پیام ما/ کشورهای جهان به زودی مستقیم یا غیرمستقیم تحت‌تاثیر خشکسالی قرار خواهند گرفت. این هشداری بود که سازمان ملل چند ماه پیش در گزارشی عنوان و خشکسالی را یک بحران پنهان جهانی دانست. بحرانی که هر روز ابعاد جدیدی از آن نمایان می‌شود. بحرانی که خواه ناخواه پیش روی مردم جهان است و گریزی از آسیب‌های آن نیست. در چنین شرایطی مطالعات و بررسی‌های علمی در خصوص ابعاد مختلف خشکسالی شاید بتواند سیاست‌گذاران را در دنیا در اتخاذ تصمیمات اثرگذارتر یاری کند. مراکز مطالعاتی جهان بررسی‌های مختلفی از انواع مختلف خشکسالی انجام داده و نتایج آن را منتشر کرده‌اند. بر خلاف تصور عموم درباره خشکسالی که بر این مبنا است که آسیب‌های ناشی از خشکسالی محدود به مناطق کم‌آب و کم‌بارشی است که ذخایر آبی خود را از دست داده‌اند، دانشمندان در مورد بروز نوعی از خشکسالی که از آن با عنوان «خشکسالی ناگهانی» یاد می‌کنند، در مناطق استوایی زمین هشدار داده‌اند. بررسی‌های آنها نشان می‌دهد بروز این نوع از خشکسالی در بخش‌هایی از کره زمین که منبع مهمی در تامین مواد اولیه غذایی -گندم و ذرت- هستند، می‌تواند امنیت غذایی را در آینده به خطر بیندازد. مجله نیچر اخیرا مقاله‌ای منتشر کرده است که در آن گروهی از پژوهشگران به بررسی این موضوع در 15 نقطه زمین پرداخته‌ و روندها و محرک‌های وقوع خشکسالی ناگهانی را بررسی کرده‌اند.

بارش‌های ناگهانی و سیل‌آسا، بادهای ویرانگر در سویی و در روی دیگر سکه، خشک شدن ذخایر آبی، فرونشست زمین، خشکسالی شدید و بسیاری پدیده‌های دیگر که برخی نتیجه گرم شدن زمین است و برخی پیامد تغییرات شدید اقلیمی در نقاط مختلف که به اشکال گوناگون بروز و ظهور پیدا می‌کند. علاوه بر آثار و پیامدهای تغییر اقلیم، افزایش دمای زمین در برخی نقاط منجر به بروز پدیده‌ای به نام «خشکسالی ناگهانی» شده است. موضوعی که با تبخیر یکباره آب‌های سطحی در یک بازه مشخص، منجر به وارد آمدن آسیب‌های جدی به ویژه در بخش کشاورزی می‌شود. گروهی به سرپرستی جوردن کریستین از دانشکده هواشناسی، دانشگاه اوکلاهما، 15 نقطه از زمین را مورد مطالعه و بررسی قرار داده و نتایج پژوهش‌های خود را اخیرا در مجله نیچر منتشر کرده‌اند. مناطق مورد مطالعه آنها شامل برزیل، ساحل (منطقه‌ای در نزدیکی سودان در آفریقا) دره بزرگ ریفت (منطقه‌ای بین لبنان و موزامبیک) و هند بود. این گروه تحقیقاتی معتقدند مناطقی که بیشترین فراوانی در زمینه وقوع خشکسالی ناگهانی را دارند، به‌طور عمده در مناطق استوایی و نیمه گرمسیری زمین قرار دارند.
«خشکسالی ناگهانی» در سطح بین‌المللی اینطور تعریف شده است: «خشکسالی ناگهانی نوعی از خشکسالی است که با افزایش نامتناسب دمای زمین به سرعت در حال تشدید است. این نوع خشکسالی عملکرد محصولات کشاورزی و تامین آب را به شدت تهدید کرده و نگرانی عمومی گسترده‌ای را در مناطقی که آب‌و‌هوای گرم و استوایی دارند برانگیخته است» در باور عموم مردم خشکسالی زمانی رخ می‌دهد که بارندگی به میزان کافی محقق نشود، اما خشکسالی ناگهانی به سرعت در طول هفته‌ها تا ماه‌ها به دلیل عوامل دیگری مانند درجه حرارت بالا، رطوبت کم، وزش بادهای شدید بروز پیدا می‌کند.
نتایج مطالعاتی که در مجله نیچر منتشر شده از این نظر حائز اهمیت است که خشکسالی ناگهانی را در مناطقی بررسی کرده است که بخش عمده‌ای از محصولات غذایی کشورهای مختلف را تولید می‌کنند، در این مقاله در مورد این مناطق آمده است: « از 15 ناحیه مورد بررسی در این پژوهش، 8 منطقه هم حداکثر احتمال را برای وقوع خشکسالی ناگهانی دارند و هم مناطق تولید عمده محصولات کشاورزی هستند که زمین‌های زراعی موجود در آنها حداقل 20 درصد از کل مساحت زمین را در یک حوزه معین پوشش می‌دهند. این مناطق شامل کمربند ذرت در سراسر غرب میانه ایالات متحده، تولید جو در شبه جزیره ایبری، کمربند گندم روسیه غربی، منطقه تولید گندم در آسیای صغیر، مناطق تولید برنج در هند و شبه جزیره هندوچین، تولید ذرت در شمال شرقی چین و ارزن و تولید سورگوم (گیاهی از خانواده غلات که در ایران با نام ذرت خوشه‌ای شناخته می‌شود) در سراسر ساحل. این موارد مناطق کشاورزی قابل توجهی هستند که تولید بخش عمده‌ای از ذرت و گندم را به عهده دارند» از این منظر بروز خشکسالی ناگهانی در این مناطق – که در بازه‌های 30 روزه اتفاق می‌افتد- می‌تواند تهدیدی جدی برای امنیت تولیدات غذایی بسیاری از کشورهای دنیا باشد. نتایج بررسی‌های این پژوهش نشان می‌دهد: «از 15 منطقه بررسی شده از تجزیه و تحلیل ترکیبی در این مطالعه، شش منطقه (ایالات متحده مرکزی، شبه جزیره ایبری، آسیای صغیر، برزیل، ساحل، و جنوب شرقی استرالیا) روند افزایشی آماری معنی داری در خشکسالی ناگهانی داشتند. یک نتیجه کلیدی به دست آمده این است که به‌طور متوسط در مناطق مورد مطالعه، ناهنجاری‌های بزرگ در زمینه تبخیر شدید آب در طول بروز خشکسالی ناگهانی با نرخ مشابه‌ای در مقایسه با کسری بارندگی زیاد رخ داده است» تبخیر افزایشی آب وقتی همراه با کاهش بارندگی شود، حتی در مناطق استوایی هم می‌تواند منجر به بروز خشکسالی شود. اما این خشکسالی با توجه به اینکه در مناطقی رخ می‎دهد که محصولات آب‌بری مثل ذرت در آن تولید می‌شود، می‌تواند در دوره‌ بروز خشکسالی، آسیب‌های به مراتب بیشتری به محصولات کشاورزی وارد کند.
اما چه عواملی بروز این نوع از خشکسالی را در دنیا تشدید می‌کنند؟ در بخشی از این مقاله به محرک‌های توسعه خشکسالی ناگهانی پرداخته شده و آمده است: «محرک اصلی توسعه خشکسالی ناگهانی در مناطق مختلف جهان متفاوت است. به عنوان مثال، سه منطقه مورد مطالعه در سراسر اروپا -شبه جزیره ایبری، آسیای صغیر، و غرب روسیه- بیشتر متاثر از کمبود بارندگی بودند. در حالی که در مناطق مورد مطالعه در آمریکا -مرکز ایالات متحده، مکزیک مرکزی، آمازون، برزیل و آرژانتین- ناهنجاری‌های منفی بارندگی به عنوان محرک اصلی خشکسالی ناگهانی شناخته شدند. تشدید سریع خشکسالی از طریق دو عامل کلیدی رخ می‌دهد: کمبود بحرانی بارندگی و افزایش میزان تبخیر. هنگامی که کمبود بارندگی در یک دوره زمانی طولانی -مثلاً چند هفته- رخ می‌دهد، رطوبت خاک با تبخیر و تعرق کاهش پیدا کرده و باعث افزایش تنش تبخیری و بالا رفتن ظرفیت خشک شدن سطح زمین می‌شود. علاوه بر این، شرایط جوی پایدار می‌تواند تقاضای تبخیر را در سطح زمین از طریق افزایش تابش خورشیدی و کمبود فشار بخار تقویت کند.»
در مجموع این مطالعه نشان می‌دهد تقریباً 20درصد از خشکسالی ناگهانی در مناطق مورد مطالعه، هم نتیجه کمبود شدید بارندگی است و هم متاثر از بروز ناهنجاری‌های مربوط به بارندگی (بارش بسیار زیاد در پی کم‌بارشی شدید یا بالعکس) به عبارتی تشدید خشکسالی ناگهانی از سویی ناشی از وقوع همزمان کمبود بارش و افزایش تبخیر بالاتر از حد متوسط است و از طرفی ناهنجاری‌های بارندگی: «در افزایش احتمال خشکسالی ناگهانی، کاهش بارش‌ها در 47.8 درصد مواقع تقریباً به اندازه ناهنجاری‌های منفی بارندگی که شامل 52.2 درصد موارد است، نقش دارند»
این پژوهش موضوع دیگری را هم مورد بررسی قرار داده و آن فصلی بودن بروز این پدیده است، در بخشی از مقاله برای تشریح موضوع آمده است: «یک مثال منحصر به فرد از فصلی بودن وقوع خشکسالی ناگهانی در منطقه آمازون دیده می‌شود. بر خلاف برخی از مناطق که اوج ماهانه در فرکانس خشکسالی ناگهانی را می‌توان به محرک‌های درون‌فصلی تغییرپذیری بارندگی مثل باران‌های موسمی نسبت داد، خشکسالی ناگهانی اغلب در فصل خشک در سراسر آمازون رخ می‌دهد. تشدید خشکسالی ناگهانی را می‌توان به پوشش گیاهی و شرایط جوی، مرتبط دانست. در این منطقه پوشش گیاهی با ظرفیت فتوسنتزی بیشتر و افزایش تابش خورشید به دلیل کمبود بارش و ابر در فصل خشک رخ می‌دهد. در مجموع افزایش میزان تبخیر و بارندگی محدود منجر به کاهش سریع رطوبت خاک در طول فصل خشک در آمازون می‌شود. این موضوع احتمال توسعه خشکسالی ناگهانی را در این بازه زمانی افزایش می‌دهد.»
در مجموع این مطالعه در مورد محیط زیست و به ویژه امنیت غذایی در مناطق مورد مطالعه خود هشدار می‌دهد. بروز پیامدهای تغییر اقلیم در این مناطق منجر به بارندگی‌های نا معمول و کم‌بارشی‌های ناگهانی در فصل کشت محصولات شود. و در مواردی مثل مثال پایانی مقاله در مورد منطقه آمازون، پوشش گیاهی این منطقه است که در معرض تهدید است. اما تاکید پژوهشگران این مقاله بر این موضوع است که: «مسئله مهم در رابطه با تشدید خشکسالی ناگهانی، تأثیر بر عملکرد محصول است. تلفات محصولات کشاورزی از طریق تخلیه سریع رطوبت خاک در ناحیه ریشه رخ می‌دهد که منجر به تعدیل محدود دمای سطح و افزایش بیش از حد تبخیر رطوبت موجود در خاک می‌شود. اثرات زیست محیطی ناشی از خشکسالی ناگهانی را هم می‌توان در کاهش رطوبت کافی خاک و افزایش تنش تبخیری دانست که زمینه را برای تشدید سریع خشکسالی فراهم می‌کند»