«کوپن» راه  یا  بی راهه 

طرح کوپنی سازی کالاها نظارت دولت را بر بازار افزایش می دهد

پیشنهاد اخیر دولت مبنی بر کوپنی کردن بعضی کالاها، موضوعی است که علاوه بر داغ کردن بازار نظرات موافقان و مخالفان، خاطره صف های طولانی کوپن را برای  بسیاری از مردم به خصوص دهه شصتی ها زنده کرد.«علیرضا حیدری» فعال کارگری و نایب رئیس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری یکی از افرادی است که در مورد این پیشنهاد اظهار نظر کرده است، وی معتقد است که تجربه کالای کوپنی در زمان جنگ اگرچه نقایصی داشت اما برای مردم رضایت‌بخش بود که در شرایط بحران‌زده به کمک طبقات پایین‌دست آمد و امروز با امکانات عصر دیجیتال خیلی بهتر می‌توان آن‌ را عملی کرد. 

وی افزود: ما فکر می‌کنیم سیستم فعلی توزیع کارآمدی لازم را ندارد و بهتر است برای آن؛ تصمیمی گرفته شود و دولت پا پیش بگذارد و از طریق سیستم‌های نوین توزیع اقدام کند. ما در عصر دیجیتال به سر می‌بریم و امکان آن موجود است که به راحتی سرپرست‌های خانوار را شناسایی کرده و امکان توزیع در شبکه‌های توزیع به شکل فروشگاه‌های زنجیره‌ای فعال شود.  حیدری تصریح کرد: بررسی و کنترل سیستم توزیع باعث می‌شود تا فشار روی طبقه مزدبگیر به خصوص کارگر و بازنشسته کمتر شود تا ۱۵ میلیارد ارز دولتی که دولت مدعی است با آن کالای ضروری تأمین کرده و در کشور توزیع می‌کند، به دست مردم برسد. نایب رئیس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری گفت: در گذشته اتحادیه امکان از طریق بن کارگری فعال بود. سیستم توزیع اتحادیه امکان هم می‌تواند به عنوان یکی از عوامل توزیع در این موضوع وارد شود. همه شبکه‌های توزیع در کشور را می‌توان فعال کرد و همه شبکه‌های تعاونی را نیز باید درگیر موضوع کرد. وی افزود: دولت گفت میتواند بُن کارگری را یکپارچه کنند و با دلار ۴۲۰۰ تومانی کالا به کارگران بدهند. این تصمیم جدای از سیستم سهمیه‌بندی است و ما فکر می‌کنیم این شرایط باید فراهم شود تا روی سیستم توزیع نیز یک بازنگری جدی با توجه به بحران اقتصادی موجود، صورت بگیرد. بن کارگری از سوی کارفرما پرداخت می‌شود و این سیستم هم اگر کالایی شود به نفع مزدبگیران کشور خواهد بود. حیدری در ادامه گفت: نظارت بر سیستم کوپنی باید هوشمند باشد. در ازای کالایی که داده می‌شود، باید گیرنده کالا از طریق کارت‌های هوشمند شناسایی شود، مشابه سیستم «هدفمندی یارانه‌ها» که پول را به حساب سرپرست خانوار واریز می‌کند. باید اعتباری در حساب سرپرست‌ها بابت خرید اقلام ضروری توزیع شود تا افراد بتوانند تا همان سقفِ اعتبار، کالا بگیرند.

 افزایش نظارت دولت

«عزت‌الله یوسفیان ملا»؛ عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی در خصوص پیشنهاد دولت برای کوپنی کردن کالاها با اشاره به اینکه در حال حاضر کمبود کالا یا ارز در کشور نداریم نیز چنین اظهار نظر کرد: عده‌ای همیشه سعی می کنند از شرایط خاص و ویژه اقتصادی در کشور سوء استفاده کنند در همین بازار عده ای که در واقع بازاری نما هستند و کارهای نادرستی انجام می دهند وجود دارد. متاسفانه شرایط به نحوی است که دولت باید نظارت خود را بیشتر و در کار سودجویان مداخله کند.وی گفت: شاید نام کوپن خوب نباشد ولی دولت می تواند برای آن نام مناسب تری مثل کالابرگ یا اسامی دیگر انتخاب کند که روی بازار از نظر روانی تاثیر منفی نداشته باشد.وی بیان کرد: ما قبول داریم که دخالت و کنترل درست نیست اما دولت چاره‌ای جز قطع دسترسی سودجویان به کالاهای اساسی و رسیدن آنها به دست مردم را ندارد.دولت باید این اقدامات را انجام دهد تا از این برهه زمانی عبور کنیم، حال می توان اسم آن کوپن یا شارژ کارت ملی برای دریافت کالا باشد.

«حسینی شاهرودی» نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی هم در مورد کوپنی شدن کالاها چنین اظهار نظر کرد: ما قائل به کوپنی کردن کالاها، تزریق ارز 4200 به جامعه برای کالاهای اساسی نبودیم. تجربه سال 97 نشان داد که بخش بزرگی از این ارز به هدر رفت. رانت ایجاد شد و افراد خاصی استفاده کردند. کالاهای که با این ارز خریداری شد به دست مصرف کننده واقعی نرسید. اغلب مردم ما در روستاها و شهرستانها از دریافت این کالاها محروم شدند. در خود تهران صف های جدیدی ایجاد شد که عزت مردم را زیر سوال برد. وی ادامه داد: ما دست دولت را باز گذاشتیم که یا یارانه نقدی به جامعه هدف یا توزیع کالای اساسی هدفمند داشته باشد وی تصریح کرد: توزیع متوازن ممکن است در قالب ارائه کوپن، کالا برگ یا کارت الکترونیک باشد و سهمیه در نظر بگیرند بر فرض مثال بگویند افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی می توانند با کارت شان ۲ کیلو گوشت تهیه کنند که این در اصطلاح ما کوپنی می شود و توزیع هدفمند است و با این روش یک نفر دیگر نمی تواند صدکیلو یا هزار کیلو گوشت با ارز 4200 بخرد و قاچاق کند و در جاهای دیگر بفروشد اما به یک نفر دیگر هم نرسد. نماینده مردم شاهرود در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: دولت باید جامعه هدفش را نیز مشخص کند . اگر قرار باشد به 80 میلیون نفر کوپن داده شود قطعا با این مبالغ جواب نمی دهد و باید جامعه هدف مشخص شود.

علی ابراهیمی عضو فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی با اشاره به راهکارهای پیش‌روی اقتصاد ایران در دوران تحریم، بیان کرد: از جمله راهکارهای پیش‌روی اقتصاد کشور، آزادسازی قیمت‌هاست که بنده از هر جهت با این سیستم موافق هستم. یارانه‌ای که در قالب کالاها و خدمات به طور پنهان اختصاص داده می‌شود در اکثر موارد به هدف نمی‌نشیند و عملاً بی‌تاثیر است. بهترین راهکار این است که به طور مستقیم یارانه‌ها در اختیار مردم قرار گیرد و اجازه شکل‌گیری بازار آزاد را دهیم، چرا که در بازار آزاد رقابت سالم هم از بعد قیمت و هم از بعد کیفیت شکل خواهد گرفت.نماینده مردم شازند در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: بهترین راهکار پیش‌روی اقتصاد کشور در شرایط کنونی اقتصاد آزاد است، چرا که زمانی که اقتصاد آزاد شکل بگیرد رقابت کیفیت و قیمت نیز از سوی تولید کنندگان به بهترین شکل ممکن انجام خواهد شد.وی با بیان اینکه سیستم کوپن که یکی از راه‌های پیشنهادی اقتصادی است، زمینه رانت، سوء‌استفاده و فساد را فراهم می‌کند، گفت: سیستم کوپنی شدن راهکار مناسبی برای برون‌رفت از بحران اقتصادی نیست. شاید حتی می‌توان گفت که استفاده از کوپن و این نوع سیستم‌ها باعث شده تا فساد به تدریج در اقتصاد کشور رخنه کند و بازار دلالی و بیزینسی تقویت شود.