بلندمرتبه‌سازی در تهران با مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی آزاد شد. فرزانه صادق مالواجرد، معاون وزارت راه و شهرسازی و دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران دو روز پیش در نامه‌ای مصوبه موافقت با بلندمرتبه‌سازی در پهنه‌ها و عرصه‌های شهر تهران را به شهردار تهران، استاندار و رئیس شورای شهر تهران ابلاغ کرد. براساس این نامه که متن آن در خبرگزاری‌ها منتشر شده است، کمیته تخصصی مقررات، لوایح و سیاست‌گذاری‌ مکان‌یابی و ضوابط و مقررات ساخت بناهای بلندمرتبه در شهر تهران با هدف کنترل ساخت و ساز و کنترل گسترش افقی شهر، بهره‌وری بهینه از زمین، ایجاد ارزش افزوده در بافت‌های ناکارآمد، امکان حفظ باغات و فضای سبز شهری، جلوگیری از پراکنده‌سازی بلند مرتبه در سطح شهر و هدایت آن به محورها و پهنه‌های مناسب بلندمرتبه و با رویکرد برنامه‌ریزی در شهر و بر اساس «ضوابط عام استقرار ساختمان‌های بلند در شهرهای ایران» در قالب دو سند نقشه پهنه‌ها و محورهای مجاز برای استقرار ساختمان‌های بلند و ضوابط و مقررات احداث بنا در پهنه‌ها و محورهای مجاز مصوب کرده است. مصوبه‌ای که البته بر رعایت تراکم مصوب طرح تفصیلی هم تاکید کرده است. اما این بلندمرتبه سازی چه تبعاتی می‌تواند برای پایتخت داشته باشد؟

در نامه مالواجرد به جز لزوم رعایت تراکم مصوب طرح تفصیلی در کلیه پهنه‌ها و محورهای بلندمرتبه‌سازی، نکات دیگری نیز مطرح شده است. براساس این مصوبه «در ایستگاه‌هایی که قابلیت تبدیل به T.O.D را دارند، با قابلیت بلندمرتبه‌سازی مجدداً مورد بررسی قرارگرفته و پس از تایید دبیرخانه شورای عالی شهرسازی در نقشه اراضی با قابلیت بلندمرتبه‌سازی گنجانده شوند.» همچنین در ماده 5 این مصوبه نیز آمده است که در اراضی با وسعت یک هکتار و بیشتر، مشروط به عدم استقرار در عرصه واجد محدودیت یا ممنوعیت بلندمرتبه‌سازی، افزایش تعداد طبقات و قرارگیری در یک بلوک شهری حداکثر تا ۱۵ طبقه و مشروط به رعایت سقف تراکم پهنه مجاز خواهد بود.
آزاد شدن بلندمرتبه‌سازی در روزهای اخیر واکنش‌هایی هم از سوی مدیران شهری داشته است، مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران دیروز در جمع خبرنگاران درباره تصمیم تازه شورای عالی معماری و شهرسازی گفته است که مصوبه جدید باید بر مبنای قواعد شهرسازی تنها در نقاط خاص انجام شود. به گفته او بلند مرتبه‌سازی در سال 95 ملغی شده بود و پس از آن اگر کسی دست به این کار می‌زد در واقع تخلف انجام داده بود. اما در سال 96 بلندمرتبه‌سازی در کمیسیون ماده 5 در طرحی گنجانده شد. چمران با اشاره به طرح تصویب شده در کمیسیون ماده 5 و ارسال آن به شورای عالی معماری و شهرسازی گفت: در حال حاضر نمی‌دانم چه اتفاقی افتاده است و با ما مشورتی انجام نشده و تنها در همان مقطع سال ۹۶ من نظرات را به صورت خصوصی برای شورای عالی شهرسازی فرستادم. اما پیشنهاد ما این بود که بلندمرتبه‌سازی تنها در نقاطی خاص که می‌توانیم کار را انجام دهیم صورت بپذیرد نه اینکه بین خانه‌های معمولی و مسکونی این کار انجام شود. قطعا بلندمرتبه‌سازی باید با شرایط لازم شهرسازی صورت پذیرد. از دو روز پیش و همزمان با با انتشار نامه شورای عالی معماری و شهرسازی بسیاری از کارشناسان شهرسازی نسبت به آزاد شدن بلندمرتبه‌سازی در تمام نقاط تهران نگرانند.
بعضی از تجربه منطقه 22 شهرداری مثال می‌آورند، از برج‌های بلندی که با سبز شدن اجازه خروج آلودگی و ذرات معلق از غرب تهران را ندادند. برخی دیگر برج‌های ساخته شده در مرکز شهر را شاهدی می‌دانند که حریم میراثی را کور کرد و برخی دیگر از سر‌به فلک کشیدن قیمت مسکن در شهری می‌گویند که هم‌اکنون هم سرپناه در آن قیمت‌های بدون قاعده و افسارگسیخته‌ای دارد. ترانه یلدا، معمار و شهرساز در گفت‌وگو با روزنامه پیام‌ما معتقد است که مصوبه تازه شورای عالی معماری و شهرسازی تغییر چندانی نکرده است. یلدا به پیشینه قواعد شهرسازی در تهران به طرح جامع تهران تاکید می‌کند. او می‌گوید طرح جامع بعد از سال‌ها با تاخیر به تهران آمد، پایتختی که پیش از این برخلاف سایر شهرها با بخشنامه و کمیسیون ماده 5 و با اختیار شهردار جلو می‌رفت حالا می‌بایستی براساس قوانین و قواعدی 9 طبقه و 11 طبقه ساخته می‌شد.
موضوعی که به گفته یلدا برای مناطق جنوبی تهران اصلا مناسب نبود: «در مناطق جنوبی تهران مردم اصلا نمی‌خواستند که با تراکم بالا ساخت و ساز کنند زیرا منطقه اصلا کشش نداشت، مردم هم سواد شهرسازی نداشتند و برخلاف بسیاری از شهرداری‌های دنیا، شهرداری‌ تهران اصلا مردم را در تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها شریک نکرد.» به گفته این معمار و شهرساز، مسئولان شهری همان زمان پیشنهاد داده بودند که تنها مناطقی در تهران برای بلندمرتبه‌سازی تعیین شود، مناطق مد نظر آن‌ها در محدوده جنوبی هفت‌تیر و خیابان کریمخان زند بود، نقطه‌‌ای که به گمان او منطقه استراتژیک میراث مدرن تهران است و بلندمرتبه‌سازی می‌تواند حریم این آثار میراثی و معماری مدرن را تحت تاثیر قرار دهد. به گفته یلدا مهم‌ترین تاثیر این بلندمرتبه‌سازی در پایتخت می‌تواند افزایش ترافیک باشد: «تهران یکی از متراکم‌ترین شهرهای دنیاست. هم تراکم جمعیت و هم تراکم ساختمانی در آن بیشتر از متوسط جهانی است، در شهرهای دیگر دنیا تنها در قسمت‌هایی بلندمرتبه‌سازی انجام شده است، در پاریس و نیویورک ما تنها در بخش‌هایی از شهر بلندمرتبه‌سازی داریم با انبوهی از فضاها و پهنه‌های باز در میان آن‌ها.» درحالی‌که به گواه او در تهران بلندمرتبه‌سازی بیش از 50 درصد از زمین را اشغال می‌کند: «ما یک برج 50 طبقه در تهران به اسم برج تهران داریم که روی ده درصد زمین سطح اشغال داشته است اما در بسیاری دیگر از مناطق تهران بلندمرتبه‌ها به جای 10 درصد در 80 درصد زمین ساخته شده است و هیچکس هم نپرسیده که چرا.» او با اشاره به بخش‌های دیگر این نامه از تبعات ساخت برج‌ها در اطراف مترو براساس طرح تی.او.دی می‌گوید: این مساله خطرناک است، قبلا هم گفته بودند که اطراف مترو برج‌های بلند باشد که افراد از مترو پیاده شوند و وارد این ساختمان‌های بلند شوند، درحالیکه مردم میدان‌هایشان را دوست دارند، اینکه اطراف متروها بلندمرتبه‌سازی کنیم، در واقع فضای عمومی شهری را از بین می‌بریم. درست مانند ساخت برج بانک شهر در ضلع جنوب‌غربی میدان فردوسی.» او می‌گوید بنابراین تجربیات باید در نظر داشت که منطقه 12 که جزو مناطق تاریخی تهران است نباید جزو گزینه‌های بلندمرتبه‌سازی باشد.
رضا ناصری، شهرساز و مدرس دانشگاه نیز درباره تبعات این تصمیم تازه به «پیام‌ما» می‌گوید که شهر تهران براساس قواعد و طرح‌های مصوب اداره نمی‌شود: «طرح جامع شهر تهران در سال 86 که تصویب شد، چندان روی خوشی به بلندمرتبه‌سازی نشان نداده بود اما تا سال 94 که بلندمرتبه‌سازی را متوقف کردند، انبوهی مجوز بلندمرتبه‌سازی به بهانه‌های مختلف صادر شده بود، گاهی حتی ساخت‌و‌ساز بدون مجوز هم داشتیم، حتی آمارهایی نشان می‌داد که 40 درصد ساختمان‌های بلندمرتبه در گذشته پایان کار نداشتند.»
به گفته ناصری حتی در سال‌های 94 تاکنون هم بلندمرتبه‌ها در شهر با کاربری‌های مختلف ساخته شدند: «پس در اولین وهله باید گفت آیا در شهر ما اصلا توان این را داریم که شهر را بر اساس ضابطه کنترل و مدیریت کنیم. قوانین زیادی در تهران روی گذشته نوشته شده است اما اتفاقات دیگری در شهر تهران رخ داده است.» او ادامه می‌دهد: «نکاتی که درباره تهران تعیین‌کننده‌تر از قوانین است، جمعیت است و در موضوع جمعیت هم باید بیش از هر مساله‌ای به تاب‌آوری و طاقت زمین اشاره کرد.» ناصری معتقد است که بلندمرتبه‌سازی به خودی خود نمی‌تواند عملی مثبت یا منفی باشد اما اساس کار ما در پایتخت نباید براساس بلندمرتبه‌سازی باشد: «ما در بلندمرتبه‌سازی باید حرمت میراث فرهنگی و طبیعی را نگه‌می‌داشتیم که نداشتیم،‌ مساله بعدی توجه به قوام طبیعی تهران بود که می‌بینید میراث طبیعی تهران همچون باغات و مزارع و روده‌دره‌ها در سال‌های اخیر فدای بلندمرتبه‌سازی شد،‌ مورد بعدی هم بلندمرتبه‌سازی بی‌ضابطه در تهران بود، در نامه شورای عالی معماری و شهرسازی به تراکم مصوب اشاره شد، درحالیکه هم اکنون مناطقی خواستار بلندمرتبه‌سازی هستند که در سال‌های اخیر چندبرابر تراکم مجاز ساخت و ساز کردند و حتی حد تراکم‌شان منفی است.» ناصری معتقد است که این بلندمرتبه‌سازی‌ها می‌توانند تبعاتی در محیط زیست شهر تهران هم داشته باشند،‌ او به تجربه منطقه 22 اشاره می‌کند که بلند مرتبه‌سازی در آن سبب حصر آلودگی در شهر شده است. او معتقد است که ایجاد ضابطه در بلندمرتبه‌سازی می‌تواند مفید باشد اما باید دید که چه قدر در شهر اجرا می‌شود.