|پیام ما| دوربین روی دست‌هایی که زعفران برداشت می‌کنند، زوم می‌شود و بنفش و قرمز و سیاه از داخل دوربین به داخل قاب تصویر راه باز می‌کند: «سفره آب زیرزمینی قائن هرسال نیم متر پایین‌تر می‌رود.» گوینده ادامه می‌دهد که قائن ۱۲ قنات داشته که هر ۱۲تا خشک شده است. گوینده که شخصیت اصلی داستان فیلم مستند «رویای آب» است، می‌گوید عمق چاه مادر از ۱۵ متر به ۱۳۵ متر رسیده و این یعنی آب هم در آینده رویای می‌شود که تصویر واضحش را تنها باید از کودکی‌هایمان جست‌وجو کنیم. مستند رویای آب اما یکی از چند مستندی بود که در نخستین جشنواره فیلم زمین که موضوع محوری فیلم‌های محیط زیست بود، از آن تقدیر شد. جشنواره‌ای که اختتامیه آن جمعه شب در پارک ملت تهران برگزار شد و قرارش اهمیت دادن به مساله توسعه پایدار است. مساله‌ای که به قول فرهاد توحیدی، دبیر جشنواره، یک منطق و توضیح مشخص دارد: «توسعه پایدار یعنی رفع نیازهای امروز، رفع نیازهای نسل آینده را با خطر مواجهه نکند.»

جشنواره فیلم زمین، نخستین جشنواره فیلم‌های محیط زیستی و توسعه پایدار که با کمک چند گروه مانند، موسسه فرهنگی هنری اردیبهشت عودلاجان، هاشور و انجمن تمدن‌سبز هنرمندان حامی توسعه پایدار برگزار شده بود، جمعه شب به با معرفی برگزیدگان به کار خود پایان داد.
در ابتدای این نشست، معصومه ابتکار معاون امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری که یکی از مشارکت کنندگان این جشنواره نیز بود، به چالش‌های محیط زیستی در سال‌های اخیر اشاره کرد. او گفت چالش‌های محیط زیست در جریان پاندمی کرونا برجسته‌تر شد و مردم به سبب آن سبک زندگی‌شان را تغییر دادند گفت: با خشکسالی بی‌سابقه‌ای به عنوان پاندمی محیط زیستی پس از ۵۰ سال اخیر مواجهه هستیم.
ابتکار به نقش بی‌بدیل زنان در مواجهه با بحران‌ها و پاندمی خشکسالی اشاره کرد و اظهار داشت: معتقدم اگر زنان به این باور برسند که نیازمند تغییر سبک زندگی در مواجهه با خشکسالی هستیم ، حتما تغییرات ایجاد می‌شود. او البته گریزی هم به انتخابات ریاست جمهوری داشت و تاکید کرد: بی‌شک این انتخاب می‌تواند در توسعه پایدار تاثیرگذار باشد و می‌تواند ما را به سمت پایداری بیشتر و یا ناپایداری بیشتر پیش برد. به مردم اعتماد کنید و اجازه دهید مردم به‌ویژه زنان نقش‌آفرینی کنند، زنان نشان دادند هرجا سکان مدیریتی را به دست گرفتند نسبت به محیط زیست، توسعه پایدار و طبیعت حساس‌تر ایستادگی کردند. او در پایان گفت، مردم مطالبه کنند، داوطلبان برای توسعه پایدار، حفظ ذخایر ملی و طبیعی و در مقابل سواستفاده‌کنندگان از طبیعت چه برنامه‌ای دارند.
توسعه پایدار چیست؟
فرهاد توحیدی، فیلم‌نامه‌نویس و دبیر این جشنواره نیز در ادامه توضیحاتی درباره روند برگزاری این جشنواره داد. او گفت: از ابتدای راه‌اندازی این جشنواره بسیاری از ما پرسیدند که چرا موضوع جشنواره «توسعه‌پایدار» است؟ در پاسخ به آن‌ها گفتم کدام ایرانی باوجدانی است که خواهان کشوری پیشرفته، مردمی، مسئولیت‌پذیر، آگاه و مرفه در کنار حکومت قانون، عدالت اجتماعی، اقتصاد شکوفا، محیطی زیستی پاک و ایمن در کنار تامین آینده نسل‌های آتی نباشد. ‌قطعا همه ایرانیان آرزوی چنین توسعه‌ای را دارند.
او با اشاره به اینکه توسعه پایدار رویای همه ایرانیان بوده که برای آن دو بار انقلاب کردند، افزود: اگر توسعه پایدار را به زبان ساده راه‌حل برطرف کردن نیازهای امروز بشر بدانیم، نمی‌توان آن را بی آن‌که به رفع نیازهای نسل آینده فکر کرد، درنظر گرفت.
دبیر این جشنواره در ادامه درباره رابطه میان هنر و توسعه پایدار گفت و تاکید کرد: یکی از بزرگترین مشکلات جامعه ایرانی تفاوت زبان تخصصی نخبگان فکری با مردم عادی است. مردم زبان پیچیده، فنی و گاه متکبرانه را فهم نمی‌کنند و در این فضای انقطاع و گسست مردم و نخبگان شیادان عوام‌فریبی که به زبان ساده با مردم سخن می‌گویند صاحب نفوذ می‌شوند و از مردم نردبان قدرت می‌سازند.
او ادامه داد:‌ در این میان آیا باید نخبگان از زبان تخصصی خودشان عدول کنند یا بخشی از آن‌ها، یعنی هنرمندان مسائل پیچیده فکری را با زبان تاثیرگذار به گوش مخاطبان برسانند.
توحیدی همچنین در پایان گفت: از این منظر بسیاری از فیلم‌های سینمایی و انبوهی از آثار کوتاه، مستند و انیمیشن وجود دارد که می‌توانند مساله توسعه پایدار را از زوایای گوناگون طرح و بررسی کنند و جشنواره بین‌المللی فیلم زمین با همین امید تاسیس شد تا با برجسته‌کردن آن دسته از فیلم‌هایی که به مسائل توسعه مرتبط هستند، به جریان آگاهی‌بخشی و ابلاغ پیام به مردم کمک کنند.
جای خالی فیلم‌های محیط زیستی
در ادامه روند اختتامیه، آرش حسینی‌میلانی، رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران، چند روایت برای جشنواره فیلم زمین در نظر گرفت. او گفت:چند فیلم جشنواره را دیدم و بسیار تحت تاثیر قرار گرفتم. به تعبیر خودم، سه روایت را می‌توان برای این جشنواره برشمرد که مهم‌ترین آن روایت «محیط زیست و شهر» است. برجسته‌سازی این روایت از دیدگاه شهروندان، رویکرد بسیار مهمی است که در یکی از فیلم‌های جشنواره زمین نیز به آن به خوبی پرداخته شده بود.
به گفته این عضو هیات رئیسه شورای شهر تهران، جای این نوع فیلم‌ها که مسائل شهری و محیط زیستی را به یکدیگر مرتبط می‌کند، بسیار خالی است. امروز در شهر تهران باغ‌کشی متوقف شده است و خوب است تا این رویه در حفظ فضای سبز شهرها در جشنواره‌هایى مانند جشنواره فیلم زمین دنبال شود.
او با اشاره به تصویب لایحه طرح جامع مدیریت پسماند در صحن شورای شهر اظهار داشت: موضوع بسیار مهم دیگر، تفکیک از مبدا پسماند است که شهر تهران درباره این موضوع در آستانه گام مهمی قرار دارد که به کمک هنر و مشخصا سینما، شهرداری می‌تواند موضوع تفکیک از مبدا را در لایه‌های مختلف اجتماع عمومی‌سازی و ترویج کند.
حسینی‌میلانی ادامه داد: موضوع مهم دیگر، روایت «هشدار و حفاظت» است که می‌دانید تالاب‌ها و رودخانه‌هایی را داریم که درحال از بین رفتن هستند که در چند فیلم‌ جشنواره به این موضوع پرداخته شده و قابل تقدیر است. به ویژه آن‌که نمایش دستاوردهای فعالان محیط زیست در دفاع از تالاب‌ها بسیار مثبت و انگیزه‌بخش در بین دوستداران زمین است.
رفع مشکلات محیط زیست، عزم جدی می‌خواهد
شینا انصاری، مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران هم که یکی از همکاران برگزاری این رویداد بود، نقش سینما را در ترویج فرهنگ محیط زیست بی‌بدیل دانست. او گفت: بی‌شک رفع مشکلات محیط زیستی در کشور نیازمند عزم جدی در حاکمیت و مردم و به موازات کار بنیادین و مستمر برای فرهنگ‌سازی و آموزش است.
او با بیان اینکه باید محیط زیست را به فرهنگ عمومی تبدیل کنیم و در این راستا استفاده از ظرفیت فیلم و سینما برای ترویج و اشاعه فرهنگ محیط زیست در مسیر حرکت به توسعه پایدار و جلب مشارکت مردمی برای حفظ محیط زیست و ایجاد حساسیت و دغدغه بیشتر در بین مسئولان و مردم بسیار تاثیر‌گذار است.
مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار در خصوص اهمیت نقش سینما در‌توسعه پایدار نیز تاکید کرد: استفاده از ابزار‌های فرهنگی برای تغییر در رفتار و سبک زندگی غیرقابل انکار است. نکته قابل توجه این است که برای اینکه یک آموزه بصورت فرهنگ درآید، باید در یک فرآیند مستمر و پایدار نهادینه شود. سینما و اساسا برنامه‌های فرهنگی می‌توانند نقش موثری را در این زمینه داشته باشند که البته اثرات این تغییر شاید در بازه کوتاه مدت و خیلی سریع مشهود نباشد، اما استمرار این برنامه‌ها می‌تواند در میان مدت منجر به توجه بیشتر به مسائل محیط زیست و تغییر رفتار در افراد جامعه شود.
او به نقش هنرمندان به عنوان گروه‌های مرجع جامعه برای ایجاد جریانات اجتماعی در حوزه محیط زیست اشاره کرد و گفت: برگزاری جشنواره فیلم زمین به‌عنوان جشنواره‌ای مستقل که به ترویج مفاهیم توسعه پایدار و آموزش همگانی آن مفاهیم با زبان سینما و هنر می‌پردازد نقطه قوتی برای ترویج کنشگری فعال در عرصه محیط زیست است. توجه به مسائل کلیدی و ریشه‌ای محیط زیست، در نظر گرفتن نگاه کارشناسی و علمی به موضوعات و طرح مسائل و راهکار‌ها با زبان مردم بطور قطع می‌تواند در طول زمان به ارتقای سطح مطالبات و مشارکت‌هی مردمی در حفاظت از محیط‌ زیست بینجامد.
پس از سخنرانی‌ها برگزیدگان لوح‌های تندیس دریافت کردند. تندیس طلایی جشنواره به فیلم «روزهای خوب گمشده‌تقویم» ساخته حجت طاهری رسید و دیپلم افتخار به فیلم «رویای آب» ساخته محمد واعظی اهدا شد. همچنین فیلم «می‌برد تا به کجا» ساخته پیروز کلانتری نیز دیپلم افتخار دیگری دریافت کرد.
در بخش مستند کوتاه نیز تندیس طلایی جشنواره به فیلم «آهسته‌و‌آرام» ساخته دلاور دوستانیان اهدا شد و دیپلم افتخار به فیلم «در قلمرو افعی دم‌عنکبوتی» ساخته فتح الله امیری رسید. در بخش انیمیشن نیز تندیس طلایی جشنواره به فیلم «هبوب» ساخته مهسا سامانی اهدا شد و دیپلم افتخار به فیلم «نقش زندگی» ساخته احسان معصوم نیز اهدا شد.