تا قبل از این حمایت از نیروهای داوطلب ممکن نبود. سال پیش 5 نفر از آنها که از گروه‌های مردمی و سازمان‌های مردم‌نهاد بودند، در راه نجات جنگل‌ها از آتش، جان خود را از دست دادند و تعداد دیگری مصدوم شدند. سال‌های قبل هم این اتفاق تکرار می‌شد و دست سازمان‌های محیط زیست و جنگل‌ها برای حمایت از نیروها خالی بود . حالا اما پس از به سرانجام رسیدن قانون حمایت از محیط‌بان و جنگل‌بان، همزمان با آغاز فصل آتش‌سوزی‌ها، جزئیاتی حمایت بیمه‌ای از همیاران طبیعت اعلام شده ‌است.حمایت از نیروهای داوطلب تا پیش از این با چالش همراه بود. سازمان‌های مربوطه با وجود کمبود نیرو و تجهیزات، بودجه و مواد قانونی لازم برای حمایت و به کار گرفتن این افراد را نداشتند. سال پیش حتی چون تبصره مربوط به این موضوع از لایحه حمایت از محیط‌بانان و جنگل‌بانان حذف شده و همه را ناامید کرده بود.
اما سرانجام همیاران محیط زیست زیر پوشش حمایت بیمه‌ای قرار گرفتند و خدمات‌دهی به داوطلبان و همیارانی که در حوادث محیط زیستی حضور پیدا می‌کنند و دچار سانحه می‌شوند سر و شکل گرفت. در ماده ۷ آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت قضایی و بیمه‌ای از ماموران یگان حفاظت محیط زیست و جنگل‌بان‌ها ۱۸ بهمن به تصویب رسید به این اشاره شده در مواردی که دستگاه‌های مشمول مانند سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری برای مدیریت بحران مجبور به استفاده از تشکل‌های مردم نهاد، همیاران طبیعت، نیروهای داوطلب مردمی و سایر دستگاه‌ها هستند، حمایت‌های قانونی، قضایی و بیمه‌ای از این نیروها بر اساس مواد ۹، ۱۶ و ۲۰ قانون مدیریت بحران کشور مصوب سال ۱۳۹۸ به عمل خواهد آمد.
سازمان محیط زیست از همان زمان اعلام کرد پس از این خسارت‌های احتمالی نیروهای داوطلب در حادثه‌های مختلف جبران می‌شود و شرط بیمه‌شدن این افراد، ثبت نام در سامانه‌ است.
حالا سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری هم از برنامه‌های حمایت از داوطلبان با عنوان «همیاران طبیعت» رونمایی کرده است.
چند و چون حمایت از همیاران
اصغر احمدی، مدیرکل دفتر امور حقوقی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور دیروز با تشریح شروط حمایت بیمه‌ای از همیاران طبیعت و نیروهای داوطلب مردمی برای حفاظت از عرصه‌های طبیعی به ایسنا گفت: «نیاز است که تمامی نیروهای داوطلب و اعضای سازمان‌های مردم نهاد شناسنامه همیاران طبیعت را داشته باشند.» این شرط شبیه همانی است که سازمان محیط زیست هم در برای داوطلبانش در نظر گرفته و از آنها خواسته در سامانه داوطلبان سازمان ثبت‌نام کنند تا امکان حمایت از آنها وجود داشته باشد.
او با اشاره به اینکه بر اساس آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از محیط‌بانان و جنگل‌بانان، همیاران طبیعت و نیروهای مردمی که در امر حفاظت از عرصه‌های طبیعی و محیط زیست به سازمان جنگل‌ها و سازمان حفاظت محیط زیست کمک می‌کنند، حمایت بیمه‌ای می‌شوند، عنوان کرد: «بر این اساس اگر این نیروهای داوطلب و مردمی حین حفاظت از عرصه‌های طبیعی مصدوم شوند هزینه پزشکی، غرامت صدمه جسمی و نقص عضو به آنان تعلق خواهد گرفت.»
پیش از این نیز گفته شده بود که بر اساس این آیین‌نامه پیش‌بینی شده که همیاران طبیعت و نیروهای مردمی در صورت مرگ حین حفاظت از عرصه‌های طبیعی از جمله اطفای آتش‌سوزی و… لقب «فداکار خدمت» بگیرند و حمایت بیمه‌ای از نیروهای داوطلب و مردمی تحت شرایطی انجام می‌شود.
به گفته مدیرکل دفتر امور حقوقی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور نیروهای داوطلب مردمی برای اینکه مشمول این بند از آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از محیط‌بانان و جنگل‌بانان شوند باید در سامانه همیاران طبیعت ثبت‌ نام کنند و دارای شناسنامه همیاران طبیعت باشند. همه داوطلبان می‌توانند با مراجعه به سایت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور به آدرس www.frw.ir نسبت به ثبت‌ نام در سامانه همیاران طبیعت اقدام کنند. سازمان جنگل‌ها از نیروهای داوطلب و تشکل‌های مردمی درخواست کرده هرچه زودتر نسبت به دریافت شناسنامه همیار طبیعت اقدام کنند و برای انجام امور حفاظتی به‌ویژه اطفای آتش با ادارات استانی هماهنگ شوند.
به گفته احمدی نیروهای داوطلب و مردمی باید تحت مدیریت ادارات کل منابع طبیعی یا محیط زیست در استان‌های مختلف کشور نسبت به حفاظت از جنگل‌ها و مراتع، خاموش کردن آتش و… وارد عمل شوند بنابراین اگر نیرویی خودسرانه و بدون اطلاع فرمانده عملیات، حین اطفای آتش وارد عمل شود مشمول حمایت بیمه‌ای نمی‌شود.
این قانون با این همه هنوز کاستی‌هایی دارد. نیروهای داوطلبی که پیش از تصویب این آیین‌نامه صدمه دیده‌ یا جان خود را از دست داده‌اند، مشمول این قانون نمی‌شوند.
80 هزار همیار ثبت نام کردند
نیمه فروردین امسال مسعود منصور، رئیس سازمان جنگل‌ها خبر داد که ۸۰ هزار همیار طبیعت در سامانه همیار طبیعت ثبت نام کرده‌اند. او در نامه‌ای به ادارات کل منابع طبیعی استان‌ها خواستار استفاده از ظرفیت همیاران طبیعت در امر حفاظت، پیشگیری و اطفای حریق در عرصه‌های منابع طبیعی شد و نوشت: «تاکنون بیش از ۸۰ هزار همیار طبیعت در سامانه مربوطه ثبت نام کرده و آمادگی خود را در امر حفاظت و ارتقای پوشش حفاظتی عرصه‌های منابع طبیعی اعلام کرده‌اند که این نیروها در حال حاضر نیازمند ساماندهی و آموزش هستند.»
در سامانه همیاران طبیعت که برای ثبت نام داوطلبان راه‌اندازی شده، در توضیح این طرح آمده است: طرح حاضر با استفاده از تجربه قبلی استفاده از همیاران طبیعت که در برگیرنده اعضای شورای اسلامی روستا، دهیاران، بسیجیان محلی، معلمان، دانش‌آموزان، دانشجویان، مجریان – بهره‌برداران، فارغ‌التحصیلان و همه دوست‌داران طبیعت و منابع طبیعی است، تهیه و ارائه شده تا با بهره‌گیری از مشارکت مردمی در حفاظت و احیای منابع طبیعی بتوان عملاً از راهکارهای پیشگیرانه از طریق آموزش و فرهنگ‌سازی و جلب مشارکت مردم از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های موجود استفاده کرد.
در هفته‌های گذشته، با توجه به کاهش میزان بارندگی، هشدارهایی درباره احتمال وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع در فصل بهار و تابستان داده است. سازمان جنگل‌ها هم در طرح جدید تاکید کرده که در این شرایط نیروهای داوطلب مردمی که از ظرفیت بالایی برخوردارند، می‌توانند با آموزش‌های لازم و مجهز شدن به امکانات انفرادی نقش تاثیرگذاری در پیشگیری و اطفای حریق احتمالی عرصه‌های منابع طبیعی داشته باشند.
عهد با طبیعت
متقاضیان ثبت نام در سامانه همیاران طبیعت به عهدنامه همیاران متعهد می‌شوند. در متن این عهدنامه آمده است: «من در پیشگاه خدای متعال سوگند یاد می‌کنم که برای ترویج فرهنگ منابع طبیعی کوشا باشم و تلاش کنم این فرهنگ به معارف عمومی تبدیل شود.»
همیاران متعهد می‌شوند که «حرمت سبز زمین» را نگاهبان باشند و امان‌دار و محافظ منابع طبیعی. بر اساس این عهدنامه، همیاران هر ساله برای تلطیف هوا و تجدید عهد همیاران طبیعت درختی غرس خواهند کرد. در ادامه این عهدنامه آمده است: «من عهد می‌بندم در جهت حفظ منابع طبیعی افرادی را که با روش‌های مختلف از قبیل آتش‌زدن و قطع درختان و تخریب خاک به طبیعت آسیب می‌رسانند آگاه کرده و با فرهنگ منابع طبیعی آشنا کنم. من پیمان می‌بندم در صورت مشاهده هرگونه خسارت به منابع طبیعی موضوع را از طریق تماس با شماره 1504 اطلاع‌رسانی کنم.»
در منشور اخلاقی همیاران طبیعت هم به اصول و برنامه‌هایی اشاره شده که اعضا باید به آنها پایبند باشند و با صیانت از منابع طبیعی در توسعه آن نقش‌آفرینی کنند. در این منشور شناختن منابع طبیعی به عنوان بزرگترین سرمایه کشور، باور به ارتباط دوسویه با تشکیلات منابع طبیعی، تقویت روحیه مشورت دادن و مشورت‌پذیری، مستند‌سازی اقدامات و همین‌طور آموزش تاکید شده است.