سایت خبری پیام ما آنلاین | پیمانکاران جایگزین مرمتگران

مرمت نادرست خانه سردار فاتح محمد ولی خان تنکابنی، دغدغه‌های موجود درباره ضعف در مرمت را بار دیگر به میان کشیده است

پیمانکاران جایگزین مرمتگران

خادم‌زاده، کارشناس مرمت: از زمانی که پیمانکاران وارد کار مرمت شدند، فقط سرعت و پول اهمیت پیدا کرد تورج سالکی، معمار و مرمتگر آثار: ما را همیشه حذف کردند چون نظراتمان به مذاق آنها خوش نمی‌آید





پیمانکاران جایگزین مرمتگران

۲۱ شهریور ۱۴۰۰، ۲۱:۴۷

خانه سردار فاتح محمد ولی خان تنکابنی بعد از سال‌ها بی‌توجهی مرمت شد و حالا خانه مرمت شده به جای آنکه باعث خوشحالی باشد، انتقاداتی را درباره شیوه مرمتش به میان آورده. این بنا که در مالکیت سازمان تامین اجتماعی است، بعد از مرمت با آن خانه تاریخی و قدیمی تفاوت‌های فاحشی دارد. بر اساس تصاویر موجود گویا خانه سردر نداشته اما بعد از مرمت صاحب سردر شده و سردر جدید هم شبیه سردر خانه دکتر صدیق اعلم است که دو پلاک با این خانه فاصله دارد و همین هم شبهاتی را در بخش‌های دیگر مرمت این بنا ایجاد کرده است.

سال 97، احمدرضا حشمتی، ناظر میراث فرهنگی در مرمت و ساماندهی این خانه‌ی تاریخی به ایسنا گفته بود: «بیشترین بحث، مرمت بنا درست مشابه وضعیت اول آن بود، حتی دنبال عکس‌های قدیمی خانه هم رفتیم و توانستیم عکس‌هایی از دیوار قدیمی مجموعه را قبل از تخریب پیدا کنیم.» او بازسازی عین به عین خانه را یکی از نکات تمرکز شورای فنی میراث فرهنگی دانسته و تاکید کرده بود: «در مورد کاربری بنا نیز بعد از بررسی گزینه‌های مختلف تبدیل فضا به مکانی برای برگزاری مراسم‌های “تشریفات” تامین اجتماعی تایید شد. کاربری برازنده این مکان که رفت ‌و آمد زیادی نیز به آن انجام نشود، تا از تخریب‌های بعدی آن هم جلوگیری شود.» اما از جمله دیگر نکات تامل برانگیز درباره این خانه تاریخی را می‌توان در پاورپوینت پروژه مرمت خانه سردار محمد ولی تنکابنی (ظهیرالاسلام) خواند. جایی که نوشته شده: «فضای موجود فضای صاف و هموار و خالی از هرگونه پوشش گیاهی است. همچنین این قطعه خالی از هرگونه فضایی برای استراحت و صرف غذاست که همین امر سبب عدم رضایت بازدیدکنندگان این قطعه شده با علم به این موضوع برای سایت این ساختمان طراحی انجام دادیم که بتوانم تمام کمبودها را پوشش داده و جذب توریست به این منطقه را بیشتر از پیش کنیم.» بار دیگر جذب توریست بر مرمت اصولی و درست اثر تاریخی ارجح دانسته شده و اتفاقا همین موضوع در سال‌های گذشته جزوی از نگرانی‌های اصلی کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی بوده است.
مشکلات موجود در مرمت در سال‌های اخیر به واسطه چند اتفاق در آثار مهم بر سر زبان‌ها افتاد. آبان 98، مرمت گنبد شیخ لطف‌الله خبری شد و از تفاوت رنگ کاشی‌های به کار رفته در گنبد تا بالا و پایین بودن کاشی‌ها دلیلی شد تا نگرانی فعالان بالا برود و سال گذشته هم خبرهایی درباره مرمت دیواره تخت جمشید با آجر و سیمان بار دیگر بحث مرمت نادرست را پیش کشید. هرچند همان زمان مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید آن را رد و عنوان کرد: «این اقدامی موقتی برای حفاظت از جداره اصلی و برای مدت زمانی اندک بوده تا طرح اصلی مرمت این بخش آماده اجرا شود انجام گرفته.» نمونه‌های اخیر در آثاری با شهرت فراوان از جمله مواردی بود که نشان از ضعف این حوزه داشت. مواردی که به دلیل شهرت بر سر زبان‌ها افتادند و آثار بسیاری که به دلیل ناشناخته بودن در ابهام قرار دارند.
اهمیت سرعت و پول بر کیفیت مرمت
نمونه‌های مرمت نادرست در سراسر کشور کم نیستند و با این وجود نام بسیاری از آنها را نمی‌شنویم. چنان که محمدحسن خادم‌زاده، متخصص مرمت و عضو شورای احیای بافتها و بناهای تاریخی استان یزد به «پیام ما» می‌گوید: «ماه قبل در بخش شمالی میدان شاه طهماسب یزد خانه‌ای به جا مانده از دوران صفویان بود که مثلا می‌خواستند مرمت شود، اما کلا چیز دیگری ساخته‌اند. آنها توجه نمی‌کنند که این آثار سندهای تاریخی هستند. همین خانه سندی بود که در دوران صفوی آن منطقه چه وضعیتی داشته اما حالا ما با چیز دیگری روبه‌روییم که برای آیندگان تعریف دیگری دارد.»
او می‌گوید مرمت در کشور مشکلی اساسی و ریشه‌دار است و مشکل اصلی در این حوزه هم نبود نگاه علمی به این حوزه است. «نگاه علمی به این موضوع وجود ندارد و مرمت‌ها در شان وضعیت آثار اتفاق نمی‌افتد و نگاهش به این حوزه ساخت و ساز است.»
خادم‌زاده که در طول سالیان گذشته شاهد مرمت آثار فراوانی بوده تاکید می‌کند از زمانی که پیمانکاری جای امانی را گرفت، مرمت آثار با ضعف مواجه شدند و این اتفاق در حدود دو دهه است که سرعت گرفته. «در سال‌های دور آثار برای مرمت به صورت امانی داده می‌شدند اما از یک زمانی پیمانکاران وارد شدند و فقط سرعت و پول اهمیت پیدا کرد. الان یک اثر تاریخی را خیلی راحت در قالب پیمانی واگذار می‌کنند و ناظران هم بیشتر روی کمیت تاکید دارند نه کیفیت. اینکه اثر به عنوان سند مخدوش شده یا نه اهمیتی ندارد.»
نکته دیگر مورد تاکید این مرمتگر آثار تاریخی این است که ارتباط حوزه مرمت با دانشگاه به نوعی قطع شده و افراد حالا در قالب پیمانکاری و شرکتی وارد این حوزه می‌شوند. نکته‌ای که از جمله مخرب‌ترین موارد برای مرمت آثار است. او توضیح می‌دهد: «وزیر جدید میراث فرهنگی هم متاسفانه در برنامه‌ای که ارائه داده به موضوع میراث‌فرهنگی توجه ندارد و صرفا گردشگری را مدنظر قرار داده است. این به نوعی خام‌فروشی است و تا این تفکر اصلاح نشود کاری از پیش نمی‌رود. دست کم امیدواریم وزیر با فعالان این حوزه قبل از برنامه‌ریزی جلسه بگذارد و اجازه دهد نظر آنها اعمال شود.»
همین بی‌توجهی هم برای خادم‌زاده دلیلی است تا توصیه‌اش برای بهبود وضعیت مرمت آثار این باشد که گردشگری از میراث فرهنگی و صنایع دستی جدا شود و به زیرمجموعه وزارت علوم یا نهادهای علمی و دانشگاهی اضافه شود. او می‌گوید: «مواردی که این اواخر شاهدش بوده‌ایم زجرآور است. نگاه سینمایی و نوسازی به میراث فرهنگی، ازبین‌برنده تاریخ کشور است و باید مقابل آن ایستاد. باید مقابل نگاه پیمانکاری و سودجو که می‌خواهد با سرعت یک کار را مرمت کند ایستاد.»
خادم‌زاده می‌خواهد مدیران مانند ساخت جاده یا سد و یا بهره‌برداری‌هایی از این دست با مرمت آثار روبه‌رو نشوند و البته هنوز امیدوار است که شاهد این تغییر نگاه باشد.
به حرفه‌ای‌ها اجازه کار داده شود
تورج سالکی، معمار و مرمتگر آثار باستانی اما چندان امیدوار نیست. او سال‌ها و سال‌ها با بناهایی روبه‌رو شده که مرمت درست آنها نکته ثانویه بوده و او و بسیاری از اساتید دانشگاه را همیشه به حاشیه کشانده‌اند. سالکی می‌گوید: «اگر از ما نظری خواسته شده در خفا بوده چرا که می‌دانند منتقد بسیاری از مرمت‌های مختلف بوده‌ایم و دیده‌ایم چه اشتباهات فاحشی رخ داده.» او یادش می‌آید چند سال قبل برای مرمت طاق مسجدی خشتی در یکی از شهرها از آجر استفاده شد و به حرف‌هایش بی‌توجهی کردند و همینطور یادش می‌آید بسیاری از مرمتگران اصیل چطور مجبور بوده‌اند از هزینه شخصی استفاده کنند. «این اتفاق در باستان شناسی هم بوده. وقتی باستان‌شناسان معروف ما برای کاوش یک ماهه مجبور بود هزینه‌های هنگفتی کند، طبعا دیگر به دنبال این کار نمی‌رود.»
این کارشناس میراث فرهنگی و احیای بناهای تاریخی از دهه هشتاد می‌گوید و تلاش‌ها برای مرمت و بازسازی میدان آزادی. کاری که به گفته او یکی از اشتباهات اصلی مرمت می‌توانست باشد و تلاش او و دیگران سبب شد این اتفاق نیفتد. «می‌گفتند پی آزادی نیاز به تعمیر دارد و در حالی که من در دوران دانشجویی‌ام در زمان ساخت برج حاضر بودم و در مقاله‌ای گفتم تعمیرات و مرمت آن چطور باید باشد. تلاش بسیاری کردیم تا این اتفاق نیفتد. می‌خواستند درخت دور برج آزادی را به قیمت چهل میلیون بفروشند. به اصرار نگذاشتیم. اتفاقاتی از این دست زیاد بوده است.»
این استاد دانشگاه می‌گوید مرمت به معنی حفظ اصالت اثر است و نمی‌توان بدون توجه به این موارد یک اثر را ترمیم کرد. «ما را همیشه حذف کردند چون نظراتمان به مذاق آنها خوش نمی‌آید. من حتی افرادی را در پژوهشکده میراث فرهنگی دیده‌ام که دلسوز بودند و به آنها هم بی‌توجهی شده.»
سالکی می‌گوید حتی یک شیار مهم است و اصالت اثر را تضمین می‌کند و نمی‌توان اینقدر راحت از کنار جزئیات گذشت. او ادامه می‌دهد: «در حال حاضر یک گنبد مخروبه و تنها آب انبار استان سمنان که تونل مانند است و بادگیر دارد را چهار سال است نمی‌توانیم مرمت کنیم و حتی همراهی نمی‌کنند که یک نایلون روی آن کشیده شود تا باران بیش از این آن را از بین نبرد.»
این استاد دانشگاه از سوی دیگر می‌گوید در این شرایط به مرمتگرانی نیاز است که کار برایشان مهم باشد و صرفا تحصیلات دانشگاهی نداشته باشند. از نگاه او نیاز است افرادی به ایتالیا، یونان، فرانسه و انگلستان بورسیه شوند؛ کشورهایی که روی مرمت به خوبی کار کرده‌اند. «بعد این افراد برگردند و البته پشت‌میز نشین نشوند. کار کنند و با حضورشان شاید وضعیت از وخامت خارج شود. هرچند ما در حال حاضر هم افراد صاحب‌سبک و حرفه‌ای داریم اما اجازه فعالیت به آنها داده نمی‌شود.»

به اشتراک بگذارید:





مطالب مرتبط

نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *