سایت خبری پیام ما آنلاین | مطالبه انتقال آب را به رسمیت نمی‌شناسیم

شورای هماهنگی شبکه تشکل‌های محیط زیست و منابع طبیعی کشور در نامه به رییس جمهور مطرح کرد:

مطالبه انتقال آب را به رسمیت نمی‌شناسیم

لازم است حل بحران حوضه زاینده‌رود، تنها با استناد به مطالبات اصولی مردم صورت گیرد مطالباتی که پایداری سرزمین را در نظر می‌گیرند





۱۱ آذر ۱۴۰۰، ۰:۰۰

هشتم آذر ماه و چند روز بعد از اعتراضات زاینده‌رود علی اکبر محرابیان از تصویب طرحی ضربتی و کوتاه‌مدت برای حل مشکلات آب ۴‌استان خبر داد. اصفهان، چهارمحال و بختیاری، یزد و خوزستان چهار استانی که در یک سال اخیر بیش از استان‌های دیگر با مسئله آب درگیر بودند و درگیری‌ها و منازعاتی هم با همین محور در آنها شکل گرفت. راهکار دولت اجرای طرحی ضربتی برای ختم غائله است، اما بر خلاف تصور وزیر، مشکلات این چهار استان با طرح ضربتی کوتاه مدت حل نخواهد شد. این طرح شاید برای مدتی کوتاه غائله را در این استان‌ها بخواباند اما مسئله آب نه در این چهار استان که در سراسر کشور نیاز به طرح اصولی و بلند مدت دارد همان موضوعی که در نامه شبکه تشکل‌های مردم‌نهاد محیط‌زیست و منابع طبیعی هم بر آن تاکید شده است. فعالان این تشکل‌ها معتقدند حل این مسائل نیاز نگاه بلند مدت به موضوع آب با تکیه بر پایداری محیط زیست دارد.

شبکه تشکل‌های مردم‌نهاد محیط‌زیست و منابع طبیعی در نامه‌ای سرگشاده به رییس جمهور در خصوص طرح برخی مطالبات به نام کشاورزان و مردم اصفهان، هشدار دادند. آنها در ابتدای این نامه آورده‌اند: «طی روزهای اخیر، بخش قابل توجهی از مردم اصفهان، به گردهمایی مطالبه‌گرانه کشاورزان اصفهانی که در بستر خشک زاینده‌رود و با درخواست مشخص تأمین حقابه‌های کشاورزی برقرار بود، پیوستند و سپس در روزی مهم برای محیط زیست و منابع طبیعی کشور، هم‌صدا و هم‌افزا، مطالبات کلان و به‌حق خود را در زمینه تامین حقابه زاینده‌رود و تالاب گاوخونی و جلوگیری از فرونشست زمین ابراز کردند. امری که چند روز بعد، با اظهار نظر برخی مسئولان در سطح کشوری و استانی و گروه‌هایی از مردم و در پی با امضای تفاهم‌نامه بین صنف کشاورزی و مسئولان دولتی، به تلاشی جهت برجسته‌سازی و توجیه لزوم انتقال آب بین حوضه‌ای تعبیر شد و اینگونه، با به محاق رفتن خواسته‌های محیط زیستی همه‌جانبه‌نگر و پایدار، اجرایی شدن پروژه‌های انتقال آب از سرشاخه‌های کارون را مهمترین و بهترین راهکار برون رفت از بحران حوضه زاینده‌رود، معرفی و ترویج کردند» تشکل‌های مردم‌نهاد محیط‌زیست در نامه خود به این موضوع تاکید کرده‌اند که: «ضمن به رسمیت شناختن مطالبات پیشرو و جامع مردم در زمینه حقابه زاینده‌رود و تالاب گاوخونی، جلوگیری از فرونشست زمین و حقابه کشاورزان، مطالبه یا اقدام در راستای انتقال آب بین‌حوضه‌ای را به هیچ عنوان به رسمیت نمی‌شناسیم» در این نامه دلایلی برای این رویکرد ذکر شده که از نگاه فعالان حوزه محیط زیست حائز اهمیت بوده و به زعم آنان در بلند مدت می‌تواند وضعیت را به وخامت بکشاند، نویسندگان این نامه معتقدند: «اجرای هرگونه طرح انتقال آب -چه از حوضه کارون به زاینده‌رود و چه از حوضه زاینده‌رود به خارج این حوضه- منجر به وخیم‌تر‌شدن بحران‌های اجتماعی و محیط‌زیستی حوضه آبریز زاینده‌رود و کارون می‌شود. زیرا: 1. انتقال آب بین‌حوضه‌ای تنها باعث ایجاد نیاز جدید و بارگذاری‌های جدید بر منابع آب می‌شود. 2. در صورت عدم توقف انتقال آب، با توهم وجود آب، رویکرد توقف بارگذاری و کاهش مصارف به حاشیه رانده خواهد شد. 3. کمبود شدید منابع آب در حوضه‌ مبدا حتی برای نیاز فعلی و خطر عمیق تشدید بحران‌های اجتماعی و محیط زیستی با انتقال آب. 4. میزان آب انتقال‌یافته، بسیار کمتر از نیازهای انباشته محیط‌زیستی، کشاورزی، شرب و صنعت حوضه مقصد است. 5. عدم توجیه طرح‌های انتقال آب ‌بین‌حوضه‌ای به دلیل هزینه‌های هنگفت، منافع بسیار مختصر و خسارات سنگین» در پایان این سوال مطرح شده است که «موضوع زاینده‌رود یک موضوع منحصر به فرد در کشور نیست. آیا قرار است مشکل تمامی حوضه‌های آبریز با انتقال آب جدید حل شود؟»
طرح ضربتی برای یک درد مزمن
چند روز پس از اعتراضات زاینده‌رود وزیر نیرو از تصویب طرح‌های ضربتی برای حل مشکلات 4 استان اصفهان، چهارمحال و بختیاری، یزد و خوزستان خبر دارد و گفت: «طرح کوتاه‌مدت و ضربتی تصویب شد تا دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، ​صمت، ​کشور و تعاون و همچنین سازمان برنامه و بودجه مکلف شدند پشتیبانی کامل از اجرای این طرح‌های ضربتی را انجام دهند.» فعالان محیط زیست اما معتقدند: «این مشکل با ابعاد مشابه در اغلب رودها و حوضه‌های آبریز مانند رود کارون، کر، کرخه، مارون، سفید‌رود، قمرود، جاجرود و کرج، هلیل‌رود، دالکی، تجن، ارس، اترک، … و همچنین اغلب دشتها و آبخوان‌های کشور وجود دارد. آیا قرار است مشکل تمامی این حوضه‌های آبریز با انتقال آب جدید حل شود؟ پس چه زمانی می‌خواهیم به صورت اصولی به حل مشکلات بپردازیم؟»
البته محرابیان در خصوص راهکار ضربتی دولت برای ختم غائله زاینده‌رود اعلام کرده است: «این طرح‌ها کوتاه‌مدت هستند و مشکلات فعلی را حل و بخش قابل‌توجهی از نگرانی مردم را برطرف می‌کنند؛ اما برای تأمین آب کافی و اصلاح وضعیت موجود باید شاهد اجرای طرح‌های میان‌مدت و بلندمدت باشیم که آن‌ها نیز در یک برنامه مدون و کامل انجام می‌شود» به گفته محرابیان: «یکی از برنامه‌هایی که با جدیت دنبال می‌شود این است که صنایع آب‌بری که در مناطق کویری کشور قرار دارد با استفاده از پساب و آب دریا، آب مورد نیاز آن‌ها را تأمین شود، تا از آب موردنیاز کشاورزی و شرب استفاده نشود. راه دیگر برای تامین آب مورد نیاز صنایع، بازچرخانی آب است که با این شیوه هم مردم به کسب‌وکار خود ادامه دهند و هم در تأمین آب شرب دچار تنگنا نشوند.» هر چند محرابیان به موضوع بازچرخانی آب -که مورد تاکید کارشناسان قرار دارد اما از سوی صنایع چندان اقبالی از آن صورت نمی‌گیرد و بسیاری ارزان بودن قیمت آب برای صنایع را دلیل اصلی این امر می‌دانند- تاکید کرده است، اما از سویی اظهاراتش در خصوص تکمیل شدن پروژه‌های نیمه‌تمام نگرانی‌هایی را ایجاد می‌کند، او در سخنان خود گفته است: «یکی از مشکلات ما طولانی شدن طرح‌های عمرانی است که در سال‌های گذشته شاهد رکود جدی طرح‌های آبی کشور بودیم و بسیاری از مشکلات امروز به‌خاطر طولانی شدن این طرح‌ها است به‌طور مثال بسیاری از سد‌ها ساخته شده، اما شبکه انتقال و فرعی آن ساخته نشده است و در اعتبارات اولویت رعایت نشده است، اولویت دادن به طرح‌های مهم یکی از اقدامات کنونی ماست.»
در نامه‌ای که تشکل‌های محیط زیستی خطاب به رییس جمهور نوشته‌اند راهکارهایی نیز برای حل پایدار مشکلات آب در این استان‌ها ارائه شده است، نویسندگان نامه معتقدند: «تنها راهکار پایدار از نظر اجتماعی، اقتصادی و محیط‌زیستی در حوضه زاینده‌رود و کارون، توقف کامل هرگونه پروژه انتقال آب جدید؛ تکیه کامل هر حوضه بر منابع آب درون همان حوضه؛ توقف کامل بارگذاری‌های جدید؛ کاهش مصارف در تمامی بخش‌ها در بالادست و پایین‌دست، طی فرآیندی طولانی، با مشارکت و گفتگوی هدفمند، برنامه‌محور و دانش‌بنیان، میان همه‌ی ذینفعان و دست‌اندرکاران است» فعالان حوزه محیط زیست بر این باورند که: «لازم است حل بحران حوضه زاینده‌رود، تنها با استناد به مطالبات اصولی مردم در این تجمعات صورت گیرد، مطالباتی که پایداری محیط‌زیستی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را در نظر می‌گیرند» دلیل آنها برای مخالفت با مطالباتی که رویکرد تقویت پروژه‌های انتقال آب را دنبال می‌کند، این است که: «درحال‌حاضر حتی بدون اجرای طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای، مردم و محیط‌زیست در سرشاخه‌های حوضه آبریز کارون، تحت تنش شدید آبی هستند. با ادامه روند تغییر اقلیم، چنین شرایطی در آینده وخیم‌تر نیز خواهد شد. تجربه‌های انتقال آب پیشین از جمله پروژه‌های انتقال آب متعدد حوضه زاینده‌رود، نشان داده است که انتقال آب بین‌حوضه‌ای نه تنها مشکلی را از مقصد حل نکرده است، بلکه باعث ایجاد توهم وجود آب کافی برای مصرف‌کنندگان مقصد، مصرف بیشتر، بارگذاری‌های رسمی و غیررسمی جدید بر منابع آب و وخیم‌تر شدن بحران شده است. با بارگذاری‌های بیش از حد و تغییر اقلیم، منابع آب موجود در حوضه آبریز کارون، حتی نیاز فعلی پایین‌دست در استان خوزستان را تأمین نمی‌کند. تعارض شدید بین بهره‌برداران مختلف این استان بر سر منابع آب، بازگشت آب شور دریا به نخلستان‌های خرمشهر و آبادان و خشکی آنها، محدودسازی حق‌آبه تالاب‌ها و معضل خانمان‌سوز ریزگردها، تنها بخشی از نتایج کمبود منابع آب در این حوضه است. بر این اساس، نه تنها توجیهی برای انتقال آب وجود ندارد، بلکه انتقال آب، احتمال تنشهای سیاسی و اجتماعی منطقه را بسیار بالا خواهد برد.»
راهکارهایی که در دهه‌های اخیر برای حل مسئله آب در کشور از سوی مسئولان و متولیان امر به مرحله اجرا رسیده‌اند در کنار تمام تبعات محیط زیستی، اجتماعی و فرهنگی، دارای آثار سوء اقتصادی هم بوده‌اند و هزینه‌های هنگفتی را به کشور تحمیل کرده‌اند. در نامه‌ای که تشکیل‌های محیط زیستی به رییس جمهور نوشته‌اند به این موضوع هم به عنوان یکی از دلایل مخالفت آنها با انجام پروژه‌های انتقال آب اشاره شده و آمده است: «هزینه‌های هنگفت طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای، در طول زمان اجرا، چندین برابر میزان پیش‌بینی‌شده نیز بوده است. همچنین میزان خسارات جبران‌ناپذیری که به محیط‌زیست، سکونت و معیشت انسانی وارد می‌شود، به درستی محاسبه نمی‌شود. منافع این پروژه‌ها بسیار ناچیز بوده و در برابر چنین هزینه‌هایی، این پروژه‌ها به هیچ عنوان توجیه اقتصادی ندارند. خصوصا در شرایطی که مردم تحت تحریم‌ها و شدیدترین فشارهای اقتصادی داخلی هستند، این پروژه‌ها تنها به نارضایتی اجتماعی دامن می‌زنند» به رغم تمام اعتراضات و اظهارات کارشناسی در خصوص توسل به راهکارهای اصولی در زمینه مدیریت منابع آب، هر چند پای برخی کلیدواژه‌ها مثل بازچرخانی آب به سخنان مسئولان باز شده است، اما در عمل اقدامی برای ایجاد زیرساخت‌های لازم جهت اجرایی شدن این راهکارها صورت نمی‌گیرد، چرا که تفکر غالب در میان تصمیم‌گیران همان است که فعالان محیط زیست در مورد آن هشدارهای جدی می‎دهند: «انتقال غیر اصولی آب به عنوان تنها راهکار حل مشکل آب در تمامی مناطق بدون در نظر گرفتن اقلیم، نیازها، و زمینه‌های فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی هر منطقه»

به اشتراک بگذارید:





مطالب مرتبط

نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *