سایت خبری پیام ما آنلاین | آیین‌نامه کاهش پلاستیک در انتظار تصویب هیات وزیران

در حالی که کشورهای اروپایی و آمریکا، کاهش پلاستیک را قانونی کرده‌اند، ایران هنوز در آغاز راه است

آیین‌نامه کاهش پلاستیک در انتظار تصویب هیات وزیران

مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان محیط زیست: قوانین حوزه مدیریت پسماند در ایران مشابه دیگر کشورهاست ولی در بخش اجرا مشکل جدی داریم





۲۱ تیر ۱۴۰۰، ۰:۳۷

نفری سه کیسه و خانواری 12 کیسه زباله؛ این متوسط میزان مصرف کیسه نایلونی در ایران به عنوان هفدهمین تولید کننده زباله‌های پلاستیکی در جهان است. زباله‌هایی که در شمال فاجعه آفریده و حتی منابع آبی گیلان -پر آب‌ترین استان- را هم دچار چالش کرده است. جهان به دنبال کاهش مصرف زباله‌هایی است که حتی ارتباطش با سرطان هم ثابت شده. فرانسه ۵سال پیش و شهروندان ۲۷ کشور اروپایی همین سال با ۱۰ قلم پلاستیک؛ از بشقاب و لیوان گرفته تا چنگال و نی نوشیدنی و حتی چوب بادکنک خداحافظی کردند. ایران هم منتظر تصویب هیات وزیران برای اجرای آیین‌نامه کاهش مصرف کیسه پلاستیکی است؛ قانونی که البته چهار سال پیش در کنیا تصویب شد.

جور پلاستیک‌های دور ریختنی هم بر دوش محیط زیست است و هر ساله یک تا ۵ درصد بر حجم «قاره کثیف» که در شمال هاوایی شناور است، افزوده می‌شود. جزیره‌ای که به دلیل وسعتش «قاره هفتم» شناخته می‌شود و هیچکس مسئولیت امحایش را بر عهده نگرفته. آخرین پژوهش‌های انجام شده در ارتفاعات هیمالیا حاکی از ورود ذرات پلاستیک‌ها در برف‌هایی با قدمتی بیش از ۴۰ سال است این یعنی ذرات آلوده جریانات جوی را هم آلوده کرده‌اند. اما زباله‌های پلاستیکی در سراسر کشور با این سرزمین چه کرده‌اند؟ دقیقا معلوم نیست.
سی سال از کشف جزیره پلاستیکی گذشته و کشورها با وضع قوانین و احیای مفهوم مسئولیت اجتماعی تلاش کردند تا استفاده از پلاستیک و مواد پلاستیکی را کاهش دهند، موضوعی که از دید نبی‌اله منصوری، مدیر گروه مهندسی محیط زیست قوانین لازمه کاهش مصرف پلاستیک‌ است. او به «پیام‌ما» می‌گوید: «تجربه دنیای پیشرفته نشان داده نه تنها در مورد پسماند بلکه در مورد هر مسئله اجتماعی، قانون حرف اول را می‌زند. نمی‌توانیم موضوعی با این میزان اهمیت را فقط به اختیار وجدان عمومی و آموزش بگذاریم تا مردم خودشان تصمیم بگیرند که پلاستیک بد است و باید کمتر مصرف کنند.»
کشورهای عضو اتحادیه اروپا دستورالعمل ممنوعیت ظروف پلاستیکی یکبار مصرف را دو سال پیش ابلاغ کردند. هدف نهایی از اجرای این دستورالعمل تحقق برنامه ایجاد «اقتصاد چرخشی بدون زباله و بدون آلودگی» در اتحادیه اروپا است. مطابق این برنامه قرار است تمام مواد یکبار مصرف پلاستیکی باقی‌مانده در کشورهای عضو، تا سال ۲۰۳۰ قابل استفاده مجدد یا بازیافت شوند. درست از 12 تیرماه امسال (سوم ژوئیه، همزمان با روز جهانی بدون پلاستیک) این دستورالعمل اجرایی شده و بر اساس آن «تولید، خرید و فروش بشقاب، لیوان و فنجان قهوه، کارد و چنگال و قاشق، نی نوشیدنی، گوش‌پاک‌کن و حتی چوب بادکنک» ممنوع است. همچنین قطعاتی از جنس پلیمرهای مصنوعی که برای نگه داشتن فنجان قهوه و لیوان نوشیدنی به کار می‌روند از این پس در ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا تولید و عرضه نمی‌شود.
در فرانسه علاوه بر دستورالعمل یاد شده، بیشتر بسته‌بندی‌های میوه و سبزیجات نیز به عنوان بخشی از «قانون اقتصاد چرخشی و مبارزه با زباله» که در فوریه سال ۲۰۲۰ تصویب شد، ممنوع می‌شود.
همچنین در این کشور کیسه‌های پلاستیکی چای (تی‌بگ)، شیرینی و بسیاری از اسباب‌بازی‌های پلاستیکی هم ممنوع می‌شود. این ممنوعیت در آلمان از پارسال اعلام شد، البته به انضمام ظروف غذای یونولیتی.
کشورهای دیگر مانند ایتالیا و بلژیک هم مالیات‌های اضافه‌ای را به عنوان جریمه استفاده از مواد پلاستیکی در نظر گرفته‌اند. در لوکزامبورگ، فروش ظروف یکبار مصرف از سوم ژوئیه در جشنواره‌ها ممنوع شده. یونان هم استفاده از این کالاها را در ادارات دولتی از ماه فوریه غیرقانونی اعلام کرده، اما ایران چه تدابیری برای کاهش مصرف پلاستیک اخذ کرده و در میان سایر کشورها چه جایگاهی دارد؟
مدیریت پسماند در اولویت نیست
حسن پسندیده، مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست معتقد است که قوانین مدیریت پسماند در ایران مشابه سایر کشورهاست. او به «پیام‌ما» توضیح می‌دهد: «قوانین حوزه مدیریت پسماند در ایران مشابه سایر کشورهاست ولی ما در بخش اجرا مشکلات جدی داریم. متاسفانه مدیریت پسماند در گذشته در اولویت اجرا و در دستور کار نبوده است. چرا که وظایف و ماموریت‌های دستگاه‌های اجرایی گسترده است و پسماند جزو اولویت‌ها نیست.
به عبارت دیگر دستگاه‌ها ابتدا کارهای دیگر را انجام می‌دهند و بعد اگر برای بخش پسماند اعتباری ماند برایش فکری می‌کنند.» به گفته پسندیده از سال 99 مصوبه‌ای در دولت تنظیم شده که بر مبنای آن سازمان حفاظت محیط زیست با مشارکت وزارت صنعت، معدن و تجارت، شهردای تهران و یک سری از ذی‌نفعان دیگر، نسبت به تهیه و تدوین آیین‌نامه کاهش مصرف کیسه پلاستیکی اقدام کنند؛ آیین‌نامه‌ای که البته هنوز به مرحله اجرا نرسیده است.
بر اساس توضیحات مدیرکل دفتر مدیریت پسماند در حال حاضر «پیش‌نویس آیین‌نامه پس از یکسری مطالعات اولیه و بررسی‌های کارشناسی و همچنین کسب نظر از دستگاه‌های اجرایی در نیمه دوم سال گذشته تهیه شد و برای انجام سایر مراحل تصویب در هیات وزیران به دولت ارائه شده است».
کاهش مصرف کیسه پلاستیکی یا ظروف یکبار مصرف پلاستیکی و جایگزینی آن‌ها با تجهیزات و مواد سازگار با محیط زیست جزو مواد اصلی این آیین‌نامه است؛ آیین‌نامه‌ای که همچنان در انتظار تصویب هیات وزیران است اما در اولویت قرار ندارد. با این همه پسندیده معتقد است که ایران هم‌راستا با سایر کشورها برای کاهش زباله‌های پلاستیکی اقدام کرده. او می‌گوید: «قانون مدیریت پسماند، به عنوان قانون مادر به موضوعات محیط زیست به صورت عام پرداخته است. در آنجا تاکید شده که ما آیین‌نامه‌هایی تنظیم کنیم تا تولید و مصرف به گونه‌ای باشد که پسماند کمتری تولید شود یا تدبیری اتخاذ شود تا استفاده از مواد اولیه بازیافتی در تولید گسترش یابد.» از نگاه او مصداق بارز این موضوع مکمل قانون مدیریت پسماند در کمک به ساماندهی مدیریت پسماندها با مشارکت بخش غیردولتی است. «در این قانون تاکید ویژه‌ای روی کالاهایی شده که در شمار پسماند مضر و مخرب هستند. مطابق این قانون مقرر شده تا یک در هزارم فروش این کالاها و مواد اولیه به عنوان عوارض محیط زیستی در اختیار سازمان شهرداری و دهیاری قرار گیرد. سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها هم موظفند تا از این بودجه در راستای پروژه مرتبط با بازیافت و تبدیل انرژی استفاده کنند.» براساس آمار «World Population Review» در سال ۲۰۲۱، ایران در رتبه ۱۷ تولید زباله‌های پلاستیکی قرار دارد و سالانه حدود ۴ میلیون تن زباله پلاستیکی تولید می‌کند. حجمی که به گفته معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست «نیم میلیون تن» آن به کیسه پلاستیکی اختصاص دارد.
منصوری که کتابی با عنوان «آلودگی محیط زیست (هوا، آب، پسماند، صدا)» نوشته، معتقد است برای کاهش میزان پسماند ابتدا به قانون نیاز است و سپس آموزش. او می‌گوید: «ما باید به مردم آموزش دهیم که پلاستیک کمتری مصرف کرده و جداگانه جمع‌آوریشان کنند تا منجر به بازیافت شود. اما برای این آموزش ابتدا نیاز به قانون است. همان طور که برای بستن کمربند ابتدا قانونش را تنظیم کردند و بعد تبلیغاتش را در صدا و سیما و سایر ابزارهای آموزشی پخش کردند، باید ابتدا برای کاهش پلاستیک قانون تنظیم شود و برای شکستنش هم مجازاتی در نظر گرفته شود.»
حتی نمی‌توانیم خودمان را با ترکیه و امارات مقایسه کنیم
او که معتقد است که فاصله ایران با سایر کشور در راستای کاهش پلاستیک بسیار زیاد است، می‌گوید: «متاسفانه ما خیلی عقب‌تریم و حتی نمی‌توانیم خودمان را با ترکیه، امارات و کشورهای پایین‌تر قیاس کنیم. ما درباره قوانین و حتی اجرای آنها ضعف داریم و در بخش آموزش به مردم هم بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم.»
به اعتقاد این استاد دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه علوم تحقیقات، فرهنگ محیط زیستی ایجاد شده بین مردم بیشتر ناشی از یادگیری از طریق فضای مجازی و مسافرت‌هاست و نمی‌توان در این عرصه نقش زیادی برای دولت دید. او با گلایه می‌گوید: «همان برنامه‌ریزی که در بخش‌های دیگر محیط زیست داشتیم، در بخش پسماند هم انجام دادیم و صرفا یک بخش اجباری داشتیم که مثلا کوچه‌ها بوی نامطبوع نگیرد اما بعد از بردن این زباله هیچ اقدامی برای تفکیک و بی‌خطر‌سازی‌اش نداشتیم.»

به اشتراک بگذارید:





مطالب مرتبط

نظر کاربران

سیامک

محیط زیست زحمت کشیده متن آیین نامه کاهش مصرف پلاستیک در قالب ضوابط اجرایی در سال ۹۵ تا ۹۶ تکمیل شده بود ، و ما از صنعت در جلسات شرکت کردیم و نهایی شد ، قرار بود در گام بعدی آیین نامه ای تهیه شود که هم تولید وهم مصرف پلاستیک ها نه فقط کیسه پلاستیکی بصوزت دوره ای کاهش دهد ، اتفاقا یکی از دلایل اصلی عدم اجرای قوانین پسماند اتفاقا مدیران بیسواد ، با رشته های غیر فنی و اینکه رو سفارش و باند و باند بازی در اون پردیسان و صنعت و شهرداری می آیند هست بخصوص در محیط زیست میگید نه از همین مدیر شروع کنید و بپرسید دلیل تخصصی الایندگی پلاستیک ها چیست و روش های فنی برونرفت از این مشکل چیست سریع میگویند زیست تخریب پذیر بی هیچ اطلاع و دانشی که همین زیست تخریب پذیرها چقدر خطرناک هستند. رشته محیط زیست یک رشته عمومی است که هر کی از ننه اش قهر کرده رفته محیط زیست خونده البته اگرخونده باشند

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *