مجید نیک پور؛ نویسنده و کارشناس تاریخ:

عکس؛ منبع مطلوبی برای تاریخ نگاری است

 

مجید نیک پور  در یکی از محله‌های قدیمی شهر کرمان متولد و پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه، در رشته تاریخ دانشگاه تهران قبول و توانست از محضر اساتیدی چون: زنده‌یاد دکتر زرین‌کوب، دکتر شفیع کدکنی، دکتر شیرین بیانی، دکتر منصوره اتحادیه، دکتر احسان اشراقی و استاد دکتر باستانی پاریزی بهره ببرد.

 وی پس از بازگشت به زادگاهش کرمان، سال‌ها در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مدیریت منطقه کرمان مشغول به فعالیت گردید و توانست با راه‌‌اندازی پژوهشکده این مدیریت، علاوه بر انتشار ده‌ها مقاله در روزنامه‌ها و فصلنامه‌‌های محلی و سراسری، آثاری همچون  کتاب «کرمان در آئینه اسناد» (اسناد کشف حجاب کرمان)،کتاب «پیشینه‌ی پزشکی کرمان»،کتاب  «نام‌آوران علم و اجتهاد کرمان» ،کتاب «ملاحان خاک و سیاحان افلاک» ،کتاب «عکس‌های قدیم کرمان» ،کتاب «جغرافیای ایالت کرمان در عهد ناصری» را تألیف و منتشر نماید:

یکی از کتاب های منتشر شده توسط مجید نیک پور، «عکس های قدیم کرمان» است که شامل عکس هایی از کرمان در دوران قاجار می باشد. 

گفت و گوی زیر درباره کتاب عکس های قدیم کرمان می باشد.

 در خصوص علت یا ایده اصلی چاپ این کتاب توضیح بفرمایید؟

از آن جایی که بنده سال‌ها در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مشغول به فعالیت بودم و نظر به تعریفی که از سند شده است و در این حوزه، مقوله عکس نیز گنجانده شده؛ به تعبیری، یکی از مصادیق سند، عکس می‌باشد، بنده در هنگام فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقی خویش، متاسفانه همواره با این محدودیت مواجه بودم که در بیان مسایل تاریخی این منطقه، به رغم اهمیت و موقعیت خاص آن در گذشته، عکس‌های متنوع و قابل ارائه‌ای وجود ندارد. مراجعه‌ بی‌شمار دانشجویان، پژوهشگران و محققین جهت دست‌یابی به عکس یا عکس‌هایی از کرمان، باعث شد تا بنده درصدد جمع‌آوری و انتشار مجموعه‌ای از عکس‌های کرمان برآیم. با توجه به این مهم که ورود صنعت عکاسی به کرمان با کمی تأخیر نسبت به تهران صورت گرفته بود، اما از آن جایی که کرمان و همجواری این منطقه با مرزهای رو به هندوستان، سیل جهانگردان، مستشاران نظامی کشورهای دیگر را به این منطقه باز نموده، بالطبع عکس‌هایی از این منطقه گرفته شده بود. به هر تقدیر بنده در تلاشی قریب به هفده سال توانستم با مراجعه به مراکز اسنادی ایران، منازل افراد و … آرشیو غنی و بی نظیری از عکس‌های مربوط به کرمان فراهم نمایم و ماحصل تعدادی از آنان، انتشار مجموعه‌ی عکس‌های قدیم کرمان شد. هر چند بعد از انتشار این مجموعه، تعداد زیادی عکس توسط افراد و خانواده‌های محترم کرمانی به بنده ارائه شد و بی تردید در صورت تجدید چاپ این مجموعه، شاهد انتشار مجموعه‌ای غنی‌تر و پر بارتر خواهیم بود.

 نحوه دست یابی به تصاویر را چنانچه امکان دارد توضیح فرمایید؟

همان طور که ذکر نمودم، بنده در طول هفده سال با مراجعه به مراکز اسنادی متعدد ایران و خانواده‌های کرمانی، توانستم با گرفتن اصل یا کپی آن و همچنین شناسایی مکان‌ها و افراد حاضر در عکس‌ها، مجموعه‌ای بی‌نظیر از عکس‌های کرمان را جمع‌آوری نمایم.

  آیا شما به عکاسی بیشتر به عنوان هنر نگاه می کنید یا به عنوان وسیله ای که می توان از آن به عنوان سند تاریخی استفاده کرد؟ گرایش شخصی شما به کدام مورد بیشتر است؟

بی تردید یکی از جنبه‌های پرداختن به عکاسی، ابراز خلق و ثبت یک اثر هنرمندانه است. اما بنده با توجه به تخصصم در حوزه تاریخ، بیشتر جنبه مستند بودن و اسنادی عکس‌های تاریخی را مد نظر داشتم.

 آیا عکاسی می‌کنید. اگر بله با چه رویکردی؟

نه، متاسفانه بنده در زمینه عکاسی تخصصی نداشته و بیشتر به جنبه استفاده از تم تاریخی و اسنادی عکس توجه داشته و دارم.

 در خصوص کتاب عکس های قدیمی کرمان به نظر می آید ضعف اصلی آن عدم ذکر نام عکاس، تاریخ و یا نحوه دسترسی است در این خصوص توضیح دهید؟

بله، همان طور که شما فرمودید، یکی از مهم‌ترین ضعف‌های این مجموعه، عدم ذکر نام عکاس است. هر چند باید بدین نکته اشاره نمایم از آنجایی که بنده بعضاً هر قطعه عکس را از خانه یا سازمان و مرکز اسنادی جمع‌آوری می‌کردم، در آنجا یا حتی در حاشیه و یا پشت عکس، نامی از عکاس نیامده بود و تنها در چند مورد که یقین داشتم این مجموعه عکس متعلق به شخص خاص بوده، می‌شد به نام عکاس اشاره نمود. اما نظر به خلق یک مجموعه‌ اسنادی جهت استفاده پژوهشگران حوزه‌های مختلف، به این مهم توجه لازم نگردید و ان شاء الله در صورت انتشار مجدد این مجموعه، سعی خواهد شد تا حد امکان این نقصیه مرتفع گردد. در مورد تاریخ عکس‌ها نیز باید بدین مهم اشاره نمایم که تاریخ این عکس‌ها اکثراً متعلق به اواسط دوره قاجاریه تا پهلوی اول است و ان شاء الله این نقصیه نیز در انتشار بعدی مرتفع گردد.

 نقش عکس  در تاریخ نگاری و یا روایت تاریخی چگونه است؟

همان گونه که اشاره شد، عکس یکی از مصادیق سند است و از آنجایی که جاذبه بصری آن مورد استقبال اکثریت قرار می‌گیرد، از این رو می‌توان منبع بسیار مطلوبی برای تاریخ‌نگاری و همچنین دیگر حوزه‌های علوم انسانی چون مردم‌شناسی، جامعه شناسی و … واقع گردد.

 مشکلات و موانع چاپ این کتاب را چنانچه مایل هستید توضیح دهید؟

بیشترین موانع و مشکلات مربوط به این مجموعه در حوزه جمع‌آوری و شناسایی اماکن و افراد حاضر در عکس‌های قدیمی بود که خوشبختانه این مهم تا حد امکان در طول سال‌های گذشته با بهره‌گیری از حافظه‌ معمرینی چون زنده‌یاد سید محمد رضا هاشمی، دکتر باستانی پاریزی و … مرتفع گردید.

 بازخورد انتشار این کتاب چه بوده است؟

پس از انتشار و توزیع این مجموعه، استقبال بی‌نظیری از این کتاب گردید. به نحوی که شاید بتوان گفت بسیاری از خانواده‌های کرمانی یک جلد از این کتاب را خریداری نمودند و همچنین در بسیاری از مراسم این کتاب به عنوان هدیه اهدا می‌گردید. تماس بسیاری از افراد علاقه‌مند جهت اهدای عکس به بنده و همچنین قدردانی و احساس رضایت شماری از محققین و پژوهشگران از انتشار این مجموعه، از دیگر مواردی بود که بنده پس از انتشار این مجموعه شاهد بودم. 

 (سایت کرمان سینما)