|پیام ما| آلودگی هوا از هفته پیش در اراک و شازند شدت گرفته و بار دیگر پای مازوت به میان آمده است. هشدارها درباره مازوت‌سوزی صنایع نیز زودتر از سال پیش آغاز شده. این در حالی است که با انتشار خبر استفاده حداکثری از سوخت مایع و مازوت در فصل زمستان، سازمان حفاظت محیط زیست بار دیگر اعلام کرده کماکان با سوخت نفت کوره در نیروگاه‌های برق حرارتی کشور مخالف است. این مخالفت‌ها و هشدارها اما در شرایطی است که کمبود انرژی در سرمای امسال، همچون بحرانی که زمستان 99، نیروگاه‌ها را به مازوت‌سوزی واداشت، محتمل است.

بر اساس اطلاعات سامانه پایش کیفی هوای کشور، دیروز ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا در منطقه سه کرج، ساوه، کوه‌خواجه در سیستان و بلوچستان در شرایط ناسالم قرار داشتند. همچنین ایستگاه فارس-لامرد با شاخص 219 در شرایط بسیار ناسالم قرار داشت و ایستگاه‌های بسیاری در اصفهان، اراک، تهران، فارس، کرمان، مشهد آذربایجان غربی، یزد، همدان و کرمانشاه در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس قرار داشتند. در زمستان گذشته با بروز بحران در تولید و تامین برق در پی کاهش تولید گاز، موضوع سوخت نیروگاه‌ها تبدیل به یکی از چالش‌های جدی در حوزه انرژی شد، نیروگاه‌ها به سمت مازوت‌سوزی رفتند و آلودگی هوا بیش از پیش شدت گرفت و حالا موضوعی که هفته پیش در سومین نشست هماهنگی و برنامه‌ریزی تامین سوخت زمستانی مطرح شده، همچنان با واکنش‌هایی رو‌به‌روست.
اگرچه بعد از انتشار این خبر مدیرعامل شرکت پالایش و پخش آن را تکذیب کرده و گفت که «برنامه وزارت نفت برای تامین سوخت زمستانی نیروگاه‌ها، کاهش مصرف سوخت مایع به‌خصوص مازوت است»، دیروز حامد آجرلو، عضو شورای ششم شهر اراک در صحن رسمی نسبت به مازوت‌سوزی در پالایشگاه شازند هشدار داد.
مخالفیم اما می‌گویند چاره‌ای نیست
به دنبال این روند دیروز محمد مهدی میرزایی قمی، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست به ایسنا گفت: «این سازمان به دلیل میزان سولفور بالای موجود در سوخت نفت کوره تولیدی پالایشگاه‌های کشور که منتج به تشدید آلودگی هوای کلان‌شهرها به‌ویژه در فصول سرد می‌شود، مخالفت خود را با مصرف سوخت نفت کوره در نیروگاه‌های برق حرارتی کشور اعلام کرده و کماکان بر همین موضع استوار است.»
او به گزارش بعضی رسانه‌ها درباره اظهارات اخیر وزیر نفت اشاره کرد؛ اینکه سال گذشته در برخی روزهای زمستان حدود ۱۶۰ میلیون مترمکعب کسری گاز داشتیم و ‌امسال پیش‌بینی می‌کنیم که با روند رشد مصرف در کشور که بین ۸ تا ۱۰ درصد است، در فصل سرد تا ۲۰۰ میلیون متر مکعب در روز کسری گاز داشته باشیم. میرزایی قمی در واکنش به این گفته‌ها عنوان کرد: «این اظهارات در حالی بیان می‌شود که به گفته علی اکبر محرابیان، وزیر نیرو ایران با ۱۴ هزار مگاوات تراز منفی در برق روبه‌رو است و امکان تولید ۲۲ درصد از نیاز برق خودمان را نداریم و دلیل آن کاهش سرمایه‌گذاری در بخش نیروگاهی در سال‌های گذشته است.»
به گفته او به همین دلیل در سومین نشست «هماهنگی و برنامه‌ریزی تامین سوخت زمستانی» در روز ۱۷ مهرماه که با حضور مسئولان وزارت نفت و نیرو برگزار شد، ارسال حداکثری سوخت مایع به نیروگاه با اولویت منظقه شمال شرق، استفاده حداکثری از نفت کوره در نیروگاه‌ها و مدیریت تامین گاز برای مهم‌ترین مراکز تولید برق در کشور، از اصلی‌ترین موضوعات مورد بحث بود.
میرزایی قمی اشاره‌ای هم به آلودگی زمستان پیش کرد و گفت که سال گذشته نیز در پی تشدید آلودگی هوا، انتقادهایی از استفاده از سوخت نفت‌کوره (مازوت) در نیروگاه‌ها مطرح شد و به دنبال آن بیژن زنگنه – وزیر وقت نفت – گفته بود مایل به استفاده از این سوخت نیست اما چاره دیگری نمانده است. این اظهارات در حالی مطرح شد که سازمان حفاظت محیط زیست، به دلیل میزان سولفور بالای موجود در سوخت نفت کوره تولیدی پالایشگاه‌های کشور که منتج به انتشار آلاینده دی‌اکسید گوگرد و به‌علاوه آلاینده ثانویه ذرات معلق و تشدید آلودگی هوای کلان‌شهرها به ویژه در فصول سرد می‌شود، مخالفت خود را با مصرف سوخت نفت کوره در نیروگاه‌های برق حرارتی کشور اعلام کرده بود و طبق گفته رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم کماکان بر همین موضع استوار است.
مقابله محیط زیست با مازوت‌سوزی
سازمان حفاظت محیط زیست برای جلوگیری از مصرف مازوت در نیروگاه‌ها با دستگاه‌های نظارتی از جمله دادستانی‌ها و سازمان بازرسی برای برخورد قانونی مکاتبه کرده و پایش سوخت تولیدی پالایشگاه‌های کشور را به‌ویژه هنگام بروز پدیده آلودگی هوا، در دستور کار دارد و در صورت رعایت نکردن حدود مجاز آلاینده‌های خروجی صنایع و نیروگاه‌ها، این واحدها در فهرست صنایع آلاینده قرار خواهند گرفت. همچنین این صنایع بر اساس ماده ۳۸ قانون مالیات بر ارزش افزوده باید یک درصد از فروش خود را بابت عوارض آلایندگی پرداخت کنند.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم در این ارتباط از دستگاه‌های دیگر ابراز گله‌مندی کرده است. او گفته دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط با وجود وظایف قانونی خود مطابق مفاد قانون هوای پاک – مصوب سال ۱۳۹۶- تاکنون اقدام موثری در خصوص تولید سوخت استاندارد و سولفورزدایی از سوخت نفت کوره تولیدی در پالایشگاه‌ها که در ماده ۱۸ قانون هوای پاک به آن اشاره شده همچنین نصب تجهیزات کاهش‌دهنده آلاینده هوا در خروجی نیروگاه‌های کشور که در ماده ۲۳ آیین نامه‌ فنی ماده ۲ قانون هوای پاک تعریف شده، انجام نداده و تکالیف قانونی خود را به یکدیگر محول کرده‌اند.
شواهدی از سوزاندن مازوت
هفته گذشته رئیس امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی درباره آغاز اورهال پالایشگاه شازند که آلودگی شدیدی را به راه انداخته به ایسنا گفت که این موضوع ارتباطی با مصرف مازوت ندارد. دیروز اما آجرلو، عضو شورای ششم شهر اراک نسبت به این وضعیت هشدار داد و به ایسنا گفت که شواهدی مبنی بر مازوت‌سوزی پتروشیمی و پالایشگاه وجود دارد. در هفته گذشته زهره عبادتی، معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان تهران اما اعلام کرد که تصمیمی بر احتمال مصرف مازوت در نیروگاه‌های تهران طی زمستان گرفته نشده.
به گفته او هیچ یک از نیروگاه‌های استان تهران به جز نیروگاه بعثت قابلیت مصرف سوخت مازوت را ندارند و در حال حاضر مخازن مازوت این نیروگاه توسط اداره‌ کل محیط زیست استان تهران ‌پلمب است. روز چهارشنبه گذشته همچنین بهروز مهدوی، فرماندار آذربایجان شرقی فرماندار تبریز در جلسه کارگروه کاهش آلودگی هوا، تاکید کرد که مصرف سوخت مازوت در شهر تبریز باید کاهش یابد. او خواستار برخورد جدی محیط زیست با واحدهای آلاینده شد و گفت: «بخش قابل توجهی از آلودگی شهر تبریز ناشی از مصرف سوخت مازوت در نیروگاه حرارتی است که باید تمام تلاش جهت تامین سوخت پاک این نیروگاه انجام گیرد.»
اتحادیه اروپا و روند کاهشی مازوت‌سوزی
نگرانی‌ها درباره سوزاندن مازوت در زمستان پیش رو و افزایش آلودگی در حالی است که به گزارش یورونیوز بنا به اعلام اداره آمار کمیسیون اروپا، تولید نفت کوره طی دهه گذشته به میزان قابل توجهی در کشورهای عضو اتحادیه اروپا کاهش یافته است.
یورواستات با انتشار گزارشی اعلام کرده که در سال گذشته میلادی ۴۸ هزار و پانصد کیلو تن نفت کوره در اتحادیه اروپا تولید شده که این میزان در مقایسه با سال ۱۹۹۰ حدود ۶۲ درصد کاهش نشان می‌دهد. در این گزارش آمده: ۲۱ کشور عضو اتحادیه اروپا که همچنان در سال ۲۰۲۰ نفت کوره تولید می‌کردند طی ده سال گذشته حجم تولید این فرآورده نفتی را به شکل قابل ملاحظه‌ای کاهش داده‌اند.
ایتالیا با کاهش تقریبی ۱۹ هزار کیلو تنی بیشترین سهم را در این میان داشته و پس از این کشور نیز اسپانیا قرار دارد که از سال ۱۹۹۰ تا سال ۲۰۲۰ حدود ۱۵ هزار کیلوتن از تولید نفت کوره خود کاسته است.
اصرار به مازوت‌سوزی با وجود هشدارهای جهانی
در آخرین دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۲۱، به هزینه اقتصادی آلودگی هوا اشاره شده و جلوگیری از آلودگی هوا جزئی از حقوق اساسی شهروندی بر شمرده است. در این گزارش با اشاره به تاثیر آلودگی هوا بر سلامت افراد و برشمردن خطرات و تهدید آن برای کودکان و سالمندان آمده که سالانه تعداد افرادی که بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند از میزان مرگ و میر ناشی از تصادفات رانندگی، استعمال دخانیات و ابتلا به بیماری ایدز بالاتر است و بر این اساس حدود مجاز آلاینده‌های هوا برای شش آلاینده شاخص از جمله «ذرات معلق»، «دی‌اکسید‌نیتروژن» و «دی‌اکسید گوگرد» به‌طور قابل ملاحظه‌ای سخت‌گیرانه‌تر و برای این آلاینده‌ها کاهش حدود مجاز سالیانه تا ۵۰ و ۷۵ درصد در نظر گرفته شده است. رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه سازمان جهانی بهداشت و جامعه جهانی در جهت صیانت از حقوق و سلامت شهروندان و کاهش حداکثری آلودگی هوا اقدام به اعمال حدود سختگیرانه در شاخص‌های کنترلی کرده‌اند، ابراز تاسف کرد که دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط هنوز به‌دنبال استفاده از مازوت و سوخت‌های آلاینده در کشور هستند.