هر تعهدی مشروط به رفع همه تحریم‌هاست؛ این چکیده سخنان رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در اجلاس گلاسکو است. او سه‌شنبه شب در جمع حاضران در نشست تغییرات اقلیمی سازمان ملل (کاپ 26)، پس از چهار سال موضع ایران را درباره توافق اقلیمی گفت. این اظهارات در حالی است که با توجه به نپیوستن ایران به توافق پاریس، در گمانه‌زنی‌های پیش از این نیز صحبت از تحریم به عنوان مانع توافق مطرح بود. علی سلاجقه در سه روز گذشته با حضور در دیدارهای مختلف با مقامات درباره همین مانع گله کرده است. این‌ها همه در حالی است که پس از توافق‌هایی درباره جنگل‌ها، کاهش انتشار متان و تولید زغال‌سنگ و تغییرات بنیادی در سیستم بهداشت و درمان، دیروز پیش‌نویس توافق گلاسکو منتشر شد.

رئیس سازمان محیط زیست در اجلاس آب‌وهوایی گلاسکو برنامه ایران مقابله با پیامدهای تغییرات اقلیمی را بلندپروازانه خواند و با گلایه از اعمال تحریم‌های ظالمانه علیه ایران، گفت: «این اقدامات تلاش‌های جهانی برای مقابله با تغییرات آب‌وهوایی را نیز تضعیف می‌کند.»
سلاجقه در شروع سخنانش به علاقه رئیس جمهوری ایران به موضوعات محیط زیستی اشاره کرد اما در جمع نمایندگان کشورهای مختلف، نام کوچک رئیس‌جمهور را به اشتباه «محمد ابراهیم» خواند و گفت: «جناب آقای دکتر محمد ابراهیم رئیسی، نه تنها به دلیل علاقه شخصی خود به تغییرات اقلیمی و مسائل زیست‌محیطی، بلکه به‌خاطر ضرورتهای حقوقی بر اساس قوانین و مقررات داخلی ایران برای حمایت از حقوق جمعی برای بهسازی و حفاظت از محیط زیست ملت ایران بسیار مایل به حضور در این اجلاس بودند. با این وصف از طرف او مایلم بهترین آرزوها را برای موفقیت این کنفرانس ابراز کنم.»
او اضافه کرد که «دولت و سازمان محیط زیست ایران که ریاست آن در سطح معاون رئیس‌جمهور است، برای مقابله با پیامدهای تغییرات اقلیمی یک برنامه ملی بسیار بلند پروازانه را مد‌نظر قرار داده» و نکته اصلی را اینطور بیان کرد: «وقتی صحبت از همکاری‌های بین‌المللی و همه ذی‌نفعان در سطح جهان به میان می‌آید، متاسفانه کشور من با مانعی به نام تروریسم اقتصادی روبه‌رو است.» سلاجقه به تردیدها در مجلس شورای اسلامی نسبت به توافقنامه پاریس هم اشاره کرد: «سؤال آنها این است که اگر جمهوری اسلامی ایران به عضویت کامل معاهده پاریس درآید، در حالی‌که تحریم‌ها یا اقدامات قهری یک جانبه اعمال می‌شود، اگر قادر به دریافت هیچ گونه کمک مالی یا فنی از جامعه بین‌المللی نباشد، چگونه می‌تواند به تعهدات خود عمل کند.» او از حاضران در جلسه پرسید: «چرا اقدامات قهری بی‌بصیرت بر کشور من و تعداد کمی از دیگر کشورها اعمال می‌شود، که نه تنها رنج را بر ملتی تحمیل می‌کند بلکه تلاش‌های جهانی به نفع بشریت برای مبارزه با تغییرات آب‌وهوایی را نیز تضعیف می‌کند؟» او سخنانش را اینطور به پایان برد: «این داستان طولانی غم‌انگیز گروگان گرفتن امور انسانی برای اهداف سیاسی توسط عده‌ای قلیل است.» رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در حاشیه این اجلاس هم درباره وضعیت تعهدات ایران به پیمان اقلیمی پاریس تصریح کرد که «جمهوری اسلامی پذیرش هرگونه تعهدی را مشروط به رفع همه تحریم‌ها می‌داند.» همزمان با بازتاب این سخنان، حمیدرضا سلیمانی، رئیس مرکز نوآوری و فناوری منابع طبیعی سازمان جنگل‌ها نیز گفته است «ایران در صورت رفع تحریم‌ها و حمایت‌های فنی و مالی بین‌المللی می‌تواند در یک بازه زمانی ده ساله تا ۱۲ درصد تولید گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهد.» به گفته او در حالی که ایران حدود هفت سال پیش تصمیم گرفت تا سال ۲۰۳۰ به طور داوطلبانه ۴ درصد تولید گاز دی‌اکسید کربن را کاهش دهد، به دلیل چالش‌های جدی ناشی از تحریم‌ها، گام موثری در راستای تحقق این هدف برداشته نشده است. «برای کاهش تولید گازهای گلخانه‌‌ای در کشور باید تحریم‌ها لغو و تجارت برای ایران آزاد شود تا بتواند از فناوری‌های روز و منابع مالی بین‌المللی نیز در این حوزه استفاده کند.» به گفته سلیمانی سهم بخش کشاورزی و جنگل ها از انتشار دی‌اکسید‌کربن را در مجموع ۲.۳ درصد، بخش انرژی ۳۲.۵ درصد، بخش مسکونی و تجاری ۲۴.۴ درصد، بخش صنعت ۱۹.۱ درصد و بخش حمل‌و‌نقل ۲۱.۷ درصد در سال است.
پیش‌نویس توافق چطور نهایی می‌شود؟
در کنار اینها اما نشست تغییرات اقلیمی سازمان ملل روز چهارشنبه پیش‌نویس توافقی را منتشر کرد و در آن ادبیاتی به چشم می‌خورد که به محدود کردن گرمایش کره زمین تا ۱.۵ درجه سانتی‌گراد تاکید می‌کند. این اولین قدمی است که کشورها را ناگزیر می‌کند تا تعهدات خود را در جهت کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای در یک دهه آینده عملی کنند.
برای اینکه این پیش‌نویس نهایی شود نمایندگان نزدیک به ۲۰۰ کشور باید چند روز باقیمانده را صرف مذاکره درباره آن بگذرانند. رضایت تمام دولت‌ها لازم است تا این پیش‌نویس به نسخه نهایی تبدیل شود. اگر این توافق به نتیجه برسد این اولین باری است که دنیا نسبت به گرم شدن کره زمین تا ۱.۵ درجه سانتی‌گراد به طور جدی متعهد می‌شود.
اینطور که سی‌ان‌ان گزارش داده، مهم‌ترین بخش این پیش‌نویس امضاکنندگان را تشویق می‌کند تا پایان سال ۲۰۲۲ اهداف جدیدی را برای توقف انتشار گازهای گلخانه‌ای طی دهه آینده تعیین کنند.
دیوید واسکو، مدیر گروه اقلیم بین‌اللملی در موسسه منابع جهانی رسیدن به اهداف ۲۰۲۲ را پیشرفتی در مقابله با تغییرات اقلیمی اعلام کرد. واسکو گفت که بکاربردن این زبان مهم است چون زمان دقیقی را برای کشورها مشخص می‌کند با گام‌هایی محکم‌تر برای رسیدن به اهداف معاهده پاریس پیش روند. در معاهده پاریس محدودیت گرمایش کره زمین ۲درجه (ترجیحا ۱.۵ درجه) سانتی‌گراد بالاتر از دوران انقلاب صنعتی تعیین شده بود.
واسکو هشدار داد که برخی از امضاکنندگان مانند عربستان سعودی و روسیه در رسیدن به این هدف در زمان مشخص‌شده ثابت‌قدم نبوده‌اند. چین نیز بارها اعلام کرده با تغییر ۲درجه سانتی‌گراد به ۱.۵درجه مخالف است.
معمولا این پیش‌نویس‌ها زمانی که به مرحله نهایی شدن می‌رسند کمی رقیق‌تر می‌شوند اما می‌توان گفت همچنان موقعیتی وجود دارد تا برخی از نکات آن قوت بیشتری بگیرند.
این توافقنامه اگر نهایی شود شامل کلماتی مانند «تشویق کردن» و «پذیرفتن» کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است. بنابراین همانند معاهده پاریس الزام‌آور نیست اما پشتوانه‌ای قانونی برای آن مشخص شده است. اما در کل با اینکه تاریخ دقیقی مشخص نشده اما زبان این پیش‌نویس که کمی پیشرفته از معاهده پاریس است، بر اهمیت تسریع حذف زغال‌سنگ‌و سوخت‌های فسیلی تاکید می‌کند.
در حالی که کشورها بر سر اینکه چه کسی باید بهای تغییرات اقلیمی را پرداخت کند مجادله می‌کنند، یکی از محله‌های جزیره لائوس دارد زیر آب می‌رود.
یامید داگنت، مدیر مذاکرات اقلیمی در موسسه منابع جهانی می‌گوید که کشورهای آسیب‌دیده از تغییرات اقلیمی هستند که فشار را برای بکارگیری از کلمات محکم‌تر بیشتر کرده‌اند. آنها می‌خواهند این توافق، تعهدات اخلاقی قوی‌تری را از سوی برخی از دولت‌ها به همراه داشته باشد. آنها همچین رسیدن به هدف ۲۰۲۲ را بدون کمک‌‌های مالی بیشتر دست‌نیافتنی می‌دانند. به گفته داگنت برای دولت‌های کم‌درآمد سخت‌تر است که به خانه برگردند و بگویند که بعد از این‌همه تلاش باید در عرض یک سال تغییرات دیگری رخ دهد.
در این پیش‌نویس بخش مفصلی درباره بودجه مقابله با تغییرات اقلیمی وجود دارد که یکی از موضوعات کلیدی مذاکرات این دوره از نشست کاپ ۲۶ است. در جریان مذاکرات یکی از موضوعات پیش‌آمده کمک مالی سالیانه ۱۰۰ میلیارد دلاری از سوی سال ثروتمند به کشورهای کم‌درآمد از سال ۲۰۲۰ و پرداخت مبلغی بابت ضرر و زیان وارد شده به آنها بود. در واقع کشورهای ثروتمند باید نسبت به تاثیراتی که روی کشورهای کم‌درآمد گذاشته‌اند، مسئولیت‌پذیر باشند چون آنها نقش عمده‌ای در تغییرات اقلیمی دارند.
در این پیش‌نویس آمده که پرداخت کمک مالی ۱۰۰ میلیارد دلاری از سال ۲۰۲۳ یعنی سه سال پس از موعد مشخص شده پرداخت خواهد شد اما روی انتقال سریع آن تاکید شده‌ است. تریسی کارتی،‌ نماینده ارشد آکسفام در نشست کاپ ۲۶ می‌گوید که حمایت کشورها به منظور جبران ضرر و زیان‌ها نمی‌تواند به صورت برگزاری چند خیریه باشد. کارتی می‌گوید که باید سیستم مالی قدرتمند و منابع جدید حمایتی برای کشورهایی وجود داشته باشد که میزان ضرر و زیان‌هایشان هم‌اکنون از کمک‌های بشردوستانه فراتر می‌رود.
همچنان چهار روز باقی مانده است تا نشست گلاسگو را بتوان ماندگار دانست.