اکتشاف برای تخمین عمر تهران

 سرپرست کاوش بازار حضرتی:یک سفال کشف شده که احتمال می‌دهد متعلق به دوره‌ی پیش از تاریخی باشد

یک شانس یا شاید قسمت بود، درست زمانی سر سایت باستان‌شناسی بازار حضرتی تهران حاضر شدیم که قدیر افروند  سرپرست کاوش جدیدترین یافته‌ی ترانشه‌های ایجاد شده در سایت را کشف کرد، سفالی که شاید متعلق به دوره‌ی پیش از تاریخ است و حتی اهمیت کشفِ سازه‌ی خشتی احتمالی متعلق به دوره‌ی صفوی را هم کم کرد.

 در شرایطی که کاوش در ملک پلاک ۲۴ بازار حضرتی روزهای پایانی خود را  سپری می‌کند، یافته‌ی جدید باستان‌شناسی در این محوطه، راه تازه‌ای را برای باستان‌شناسان و تهران پژوهان باز کرده است، شاید این‌جا دروازه شاه عبدالعظیم حسنی (ع)  در حدود ۵۰۰ سال پیش باشد.هر چند پیش از این نیز با کشف اسکلت بانوی هفت هزار ساله در خیابان مولوی که به «مسافر چشمه علی» نیز منتسب شده بود و کشف یافته‌ای از جنس سفال از دوره‌ی نوسنگی قدمت تهران را حتی ده هزار سال هم پیش‌بینی کرده بودند. اینجا آدرس تنها مغازه اسباب بازی‌فروشی در دنیاست که از یکی دو ماه قبل، باستان‌شناسان در آن مشغول بررسی آثاری هستند که قدمت هر بخش و لایه‌ی باستانی‌اش یک دوره‌ی تاریخی را در برمی‌گیرد. حتی هر روز که می‌گذرد، این لایه‌ها عمیق‌تر می‌شوند؛ به اندازه‌ای که تا همین امروز، به دوره‌ی پیش از تاریخ رسیده‌اند و حتی احتمال این را می‌دهند که همین مغازه‌ی چند متری در میانه‌ی بازار تاریخی در مولوی، عمری درازتر به تهران ببخشد.

قدیر افروند سرپرست کاوش در این سایت تاریخی در بازار حضرتی – با کشف این سفال که احتمال می‌دهد آن متعلق به دوره‌ی پیش از تاریخی باشد، به خبرنگار ایسنا می‌گوید: بعد از لایه‌های دوره اسلامی با آثاری از دوره‌های صفوی، تیموری و حتی سلجوقی برخورد می‌کنیم و پس از آن امروز – شنبه ۱۵ دی- با یک فاصله و بعد از یک لایه خاک و ماسه نرم، به دوره پیش از تاریخ رسیده‌ایم این اولین ماده فرهنگی یا قطعه سفالی است که از دوره پیش از تاریخ در این نقطه به دست آورده‌ایم.

او با تاکید بر اهمیت این کشف تاریخی، اظهار می‌کند: چون رابطه بین محدوده اصلی جامعه پیش از تاریخی تهران که در محدوده میدان امین السلطان و در خیابان شهید اردستانی توسط همکاران باستان شناس‌مان به دست آمده و کاوشی که در بازار صندوق سازان در سال ۹۰ داشته‌ایم، می‌توانیم این فاصله را پر کنیم و در واقع اکنون قطعات پازل در حال تکمیل شدن است، پس طبیعی است که ببینیم چه کیفیتی از آثار و مواد فرهنگی می‌توانیم تا سطح خاک بکر به دست آوریم.وی این یافته را قدیمی‌ترین یافته‌ای می‌داند که تا امروز در ترانشه‌های ایجاد شده در این مغازه به دست آمده و ادامه می‌دهد: با توجه به این احتمال که ان متعلق به دوره‌ی پیش از تاریخی است، این کشف وارد فاز جدیدی می‌شود، به نظر می‌رسد برای رسیدن به خاک بکر هنوز تا حدود دو متر دیگر می‌توانیم پایین برویم.او با تشریح لایه‌های باستانی که تا کنون کشف شده‌اند، از به دست آمدن هشت لایه باستان‌شناسی تا این نقطه خبر می‌دهد و می‌گوید: در سطحی‌ترین لایه یعنی لایه یک، به لحاظ ویژگی‌های زمین‌شناختی، آن خاص‌ترین و محکم‌ترین لایه است که بافت شن و ماسه‌ای خاص و تیره‌ای دارد، در لایه دوم نیز با فاصله‌ای با خاک روشن و شنِ درشت‌تر، این لایه ادامه پیدا می‌کند. در واقع تغییر رنگ ها برای ما معنادار می‌شود، چون می‌توانیم تغییر رنگ و جنس خاک را با داده‌های باستان شناسی خودمان ترکیب، تلفیق و تحلیل می‌کنیم.این باستان‌شناس با اشاره به این‌که این کشف به نوعی تغییرات فرهنگی و باستان شناسی را نیز القا می‌کند، می‌افزاید: اینکه یک لایه تمام می‌شود و با جنس خاک دیگری، لایه‌ی بعدی شروع می‌شود، طبیعی است. در هر دوره، لایه‌ها کدگذاری شده‌اند، می‌تواند شرایط اقلیمی و آب‌وهوایی و احیاناً باستان شناسی مشابهی وجود داشته باشد. وقتی جنس و رنگ عوض می شود اتفاق دیگری در حال رخ دادن است. یعنی می‌تواند هر لایه با دوره‌های فرهنگی منطبق نباشد، ممکن است با فازهای یک دوره‌ی فرهنگی – تاریخی و باستانی منطبق باشد که این برای ما بسیار مهم و معنادار است.افروند با اشاره به مطالعات قبلی و تحلیل برش‌هایی که در بازار صندوق سازان و در کاوش خیابان مولوی وجود داشت، اضافه می‌کند: در ادامه با یک فاصله بعد از آن به دوره پیش از تاریخ می‌رسیم دوره‌ای مهم که در یکی از هشت ترانشه‌ی خیابان مولوی به دست آمد و بعد از ان زن هفت هزار ساله کشف شد، در واقع این برای ما باستان‌شناسان در تهران بسیار با اهمیت و پرمعناست و به نظر می‌رسد تا امروز قدیمی‌ترین زیست پیش از تاریخی انسان در تهران و در دوره پیش از تاریخ به دست آمده است.