|پیام ما| بیابان لوت هرچند در سال ۱۳۹۵ به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید؛ اما برای سال‌های سال به عنوان مقصد اصلی گردشگرانی بود که می‌خواستند ریگ روان و کلوت‌های پنج هزار ساله را ببینند. سال گذشته صحبت از ساخت کمپ‌های موقت برای گردشگران مطرح شد و درست در 35 کیلومتری حاشیه گندم بریان، تلاش‌ها برای دریافت مجوز کمپ موقت آغاز شد. حالا چند ماه پس از ارائه این طرح از سوی کمپ ماهان و در حالی که هنوز وضعیت آن مشخص نشده است؛ فرماندار بم گفته «به ‌زودی یک منطقه ویژه گردشگری در کویر به مساحت پنج‌ هزار هکتار احداث می‌شود». اما پیگیری‌ها نشان می‌دهد ساخت منطقه‌ ویژه گردشگری در کویر لوت بدون اطلاع محیط زیست و پایگاه لوت مطرح شده است.

صحبت‌های هادی شهسوارپور، فرماندار بم درباره ساخت منطقه گردشگری به وسعت پنج هزار هکتار باعث شد تا معین افضلی، مدیر پایگاه لوت نسبت به این گفته‌ها واکنش نشان دهد و به فردای کرمان بگوید: «هر اقدامی در بیابان لوت باید با تایید پایگاه و شورای راهبردی بیابان انجام شود در غیر این‌صورت، بنا به وظایف قانونی، مانع از اجرای آن خواهیم شد».
به گفته او هیچ طرحی از سوی فرمانداری بم به آنها ارائه نشده و پایگاه لوت نسبت به چنین طرحی بی‌اطلاع است و هر طرحی که مطرح می‌شود باید ابتدا شرایطش سنجیده تا معلوم شود که آیا اجرای آن امکان‌پذیر است یا نه؟ اگر بله، اعتبارات چنین طرحی از چه طریقی قرار است تامین بشود؟ آیا فرمانداری بم این چنین طرحی را در اعتبارات دیده است؟ «تاکنون هیچ مکاتبه‌ای با ما نداشته‌اند که بخواهیم پاسخی رسمی بدهیم. پایگاه اجازه‌ی اجرای هیچ طرحی که تاثیرات و تخریب‌های آن بررسی نشده را نخواهد داد و جلوی آن را طبق قانون باید بگیرد. اما از هر اقدامی که منجر به توسعه‌ی پایدار بشود حمایت می‌کنیم و در این خصوص هم منتظریم تا فرمانداری طرح را ارائه کند تا در شورای راهبردی برای آن تصمیم بگیریم.»
وضعیت نامشخص کمپ‌ها
ساخت کمپ‌ موقت ماهان که سال گذشته صحبت از احداث آن شد هم با فراز‌ونشیب‌هایی روبه‌رو بود. همان زمان فریدون فعالی، مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمان، به «پیام‌ما» گفت که طرح ماهان در کارگروه گردشگری مطرح شده و پس از موافقت به شورای فنی راه یافته است. «هر طرحی در منطقه لوت هم در شورای فنی و راهبردی و هم در کارگروه گردشگری مطرح می‌شود. کویر لوت با توجه به ظرفیتی که دارد باید به نحو احسن از آن استفاده کرد اما باید این اقدام با برنامه‌ریزی و کنترل شده باشد.»
او همچنین گفته بود که سه درگاه ورودی طراحی شده که در قالب این سه درگاه ورودی‌های لوت کنترل شوند و تصمیم بر ساخت پارکینگ‌هایی در این منطقه وجود دارد که در این طرح پارکینگ‌هایی در کویر لوت ساخته می‌شود که ماشین‌های گردشگران در آن نقاط گذاشته شده و گشت‌و‌گذار در منطقه به صورت پیاده انجام بگیرد. «زون‌های تفرج و خدمات باید مشخص شود. وقتی که من پارکینگی نداشته باشم گردشگران ماشین‌هایشان را هر جا که خواستند پارک می‌کنند. بنابراین در ابتدا باید زون‌های تفرج و حوزه‌ها مشخص شود و بعد براساس همان هم مجوز و موافقت اصولی صادر شود و براساس این موافقت‌نامه اصولی هم سرویس و خدمات ارائه شود و حضور سرمایه‌گذار در منطقه مشخص شود.»
هرچند این کمپ تا سال گذشته از سازمان محیط‌ زیست کرمان استعلامی نگرفته بود اما حالا مرجان شاکری، مدیر‌کل حفاظت محیط زیست استان کرمان می‌گوید سرمایه‌گذار طرح چند ماه قبل برای استعلام مراجعه کرد و بعد از آنکه تداخلی با یکی از طرح‌ها داشت برای پیگیری و برطرف کردن ایرادات کار رفت اما دیگر برنگشت. او توضیح می‌دهد: «شاید از سرمایه‌گذاری در این منطقه منصرف شدند و شاید دنبال سرمایه‌گذاری زودبازده‌تر بودند. نمی‌دانیم اما آنچه مشخص است این است که دیگر شاهد برگشت آنها نبودیم.» شاکری همچنین می‌گوید از منطقه ویژه گردشگری در کویر به مساحت پنج‌ هزار هکتار هم بی‌اطلاع است و در رسانه‌ها درباره‌اش خوانده. او می‌گوید: «مشکل ما هرگز گردشگری و رونق آن نبوده. مشکل این است که فکر می‌کنند اینجا بیابان است و بنابراین هر طرحی می‌توانند در آن عملیاتی کنند. این بیابان میراث جهانی است و مهم است و اگر طرح‌ها با برنامه‌ریزی و دقت کافی باشد چرا باید کسی مخالفش باشد؟ همین حالا اطراف دریاچه شهداد پر از زباله است. ما می‌گوییم این مدل گردشگری اشتباه است.»
کمبود آب و افزایش زباله؛ مشکلات حال حاضر
هر هفته بین 5 تا 10 هزار گردشگر وارد کلوت‌های شهداد می‌شوند و در سال ۹۸، یعنی سالی که هنوز همه‌گیری کرونا گریبان ایران و جهان را نگرفته بود؛ ۲۰ هزار گردشگر داخلی و پنج هزار گردشگر خارجی به کویر لوت و منطقه شهداد سفر کرده و از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی این منطقه بازدید کردند. این در حالی است که ۴۲ اقامتگاه بوم‌گردی در منطقه شهداد فعالیت می‌کنند و جاذبه‌های این منطقه دلیلی است که علی‌جان آبکار، پژوهشگر محیط زیست و میراث‌فرهنگی بگوید گردشگری در این منطقه پتانسیل فراوان دارد و نمی‌توان به راحتی آن را حذف کرد و تنها باید به دنبال راه‌های درستی برای ارایه آن باشیم. او به «پیام ما» می‌گوید کویر لوت در زمینه آب و زباله متزلزل است و اگر در این زمینه‌ها مورد رسیدگی قرار نگیرد می‌توان آسیب فراوانی ببیند. «احداث جاده برای دسترسی راحت گردشگران در کنار استفاده از منابع آب در کویر این منطقه را می‌تواند آسیب‌پذیر کند اما به غیر از آن می‌توان گفت مشکلی در گسترش گردشگری وجود ندارد.»
آبکار می‌گوید به سلسله جبالی در این منطقه وجود دارد که برف‌های روی آن در منطقه پشت کویر رودهای روان را می‌سازد و در این منطقه کویری بدل به آب‌های زیرزمینی می‌شود و باید مراقب این آب‌ها باشیم. او همچنین مسئله فرسایش را مطرح می‌کند؛ نکته‌ای که بسیاری آن را نادیده می‌گیرند اما می‌تواند به یکی از مشکلات منطقه بدل شود. این پژوهشگر محیط زیست و میراث‌فرهنگی می‌گوید: «در نهایت باید بگویم که اگر این طرح با دقت و انگیزه کافی عملیاتی نشود نمی‌توان امیدی به آینده‌اش داشت و گردشگری در کویر هم باید با ضابطه و اصول محیط زیستی و حفظ میراث طبیعی عملی شود.» بیابان لوت نخستین اثر طبیعی ایران بود که تیر ماه 95 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. سابقه تمدن دشت لوت به هزاره سوم پیش از میلاد می‌رسد. به عبارت دیگر این نقطه که حدود 10 درصد از مساحت کشور را در برمی‌گیرد 5 هزار سال قدمت دارد. قدمت پنج هزار ساله‌ای که کشف حدود سه‌هزار اثر تاریخی از این منطقه بر آن مهر تایید می‌زند. قلعه‌ها، کاروانسرا‌ها، آب‌انبار و طبیعت بکرمنطقه آن را به الماس کویرهای جهان شهره کرده اما آنچه که باعث ثبت جهانی این اثر بود، بکر بودنش بود.
پرونده کویر لوت بر اساس دو معیار از معیار‌های چهارگانه میراث طبیعی به ثبت رسید. اول وجود مناطقی با زیبایی‌های طبیعی استثنایی و دوم نمونه‌های برجسته از مراحل عمده تاریخ زمین و فرآیند زمین‌شناختی. معیارهایی که هم اکنون با ورود بی‌ضابطه و بدون نظارت گردشگران در معرض خطر قرار گرفته است.