انتقال آب خزر به چه منظور؟

فعال محیط زیست: آقای روحانی اعلام کند هدف از انتقال آب دریای خزر به سمنان چیست

با وجود مخالفت بسیار فعالان محیط زیست با طرح‌های انتقال بین حوضه‌ای، روحانی رییس جمهوری در سفر اخیرش به سمنان، طرح انتقال آب خزر به سمنان را وعده مجدد داده است.

طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای از جمله پروژه‌هایی هستند که دست در طبیعت برده و نظام معمولی طبیعت را به هم می‌ریزند. فعالان محیط زیست مدت‌هاست که تبعات زیست محیطی این طرح‌ها را بیان کرده و معتقدند ضررهایی که از کنار اجرای این طرح‌ها به طبیعت خواهد رسید به مراتب بیشتر از منافع اجرای آنهاست.

اخیرا رییس جمهور در سفر استانی خود به استان سمنان اعلام کرد که از نظر دولت مشکلات انتقال آب از شمال ایران به استان  سمنان برطرف شده و کارهای مطالعاتی مربوطه نیز انجام شده است و اگر سرمایه‌داری بخواهد برای انتقال آب از شمال به مرکزیت کشور از جمله سمنان اقدام کند، دولت این آمادگی را دارد تا امکانات لازم را در اختیار او قرار دهد.

اسماعیل کهرم فعال محیط زیست در گفت و گو با پیام ما می‌گوید: « طرح‌های انتقال  آب از جمله طرح‌هایی هستند که باید حتما ارزیابی شده و مجوز محیط زیستی داشته باشند. این طرح‌ها از جمله پروژ‌ه‌هایی نیستند که مقام بالادستی بر اجرای آنها دستور دهد. این طرح‌ها باید توسط کارشناسان بررسی شوند.

سوال اصلی ما از آقای روحانی این است که این طرح انتقال آب برای چه کاری انتقال داده می‌شود؟ چراکه طرح و پروژه ارزانی نخواهد بود. آب دریای خزر آب شوری است که نمک زیادی دارد و باید توسط آب شیرین کن شیرین شود. این آب بعد از شیرین سازی مقدار زیادی نمک را تحویل دریا خواهد داد که سبب می‌شود بر روی اکوسیستم دریا و ماهیان اثر منفی بگذارد.

اگر قرار است آب دریای خزر به سمنان برای کشاورزی و زراعت منتقل شود که باز هم باید گفت خاک و هوای سمنان اصلا برای این کار مساعد نیست.

آقای روحانی باید بداند تنها به استان سمنان تعلق ندارد بلکه یک ایرانی است که همه مردم  به او رای داده‌اند و باید طرح‌هایی را اجرا کند که منفعت آن به همه کشور برسد.

من فقط در یک صورت با انتقال آب موافق هستم و آن هم برای شرب مردم است اما اگر قرار است این آب برای کشاورزی یا صنعت انتقال داده شود معلوم می شود که آن محل و سرزمین استعداد کشاورزی و توسعه صنعتی را ندارد. »

هزینه های مادی و محیط زیستی

هزینه های سنگین بهره برداری،نگهداری و تامین انرژی، هزینه های کلان سرمایه گذاری، هزینه های قیمت تمام شده آب، دشواری های اجتماعی ناشی از عبور خطوط انتقال آب به شهرها و روستاهای مسیر انتقال که همگی با بحران شدید مواجه هستند همه دلایلی می شود تا این گونه طرح را فاقد توجیه کند. 

به گفته میرشکار مدیرکل زیست بوم دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، آب را معمولا برای انتقال 3 قسمت می کنند که یک قسمت آن آب شیرین می شود و دو قسمت دیگر را متاسفانه به دلیل شوری و دمای بالای آن به دریا رها می کنند که همین می تواند اثرات منفی در دریا داشته باشد. 

آنطور که ایسنا می‌نویسد لوله‌گذاری و ساخت ایستگاه‌های متعدد پمپاژ، ایجاد جاده دسترسی و عبور ماشین آلات سنگین از کهن‌ترین و حیاتی ترین رویش‌گاه‌ سبز ایران یعنی جنگل‌های هیرکانی برای انتقال آب خزر به سمنان، سبب تکه تکه شدن و آسیب جبران ناپذیر به این پهنه جنگلیِ به شدت حساس می‌شود.

عزیر عابسی عضو هیئت علمی دانشگاه نوشیروانی بابل، ضمن غیرعقلانی توصیف کردن طرح انتقال آب دریای خزر به سمنان، این پروژه را در تمامی زمینه های فنی و مهندسی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی غیرموجه معرفی کرده است.

پیش از این نیز احمد همتی نماینده مردم استان سمنان با تاکید بر اینکه نباید حرکتی انجام دهیم تا آب‌های سرزمینی ما را دیگران استفاده کنند و ما خودمان را تحریم کنیم، گفته بود: «یکی از مسائل مهم، آب خزر است که سه یا چهار کشور در حال استفاده از آن هستند. خوشبختانه سازمان محیط زیست مجوز آن را داده و امیدواریم با کمک مسوولین به زودی این طرح اجرایی شود نه به خاطر سمنان بلکه برای آینده‌ای که برای کشور رقم خورده است. » اما فرشچی در واکنش به سخنان احمد همتی نماینده مردم سمنان به پیام ما گفته بود: «طرح‌های انتقال آب مربوط به معاونت دریایی سازمان محیط زیست می‌شود و طرح انتقال آب از دریای خزر به سمنان منتفی است چرا که هیچ مجوزی از سمت سازمان ما ندارد.»

مشکلات پساب حاصل از شیرین سازی

استادیار دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل از پساب تولیدی حاصل از فرایند نمک زدایی سخن گفته و با بیان اینکه این پساب آلوده به انواع آلاینده‌ها است، تصریح کرده: به دلیل اضافه کردن افزودنی‌های مختلف جهت شست‌وشوی شیمیایی سطوح، ضدعفونی‌سازی محیط و جلوگیری از رسوب‌گذاری، ایجاد نشدن کف، ممانعت از خوردگی سطوح و همچنین حذف ارگانیسم‌های شناور و مواد آلی و دفع ایمن پساب تولیدی باید مورد توجه قرار گیرد.

عابسی با مقایسه میزان غلظت نمک و املاح در دریاچه خزر با آب دریاهای آزاد و اقیانوس‌ها تاکید کرده: غلظت ترکیبات کلراید و سدیم در آب دریای خزر کمتر و غلظت سولفات، منیزیم و پتاسیم در آن بیشتر بوده و با توجه به محتوای بیشتر ترکیبات سولفات، منیزیم و پتاسیم امکان استحصال این املاح برای استفاده در فعالیت‌های صنعتی بسیار پرهزینه است که این مساله، صرفه اقتصادی از آن را زیر سوال می‌برد.

دبیر کارگروه تخصصی پسماند و محیط زیست اتاق فکر توسعه و تعالی مازندران، شیرین سازی آب دریا را در دو حالت ممکن متصور و یادآور شده: پروسه شیرین سازی آب دریاها در مقصد و مبدا تعریف شده است که هر کدام از آن تبعات جبران ناپذیری برای نقطه هدف در پی خواهد داشت.