بایگانی مطالب برچسب: بحران آب
در خدمت و خیانت آبشیرینکنها
۲۱ آذر ۱۴۰۲ مدیرعامل آبوفاضلاب کشور گفت ۱۰۱ پروژهٔ آبشیرینکن با ظرفیت ۶۷۲ هزار و ۴۰۰ مترمکعب در شبانهروز در حال ساخت و بهرهبرداری است که ۸۰ پروژه با ظرفیت ۵۳۳ هزار و ۵۰۰ مترمکعب در شبانهروز در حال بهرهبرداری و ۲۱ پروژه با ظرفیت ۱۴۸هزار و ۹۰۰ مترمکعب در شبانهروز در حال ساخت است. از سال ۱۴۰۰، پروژههای آبشیرینکن در استانهای مختلف از جمله سیستانوبلوچستان، هرمزگان، یزد و بوشهر به بهرهبرداری رسیده است که شامل فاز چهارم نمکزدایی زاهدان، نمکزدایی ناهنگ، نمکزدایی بافق، نمكزدايي مهدی آباد-آوین، نمكزدایی فاز ۴ بوشهر، نمکزدایی عسلویه (اخند) میشود. پروژههای متعددی در استانهایی چون سیستانوبلوچستان، هرمزگان، خوزستان و بوشهر با ظرفيت اسمی توليد آب در مجموع ۹۶ هزار و ۵۵۰ مترمكعب در شبانهروز در حال ساخت و مرحلهٔ پیشبرد است.
حیات سیستان در گرو دیپلماسی آب
منطقهٔ مهم و تاریخی سیستان شامل پنج شهرستان زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون با حدود ۴۰۰ هزار نفر جمعیت در شمال استان سیستانوبلوچستان واقع شده است. وجود بقایای دولتشهر باستانی پنجهزار سالهٔ ایران تحت عنوان «شهر سوخته» در شهرستان هامون، نشانگر قدمت بالای تاریخی منطقهٔ سیستان است. این منطقهٔ حاصلخیز و هموار از هزاران سال پیش، محل اصلی بهرهبرداری از آب رودخانهٔ هیرمند بوده و نقاط کوهستانی بالادست این رودخانه واقع در افغانستان کنونی، مصرف آب کمتری در مقایسه با سیستان ایران داشتهاند.
فرونشست به ۱۵۰ متری ورزشگاه نقش جهان رسیده است
مدیرکل حفاظت محیطزیست استان اصفهان با اشاره به اینکه اصفهان تنها شهر در کشور است که فرونشست به درون آن کشیده شده، هشدار داد:« فرونشست به ۱۵۰ متری ورزشگاه نقشجهان رسیده است و با تداوم روند کنونی تا سال ۱۴۱۰ عملاً برخوار، دولتآباد و شاهینشهر باید از جمعیت تخلیه شود.»
نیازمند رصدخانه ملی آب هستیم
هشدار درباره وضعیت آبخوانها و منابع آب کشور چند سالی است که آغاز شده و افت منابع آب زیرزمینی و وقوع پدیده فرونشست در چند سال اخیر، زنگ خطر خالی شدن آبخوانهای را به صدا درآورده است. مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در اردیبهشت ماه امسال در گزارشی از وضعیت منابع آب زیرزمینی، میزان کسری تجمعی منابع آب زیرزمینی در سراسر کشور را ۱۴۳ میلیارد مترمکعب اعلام کرد که این کسری وقایع متعدد فرونشست در کشور را رقم زده است. اگرچه در دورههای مختلف دولت سعی داشته با اجرای طرحهایی، برداشت از منابع آب زیرزمینی را مدیریت و محدود کند اما روند خالی شدن آبخوانها نشان میدهد این طرحها چنان موفق نبودهاند. یکی از این طرحها «احیا و تعادلبخشی منابع آب زیرزمینی» است که از سال ۱۳۹۳ تصویب و اجرا شد. نگاهی به آمارها و دادههای منتشر شده درباره منابع آب زیرزمینی نشان میدهد که این طرح به اهداف خود نرسیده است. شاید بتوان نبود دادههای دقیق از میزان برداشت از چاههای آب و تعداد چاههای غیرمجاز را از مهمترین دلایل ناکامی این طرح و طرحهای مشابه برشمرد. درباره دلایل ناکامی این طرح از «حمید منصوری»، معاون سابق حفاظت و بهرهبرداری شرکت آب منطقهای استان قزوین پرسیدهایم. استان قزوین برای نخستین بار در کشور موفق شده بود طرح رصدخانه آبهای زیرزمین در استان را از طریق نصب کنتور روی چاههای آب و دریافت و تحلیل دادههای کنتورها را اجرایی کند. منصوری معتقد است مهمترین دلیل ناکامی چنین طرحهایی، نبود پیوست اجتماعی-فرهنگی و بیتوجهی به ساختارهای سنتی و تشکلهای مردمی آببران در مناطق مختلف است. او میگوید که نمیتوان برنامههای سراسری را عینا در همهجا اجرا کرد چرا که نگاه به آب و ارزش اقتصادی آن در هر منطقهای تفاوت دارد. هماهنگی این گفتوگو از سوی «سعید سلیمانیها» از اندیشکده «تدبیر آب» انجام شده است.
دیپلماسی پرتعارف آبی
|پیام ما|طی دو سال گذشته کارشناسان حوزه آب و دیپلماسی آب بارها درباره رفتارها و برنامههای آبی ترکیه و موثر نبودن دیپلماسی ایران در این زمینه هشدار دادند. روز گذشته اما وزیر امور خارجه کشورمان از توجه جدی ترکیه بر موضوع رودخانه ارس و پیگیری مذاکرات با این کشور در حوزه آب خبر داد. این خبر در شرایطی از سوی «حسین امیرعبداللهیان» اعلام شده است که سال گذشته کمیسیون توسعهپایدار اتاق بازرگانی ایران اعلام کرده بود در صورت تکمیل پروژههای آبی ترکیه در مجاورت ایران، ارس، رودخانه مرزی ایران که در نهایت به خزر میریزد، با کاهش ۳۰ درصدی آورد مواجه میشود.
آب، برگ برنده افغانستان در منطقه
ایران همچنان درگیر تلاش برای تأمین حقابهٔ قانونی خود از هیرمند است و آنسوتر احداث کانال «قوشتپه» چالش بزرگ دیگری را اضافه میکند که کشورهای آسیای مرکزی را درگیر میکند. مؤسسهٔ مطالعات راهبردی شرق با انتشار یک مطالعه میگوید ازبکستان تلاش خواهد کرد تا از طریق مشروعیت دادن به قدرت و اختیارات افغانستان در عرصهٔ بینالمللی، همکاریهای خود را با این کشور تقویت کند. ازبکستان احتمالاً از طریق توافق دربارهٔ یک سیستم تهاتری، سعی میکند در ازای تأمین برق افغانستان در فصل زمستان، عبور جریانهای آبی را در فصل تابستان تسهیل کند. احداث خط آهن «ترانس» افغانستان، احتمالاً ابزار دیگر تاشکند برای مذاکره با دولت افغانستان خواهد بود. ترکمنستان هم احتمالاً همکاریهای خود را در تأمین گاز افغانستان و انتقال گاز به پاکستان از طریق افغانستان افزایش خواهد داد. اما بهرغم هر توافقی که با افغانستان حاصل شود، منابع آبی همچنان رو به کاهش هستند و این مسئله، نگرانیها را دربارهٔ موضوع کمبود آب تشدید میکند. مطالعهٔ این مرکز اما به افزایش خطراتی مانند گسترش قاچاق مواد مخدر بهواسطهٔ رونق کشت خشخاش و دست بالای طالبان در مناسبات منطقه بهواسطهٔ سیاستهای آبی نیز اشاره کرده است.
چالش انتقال آب سد ساختهنشده
نام «سد» که به میان میآید، معمولاً عنوان طرح «کوچ»، «جابهجایی»، «آسیب به جامعهٔ محلی» و همچنین خسارتهای محیط زیستی نیز شنیده میشود. سد «خِرسان» نیز از این قاعده مستثنی نشد. سدی که در یکی از محرومترین نقاط روستایی دو استان چهارمحالوبختیاری و کهگیلویهوبویراحمد و در مجاورت منطقهٔ حفاظتشدهٔ دنا احداث میشود. امروز (هفتم شهریورماه) هم قرار است سازمان حفاظت محیط زیست درباره طرح انتقال آب از این سد به استانهای اصفهان و یزد تصمیمگیری کند. حالا اهالی میگویند تکلیفشان مشخص نیست، دولت هیچ اقدام عمرانی در روستایشان انجام نمیدهد و برخلاف وعدهها، کسی از جوانان روستا در کارگاه مشغول کار نیست. دولت اما سکوت میکند. چرا که به نظر کاسهای زیرنیم کاسه مجوزهای این طرح است. یک منبع آگاه از سازمان حفاظت محیط زیست به «پیام ما» میگوید:«برای اینکه دولت بتواند ذیل مصوبه پیشرفت فیزیکی به این طرح مجوز بدهد در استان و با فشار مسئولان ارشد استانی در سال ۱۳۹۶ برای آن عدد سازی کردند. عملا اختیار کار به این روش از سازمان حفاظت محیط زیست خارج و به هیات وزیران سپرده میشد. مجوز اجرای طرح با مصوبه هیات وزرا و فقط بر اساس اعداد اعلامی از سوی استان اخذ شده است. این منبع تاکید میکند که معدود مخالفان استان حالا فقط به دلیل اینکه موضوع انتقال آب بین استانی مطرح شده است واکنش نشان میدهند.
میراث فرهنگی؛ نقشه نجات از بحرانها
دومین نشست مجازی از سلسلهنشستهای مجازی «فراز و فرودهای میراث فرهنگی ایران» شنبه شب (چهارم شهریور) به میزبانی «حجت الله مرادخانی» فعال حوزهٔ میراث فرهنگی و کارشناس صنایعدستی و با حضور «فرهاد نظری» پژوهشگر حوزهٔ میراث فرهنگی برگزار شد. دومین نشست به این موضوع اختصاص داشت که «چرا میراث فرهنگی برای ایران اهمیت دارد؟». آنچه در این نشست مورد توجه بود، تلقی از میراث فرهنگی و کاری بود که باید در حال حاضر با توجه به این تلقیها انجام داد.