تحقیق علمی جدیدی نشان می‌دهد که چنگیزخان مغول احتمالا به خاطر بیماری طاعون خیارکی یا همان طاعون سیاه مرده‌است و داستان‌هایی که در همه این‌سال‌ها در مورد مرگ او گفته‌شده مانند این‌که او به دلیل خونریزی ناشی از اخته شدن مرده، اشتباه است.

مجله اینترنتی «لایو ساینس» از فرضیه جدیدی در مورد مرگ چنگیزخان مغول صحبت کرده‌ است.
چنگیزخان مغول که در سال 1162 میلادی در قبیله «بورجیگین» در تموجین به دنیا آمد، یکی از مشهورترین کشور‌گشایان تاریخ به حساب می‌آید.
او در سال 1206 میلادی یعنی در زمانی که 44 سال داشت امپراطوری مغول را تاسیس کرد و خود اولین فرمانروای این امپراطوری شد.
امپراطوری مغول در زمان مرگ چنگیز در سال 1227 میلادی 2 و نیم برابر قلمرو امپراتوری روم بود.
مطالعات علمی نشان می‌دهد که چنگیزخان میراث جهانی بزرگی بر جای گذاشته است، نتایج تحقیقاتی که در سال 2003 در مجله علمی آمریکایی «هیومن جنتیکس» منتشر شد، نشان می‌دهد که احتمالا از هر 200 نفر در جهان یک نفر فرزند مستقیم چنگیزخان است.

افسانه‌های مرگ چنگیزخان

در حالی که نفوذ این فاتح در جهان اکنون به خوبی مشخص شده است اما مرگ او در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
مطالعات تاریخی نشان می‌دهد که به خانواده چنگیزخان و پیروانش دستور داده شده بود که مرگ او را به عنوان بزرگترین راز، مخفی نگه دارند چرا که امپراطوری مغول در مهم‌ترین مرحله جنگ 20 ساله خود با دودمان «شیاغربی» بود.
بنابراین بعد از گذشت این جریان، افسانه‌ها و قصه‌هایی در مورد مرگ او از سوی دوست و دشمن برای گرامیداشت یا تخریب او گفته ‌شد.
یکی از این داستان‌ها ادعا می‌کند که چنگیزخان در شمال غربی چین با ضربات چاقو توسط شاهزاده خانم قوم تانگوت (قبیله‌ای تبتی-برمه‌ای) اخته شده و به خاطر خونریزی زیاد می‌میرد.
قصه دیگری می‌گوید که او در نبرد با چینی‌ها از اسب سقوط می‌کند و به خاطر جراحات ناشی از این زمین خوردن می‌میرد.
برخی دیگر هم اظهار می‌کنند که چنگیزخان بر اثر زخم تیری آلوده در آخرین جنگ خود با خاندان شیا غربی در گذشته ‌است.
اما مطالعات جدید می‌گوید که احتمالا همه این روایات قصه است و پس از مرگ چنگیزخان ابداع شده‌است.
«مرگ پادشاهان و امپراتورهای چین بزرگ اغلب با افسانه و اسطوره آمیخته شده است.» این صحبت‌های فرانچسکو گلسی، پزشک و دیرین آسیب‌شناس دانشگاه فلیندرز در شهر آدلاید استرالیاست.
او می‌گوید: «حتی در زمانی که شواهدی برای مرگ‌های شایع‌تر مانند بیماری‌های عفونی وجود دارد اما باز هم مرگ‌های هیجان‌انگیز و خارق‌العاده‌ به شخصیت‌های معروف نسبت داده می‌شود، اما معمولا شواهد کافی برای حمایت از این افسانه‌ها وجود ندارد.»
«ونگ پنگ یو» یکی دیگر از نویسندگان این پژوهش علمی که محقق زیست‌شناسی انسانی است در مورد مرگ چنگیزخان می‌گوید: «زمانی که چنگیزخان مرد، هنوز در اوج قدرت خود بود و مورد احترام زیردستانش قرار داشت و خادمانش به خوبی از او مواظبت می‌کردند بنابراین احتمال مرگ او به دلیل ترور سیاسی یا مسمومیت به عمد بسیار بعید به نظر می‌رسد.»
رازی که کووید-19

باعث کشف آن شد

این مطالعه جدید در مقدمه خود می‌گوید که تحقیقات جدید به خاطر همه‌گیری کووید‌19 باعث انجام تحقیقاتی در زمینه همه‌‌گیری‌های تاریخی و باستانی در سراسر جهان شد. در همین حین دانشمندان تصمیم گرفتند که دوباره بر مرگ چنگیزخان تمرکز کنند.
محققان برای بررسی تاریخ همه‌گیری‌ها در چین به کتابی تاریخی به نام «تاریخ یوآن» برخوردند و بر آن تمرکز کردند. نوشتن این کتاب به سفارش خاندان مینگ در چین انجام شده است.
در بخشی از این کتاب که به دوره زمانی آخرین جنگ‌های چنگیز خان با خاندان شیا غربی می‌پردازد، آمده است که او از تب احساس ناخوشی می‌کرد و سرانجام ظرف هشت روز پس از شروع بیماری، این تب باعث مرگ او شد.
تحقیقات قبلی احتمال داده بودند که این تب احتمالا تب حصبه بوده‌ است اما گلسی و همکارانش می‌گویند که حصبه علائم دیگری مانند درد شکم و استفراغ هم دارد که در علائم ذکر شده برای بیماری چنگیزخان، از آن‌ها خبری نیست.
نه تنها بر اساس علائم بالینی بیماری چنگیزخان بلکه بر اساس اطلاعات موجود در مورد یک بیماری که دیگر مغول‌ها و دشمنان آن‌ها هم در همان زمان از آن رنج می‌بردند و اطلاعات جدیدی که اکنون در مورد بیماری‌های مسری وجود دارد، دانشمندان تشخیص دادند که احتمالا علائم بیماری موجود با علائم بیماری طاعون خیارکی مطابقت دارد و در زمان مرگ چنگیزخان این بیماری در آن منطقه شیوع داشته است.
نویسندگان این تحقیق جدید می‌گویند از آنجا که محل دفن چنگیزخان ناشناخته است و آن‌ها به بدن او دسترسی ندارند تحقیقات تشخیصی آن‌ها محدود است و نمی‌توانند در مورد علت دقیق مرگ چنگیزخان صد درصد با اطمینان صحبت کنند. اما گلکسی می‎گوید: «این سناریوی بالینی نسبت به دیگر فرضیه‌ها بسیار واقع بینانه‌تر و قابل تأمل است.»

طاعون خیارکی چیست؟

طاعون خیارکی یا طاعون سیاه ناشی از عفونت باکتریایی در دستگاه لنفاوی است. این باکتری، کک‌ها و حیواناتی مانند جوندگان، سنجاب‌ها و خرگوش صحرایی را مبتلا می‌کند و می‌تواند از این حیوانات به انسان‌هایی منتقل شود که توسط آن‌ها گزیده یا زخمی شده‌اند.
جالب است که بعد از شیوع کرونا، امسال بار دیگر افرادی مبتلا به طاعون خیارکی در چین مشاهده شدند البته برخلاف گذشته که این بیماری تلفات بسیاری در پی داشت اکنون پزشکان راه درمان و پیشگیری از این بیماری را می‌دانند.

اعتقاد ایرانیان در مورد مرگ چنگیز

چنگیز در دوره سلطان محمد خوارزمشاهی یعنی در زمانی که قلمرو او در همسایگی قلمرو خوارزمشاهیان قرار داشت به ایران حمله کرد و خون‌ریزی و کشتار بزرگی را در ایران به ویژه در خراسان و ماورالنهر به وجود آورد. یکی از مهم‌ترین منابع تاریخی ایرانیان در مورد چنگیز کتاب تاریخ جهانگشای جوینی است. بر اساس اسناد به جای مانده از این کتاب گفته‌ می‌شد که چنگیزخان مغول در سال 621 هجری قمری پس از آن‌که از حمله به خراسان برمی‌گشت، در زمانی که برای سرکوب ولایتی به شمال تبت می‌رفت، مرضی که به آن مبتلا شده بود شدت گرفت و در سال 624 مرد.
یافته‌های جدید در مورد چنگیزخان مغول نه تنها حامل اطلاعات تاریخی جدید است بلکه نویسندگان این تحقیق و کسانی که بر روی همه‌گیری‌های تاریخی بعد از شیوع کووید-19 تحقیق کرده‌اند را وادار کرده تا بگویند نتایج جدید نشان می‌دهد که همه‌گیری‌ها چطور می‌تواند بر تغییر مسیر تاریخ و سرنوشت حکومت‌ها اثر بگذارد.