معمار قلب تئاتر
یادداشتی از فرزانه ابراهیمزاده پژوهشگر تاریخ
۱۹ آذر ۱۳۹۹، ۱۰:۴۵
شاید اگر شور جوانی و اختلافش با هوشنگ سیحون باعث رها کردن یک باره تدریس در دانشگاه و باز کردن دفتر مهندسیاش نمیشد، قلب تپنده و پر از شگفتی تئاتر شهر در چهارراه ولیعصر به این شکل ساخته نمیشد؛ از امیر علی سردار افخمی مینویسم یکی از معماران شناخته شده موج نوی ایران که روز ۱۷ آذر ۱۳۹۹ آخرین برگ دفتر زندگیش ورق خورد.
خبر درگذشت امیرعلی سردار افخمی شامگاه روز دوشنبه ۱۷ آذر در جنوب پاریس در حالی در میان گروههای معماری و بعد کانالهای خبری گذشت که اولین تصویری که از او در ذهن هرکسی نقش بست استوانه زیبا و کرم رنگ چهارراه ولیعصر و قلب تپنده تئاتر بود که این روزهای کرونایی ضربانش به شماره افتاده است. سردار افخمی با همین یک اثر در میان انبوه آثارش تاریخ معماری معاصر ایران جای خود را باز کرد به طوری که کمتر کسی میدانست که او طراح اولیه ساختمان مجلس کنونی شورای اسلامی و طراح آرامگاه صادق هدایت و ساختمان شیروانی پارک نیاوران و … است.
متولد ۱۳۰۸ در تهران بود. در سال ۱۳۲۳ زمانی که شاگرد دوره متوسطه بود برای ادامه تحصیل مانند بسیاری از جوانان هم دورهاش به پاریس رفت و وارد لیسه پاریس شد. پاریسی که بعد از جنگ در حال بازسازی خود بود.
سردار افخمی پس از پایان تحصیلات مقدماتی ابتدا وارد رشته فیزیک و بعد شیمی شد. اما این دو رشته رشتههایی نبود که او دوست داشته باشد در نهایت تصمیم خود را گرفت و وارد رشته معماری مدرسه هنرهای زیبای پاریس بوزار شد. سردار افخمی در طول دوران تحصیلی شاگرد اول این رشته شد. او پس از دریافت مدرک دکترای معماری از دانشگاه هنرهای زیبای پاریس در سال ۱۳۴۲ به ایران بازگشت و در گروه معماری دانشگاه هنرهای زیبای دانشگاه تهران به عنوان استاد شروع به کار کرد. البته یکی از دلایل ورودش به عنوان استاد در دانشگاه این بود که همسر او لیلا فرهاد دختر دکتر احمد فرهاد رییس دانشگاه تهران بود و از طریق او وارد دانشگاه شد.
اما خیلی زود با هوشنگ سیحون ریاست وقت دانشکده معماری دچار اختلاف شد. اختلافی که راه او را از حلقه معماران مکتب سیحون جدا کرد. گفته میشود که علت اصلی این اختلاف تفاوت دیدگاه میان سیحون و سردار افخمی بود. خود او علت این اختلاف را برکناری دکتر فرهاد و این که سیحون او را استادی تحمیلی میدانسته عنوان کرده است. اما تجربه آینده نشان داد که او با ایدههای سیحون به عنوان معمار سردار افخمی بعد از بالا گرفتن اختلافاتش از دانشگاه استعفا کرد و شرکتی در تهران افتتاح کرد با نام شرکت مهندسان مشاور سردار افخمی را تاسیس کرد. بیژن انصاری و بیژن صفاری دو نفر از مهندسان این شرکت بودند که بعدها برای ساخت تئاتر شهر و پارک دانشجو با سردار افخمی همراهی کردند. تاسیس این شرکت همزمان با مطرح شدن ایدهای از سوی هنرمندان تئاتر برای ساخت سالنی برای تئاتر حرفهای در تهران با سرپرستی رادیو تلویزیون ملی ایران شد. زمینی که برای این سالن در نظر گرفته شده بود زمین کافه شهرداری سابق بود که درست در مرکز تهران آن روز یعنی در تقاطع خیابان ولیعصر (پهلوی سابق) و خیابان انقلاب (شاهرضا) قرار داشت. این زمین که در سال ۱۳۱۲ بعد از پر شدن خندق شمالی تهران به کافه شهرداری تبدیل شده بود قرار بود محل ساخت هتلی چند ستاره باشد. اما با جدی شدن بحث سالن تئاتر به این سالن اختصاص داده شد. طرحی که سردار افخمی برای این سالن تئاتر پیشنهاد داد مورد توجه قرار گرفت و قرار شد این طرح در همین مکان ساخته شود. ماکتی از این ساختمان در سال ۱۳۴۶ در روزنامهها منتشر شد که نشان از متفاوت بودن سالن جدید تئاتر داشت. این بنا بیتردید یکی از شاخصترین بناهای ساخته شده در دهه چهل و پنجاه است.
گفته میشود که سردار افخمی با دستیاری لیلا فرهاد همسرش و بیژن انصاری تئاتر شهر را طراحی و اجرا کرد. با الهام از سالن تئاتر بکمن پاریس این سالن را طراحی کردند. اما با توجه به این که معماری مدرن ایران در دهه چهل با نگاه به معماری سنتی ایرانی بود سردار افخمی طرح اصلی ساختمان را براساس برج طغرل گذاشت. شاید علت استفاده از معماری دوره سلجوقی در این اثر ایده خیمه بود که یکی از عناصر تئاتر در ایران نیز به شمار میرفت و طرح ساختمان از یک سو شبیه خیمه نیز هست. براساس نوشته امیربانی مسعود بانی مسعود سردار افخمی علاقه زیادی به آجر و کاشی داشت و به همین دلیل عنصر اصلی تئاتر شهر این دو بود. او برای کاشیهای منحصر به فرد و زیبای تئاتر شهر کارگاهی را در شهرری پیدا کرده بود و آن جا همه این کاشیها را با نظارت خودش ساختند. همچنین درهای تئاتر شهر نیز که در نوع خود بدون تکرار هستند نیز طراحی و برساختشان نظارت داشت.
سردار افخمی برای طراحی تئاتر شهر تنها خود ساختمان برایش اهمیت نداشت و فضای پیرامونی هم مهم بود. به همین دلیل در طراحی تئاتر شهر نگاهی به سالنهای تئاتر روم و یونان در کنار تکیه دولت داشت و از فضای بیرونی نیز به عنوان فضای تیاتری استفاده کرد. اما شاید مهمترین ویژگی تئاتر شهر پلان دایرهای است که در دایره بزرگتر در زیر ساختمان نیز تکرار میشود. فضای زیر تئاتر شهر در شعاع دایره بزرگتر محلی برای تاسیسات سالن در نظر گرفته شده است. نکته جالب این جا است که در آستانه پنجاه سالگی تئاتر شهر این ساختمان رازهای زیادی دارد که با فوت سردار افخمی این رازها نیز سر به مهر باقی ماند.
اما تئاتر شهر تنها اثری نیست که نشان از خلاقیت سردار افخمی دارد. او همچنین در سال ۱۳۵۵ برای طراحی ساختمان مجلس شورای ملی انتخاب شد. ایده او ساخت هرم بزرگی از شیشه بود. ایدهای که بعد از انقلاب جایش را به سنگ داد. موضوعی که سردار افخمی با آن مخالف بود. از آثار دیگر او خانه شخصیاش در خیابان پاسداران بود. خانهای در گلستان هفتم که در حال حاضر به مهمانسرای وزارت خارجه تبدیل شده است. خانه شیروانی نیاوران و پارک نیاوران نیز از کارهای سردار افخمی بود. او در سال ۵۶ به خاطر مشکلات شخصی از ایران رفت و دیگر به ایران بازنگشت. هرچند در سالهای ساخت مجلس با او بارها تماس گرفته شد. اما این اتفاق نیافتاد. او در پاریس همچنان به کار معماری ادامه داد. یکی از کارهای متفاوت او در این شهر طراحی برای مقبره صادق هدایت بود. موضوعی که کمتر کسی میداند. گفته میشود که مقبره صادق هدایت یک مقبره ساده بود. اما سردار افخمی تصمیم گرفت براساس داستانهای هدایت بهخصوص بوف کور یادمانی برای او بسازد. این یادمان از سنگ سیاه به شکل هرمی کوچک است که جغدی در مرکز آن نقش بسته است و نام صادق هدایت در زیر آن به فارسی نوشته شده است. اما در میان همه این کارها آنچه بیش از هر چیزی سردار افخمی را به ایران متصل میکرد، تئاتر شهر بود. سالنی که برای اهل تئاتر خاطرات زیادی دارد و تا این استوانه هست یاد علی سردار افخمی با آن کاشی امضای خود در بالای یکی از درهای تئاتر شهر باقی است.
برچسب ها:
مطالب مرتبط
ظرف دو ماه گذشته ۴ کارگر در ۴ حادثه در معادن زغال سنگ کرمان جانباختهاند
مرگهای تکراری
گفتوگوی «پیام ما» با بستگان کارگران مفقودشدۀ معدن شازند اراک
نگاههای منتظر به معدن فروریخته
چهاردهمین انتخابات ریاستجمهوری با مشارکت ۴۰ درصدی برگزار شد
صدای جمهور آمد
در نشست علمی «خودکشی درمانگران: نگاهی بینرشتهای» صورت گرفت
واکاوی مسئلهٔ اقدام به خودکشی درمانگران
کارشناسان و مسئولان در مورد احتمال همیشگی فوران تفتان اتفاقنظر دارند
معمای آتشفشان «تفتان»
بارش برف و باران امروز ادامه دارد
۲۲ استان کشور تا پایان هفته بارش برف و باران سنگین را تجربه میکنند
انسداد راه دسترسی ۱۶۰ روستای لرستان
گزارش «پیام ما» از نشست بررسی کاربرد فناوریهای نوین در صنایع خلاق
اکوسیستم استارتاپی عامل آشتی کسبوکاری مردم و نوآوران
گروهی از زنان مکزیک جان خود را برای رساندن غذا به مهاجران به خطر میاندازند
مسافران قطار مرگ
دود نیشکرهای سوخته هوای خوزستان را آلوده کرد
چتر سیاه بر آسمان اهواز
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- محبوبترین تورهای ترکیه کدامند؟
- حداقل سرمایه برای واردات از دبی: آنچه باید بدانید
- چطور زودتر از همه از پیش فروش قطارها مطلع شویم؟
- چه کسانی نمی توانند مهاجرت کنند؟
- تفاوت رهگیری مالیاتی و کد مالیاتی چیست؟
- نوآوریهای جدید تتر در ارائه خدمات مالی دیجیتال
- عمر باتری آیفون 15 پرو مکس در مقابل سامسونگ اس 24 اولترا
- دوره mba و dba مرکز آموزش های آزاد دانشگاه تهران
- آینده واردات عروسک و اسباب بازی از چین به ایران، پیشبینی و ترندها
- قطار رجا؛ انتخابی امن و راحت برای سفرهای شما بیشتر
بیشترین نظر کاربران
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید