چهارشنبه گذشته استاندار سیستان‌و‌بلوچستان از باز شدن ۲ دریچه از بند کمال خان و جاری شدن آب این سد به سمت ایران خبر داد. خبری که ساعاتی بعد از سوی حکومت طالبان تکذیب شد. اما مسئولان ایرانی همچنان با خوشحالی مضاعف از توافق با افغانستان گفتند و اعلام کردند: «قرار بر این است که جریان رهاسازی آب از این بند تا زمانی که حقابه ایران از هیرمند به صورت کامل تامین شود ادامه داشته باشد» هفته گذشته هم سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه نسبت به نتیجه‌گیری از مذاکرات حقابه هیرمند ابراز امیدواری کرده بود و گفت‌و‌گوهای اخیر وزارت امور خارجه با طالبان را مثمرثمر عنوان کرده بود. اما وزیر آب و برق حکومت طالبان ساعتی بعد با انتشار ویدیویی اعلام کرد این آب به درخواست کشاورزان ولایت نیمروز و برای سیراب سازی زمین‌های آنان رها‌سازی شده و مقصدش خاک تشنه سیستان نیست.

«خوشبختانه با رایزنی‌ها و پیگیری‌ها و توامان با بارندگی‌های خوبی که در منطقه افغانستان صورت گرفت ۲ دریچه‌ بند کمال‌خان باز شد» این را حسین مدرس‌خیابانی استاندار سیستان‌وبلوچستان رو به دوربین‌های صدا و سیما گفت و اضافه کرد: «با توجه به فاصله ۸۰ تا ۹۰ کیلومتری بند کمال‌خان با مجموعه چاه‌نیمه‌های ما پیش‌بینی می‌شود با این حجم آبی که در حال حرکت به سمت ایران است بین ۴۸ تا ۷۲ ساعت دیگر آب وارد خاک کشورمان خواهد شد» چشم‌به راهی سیستان اما قرار نبود با رسیدن آب به پایان برسد چرا که بعد از انعکاس گسترده این اظهارات در رسانه‌های ایران عبدالطیف منصور، وزیر آب و برق حکومت طالبان با انتشار ویدیویی به اخبار منتشر شده درباره رها‌سازی آب از بند کمال‌خان به سمت ایران واکنش نشان داد و صراحتا اعلام کرد: «آب سد کمال‌خان برای سرازیر شدن به سمت ایران رهاسازی نشده بلکه به درخواست کشاورزان ولایت نیمروز افغانستان انجام شده است. آب در حد تامین نیاز آنها رهاسازی شده است» و در پی آن هم مولوی اختر محمد نصرت، سخنگوی وزارت انرژی و آب طالبان با تایید این اظهارات اعلام کرد: «پس از خواست‌های مکرر دهقانان در نیمروز، مقام‌های محلی این ولایت دریچه‌های این بند را به سوی زمین‌های نیمروز و دهقانان گشودند.» استاندار سیستان‌وبلوچستان اما امید دارد که: «با این حرکت رهاسازی آب از بند کمال‌خان چاه نیمه‌های سیستان پر شود و مشکلی به لحاظ تامین آب سال ۱۴۰۱ وجود نداشته باشد» خیابانی در واکنش به تکذیب مقامات طالبان در خصوص مقصد آب رهاسازی شده از بندکمال‌خان به ایلنا گفته است: «با بارندگی‌های اخیر و پیگیری‌های دستگاه‌های مختلف از جمله نماینده رئیس‌جمهور در امور افغانستان، وزیر نیرو، وزارت امور خارجه و حتی مسئولان محلی دو دریچه بند کمال‌خان برای رهاسازی آب به سمت خاک جمهوری اسلامی ایران باز شده است». این در حالی است که یک منبع مستقل در زابل این موضوع را رد کرد و گفت سرازیر شدن مقدار اندکی آب ناشی از سیلاب‌ها نمیتواند جای حقابه هامون را بگیرد.
دیپلماسی آبی ایران در سال‌های اخیر مورد انتقاد کارشناسان بوده است. چرا که سیاست‌های آبی اتخاذ شده از سوی ترکیه و افغانستان و چالش اخیر با عراق شرایط حساسی را برای ایران رقم زده است. پیش از انتشار این خبرهای ضد و نقیض، سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه با بیان اینکه: «رودخانه هیرمند دارای رژیم حقوقی تعریف شده‌ای است و بر اساس قراردادی که در سال ۱۳۵۱ بین دو کشور به امضا رسیده و در مجالس قانون‌گذاری هر دو کشور به تصویب رسیده حق‌آبه ایران کاملا مشخص بوده و دولت افغانستان هم به این حق‌آبه متعهد است. حق‌آبه طبیعت و صیانت از حیات هامون‌ها موضوع جداگانه‌ای است که از مدت‌ها قبل با دولت افغانستان در حال مذاکره است و خوشبختانه اهمیت‌ حیات هامون ها و ضرورت تامین حق‌آبه آنها مورد توجه دولت افغانستان نیز است. خشک‌ شدن هامون‌ها آسیب‌های جدی از جمله توفان‌های شن برای مردم در هر دو سوی مرز در پی خواهد داشت.» از مثمر ثمر بودن مذاکرات در دیدار با هیئت طالبان درباره حقابه ایران و موضوع آب خبر داده بود.
اما ماجرای بند کمال‌خان تنها به رهاسازی آب از این بند با هدف سیراب شدن هامون و سیستان ختم نمی‌شود. موضوع سیاست‌های آبی افغانستان ابعاد گسترده‌تری دارد. افغانستان شاید طبق اظهارات مقامات ایران به معاهده 1973 پایبند باشد، اما اتفاقی که درباره سد کمال خان افتاده است، تخصیص حقابه ایران نیست، بلکه انحراف غیرقانونی مسیر هیرمند در نزدیکی مرز افغانستان است. موضوعی که محمد سرگزی نماینده زابل در مجلس پس از انتشار خبر رهاسازی آب از بند کمال‌خان به آن اشاره کرد و گفت: «مردم منطقه از انحراف آب در کشور افغانستان نگران هستند و این نگرانی باید رفع شود. با توجه به خشکسالی‌های متمادی و اهمیت آب این رودخانه برای مردم سیستان قطعا نباید حتی مقدار کمی از آب هدر رود و یا با انحراف مسیر اصلی رودخانه موجبات نگرانی مردم شریف سیستان فراهم شود. حق‌آبه باید بدون لحاظ سیلاب‌های فصلی که کشور همسایه امکان کنترل آن را ندارد و البته در زمان مناسب اخذ شود و این موضوع به راحتی از مفاد معاهده رودخانه هیرمند قابل احصا است، تا ما بتوانیم برنامه‌ریزی دقیق برای بهره‌برداری از آن را داشته باشیم» علاوه بر این اظهارات سرگزی به نکته مهم دیگری نیز اشاره دارد که مربوط به اقدامات دیگر افغانستان برای ایجاد محدودیت‌های بیشتر برای دسترسی ایران به آب‌های مشترک با این کشور است. افغانستان در حال ساخت سدی به نام «بخش آباد» روی رودخانه‌ فراه‌رود است. این رودخانه یکی از مهم‌ترین و موثرترین رودخانه‌ها و سرشاخه‌های حوضه آبریز هیرمند است که نقش مهمی در حیات پایین‌دست حوضه به ویژه تالاب‌های بین‌المللی هامون دارد. سرگزی با اشاره به ساخت این سد روی رودخانه فراه‌رود به ایسنا می‌گوید: «موضوعی که دستگاه دیپلماسی باید در دستور کار قرار دهد جلوگیری از ساخت بند بخش‌آباد روی رودخانه فراه‌رود است؛ چرا که این نقض آشکار حقوق مردم سیستان است و طبق طبقه‌بندی کنوانسیون جهانی حفاظت از تالاب‌ها، دریاچه هامون به عنوان تالاب بین‌المللی ثبت شده است و حفظ این تالاب از وظایف بین‌المللی کشور همسایه است. این‌ موضوع باید فارغ از موضوع حق‌آبه هیرمند مورد پیگیری قرار گیرد»
بر اساس پژوهشی که با عنوان «تبعات اقدامات و بررسی مسئولیت افغانستان در حوضه آبریز فرامرزی مشترک با ایران» توسط حجت میان‌آبادی و سیده‌زهرا قریشی تدوین شده است: «دولت افغانستان در حال تکمیل سد بخش‌آباد بر روی سرشاخه فراه‌رود است. از آنجا که این سد روی یکی از مهم‌ترین سرشاخه‌های هیرمند در حال تکمیل است و این رودخانه و منابع آب آن تحت پوشش معاهده 1351 هیرمند قرار نمی‌گیرد؛ احداث و تکمیل آن می‌تواند آثار و تبعات جدی و نگران‌کننده‌ای برای منطقه داشته باشد. زیرا ظرفیت مخزن این سد معادل 98 درصد متوسط جریان سالانه رودخانه -اندازه‌گیری شده در دهه 1970- اعلام شده است. با آبگیری این سد دولت افغانستان قصد دارد بیش از 41150 هکتار زمین جدید به اراضی تحت کشت این منطقه اضافه کند و آبیاری حدود 27440 هکتار اراضی موجود را بهبود بخشد. طبق برخی مطالعات صورت گرفته، احداث این سد و توسعه زمین‌های کشاورزی این حوضه می‌توانند میزان آب قابل استحصال رودخانه فراه در پایین‌دست را حداقل 25 تا 51 درصد کاهش دهند» معنای این اعداد و ارقام این است که آسیبی که از ساخت بند بخش‌آباد به سیستان و اکوسیستم تالابی هامون وارد می‌شود به مراتب بیشتر از آسیبی است که بند کمال‌خان به این منطقه وارد کرد. کارشناسان حوزه دیپلماسی آب مدت‌هاست در خصوص ساخت بند بخش‌آباد هشدار می‌دهند و از متولیان امر دیپلماسی می‌خواهند تا واکنشی سریع و اثرگذار نسبت به این اقدام افغانستان – که در مواردی با حمایت ترکیه در حال انجام است- نشان دهد. اما ایران هنوز نسبت به ساخت این سد و تبعات نگران‌کننده‌ای که برای منطقه سیستان به دنبال خواهد‌داشت، واکنش رسمی نشان نداده‌ است و افغانستان از فرصتی که این سکوت و انفعال ایران ایجاد کرده، استفاده کرده و پروژه‌های آبی خود را یکی پس از دیگری به اتمام می‌رساند.