خاطرات و فعالیت های محمد صنعتی با نظری به تحولات و رخدادهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ورزشی کرمان در هفت دهه اخیر/ احداث اولین کارخانه تانکرسازی در شهرهای کرمان، بندرعباس و زاهدان

فصل چهارم/قسمت اول
در این قسمت از زندگی‌نامه آقای محمد صنعتی و در خصوص ادامه فعالیت‌های اقتصادی ایشان، نظر خوانندگان محترم را به ساخت اولین چراغ راهنمایی در کرمان توسط کارگاه وی و همچنین ساخت و راه‌اندازی کارگاه تانکرسازی در استان کرمان، سیستان وبلوچستان و هرمزگان خواهیم داشت و در انتها، مروری اجمالی خواهیم داشت به هفت دهه فعالیت‌های اقتصادی آقای محمد صنعتی.

ساخت و نصب اولین چراغ راهنمایی در کرمان
همان گونه که در سطور قبل ذکر شد، محمد صنعتی در کارگاه فنی خود منشاء کارهای متعددی برای اولین در استان کرمان بود و علاوه بر ساخت درب و پنجره آهنی و ساخت تانکر، برای اولین بار چراغ راهنمایی نیز توسط او ساخته شد.
وی در این مورد می‌گوید: «در سفرهای متعددی که به تهران و دیگر شهرهای ایران داشتم، بارها چراغ‌های راهنمایی نصب شده در میادین و چهارراه‌ها را مورد بررسی قرار داده و از این طریق به چگونگی ساخت و نحوه کارکرد آنان مطلع گردیدم. لذا در سال 1339 ش. در کارگاه خویش در میدان باغ ملی، بدون داشتن هیچ گونه نقشه و مدلی و تنها بر اساس مشاهدات خویش، اقدام به ساخت چراغ راهنمایی نمودم و خوشبختانه پس از ساخت و امتحان اولیه، آن را به اداره راهنمایی و رانندگی کرمان هدیه نمودم و آنان نیز اولین چراغ راهنمایی را در وسط چهارراه کاظمی نصب نمودند» (2).
«اهدای چراغ راهنمایی ـ هفته گذشته یک چراغ راهنمایی در چهارراه کاظمی نصب گردید. چراغ مزبور را کارگاه صنعتی واقع در خیابان تهران ساخته و بلاعوض به اداره راهنمایی و رانندگی کرمان اهدا نموده است. [چراغ راهنمایی مزبور] نه تنها از هر لحاظ با چراغ‌های خارجی رقابت می‌کند، بلکه نوع و جنس و ساختمان آن نیز بهتر از چراغ‌هایی است که هر یک یا چند هزار تومان از خارج وارد کشور می‌کنند.
آقای صنعتی صاحب کارگاه مزبور یکی از کارگران فنی و با ذوق کرمان است که بر اثر جدیت و کوشش مداوم خود توانسته در کرمان مؤسسه فنی آبرومندی به وجود بیاورد و قسمتی از احتیاجات مردم را تأمین کند. اکثر مردم سفارشات درب و پنجره و … را به ایشان سفارش می‌دهند، چون کار وی واقعاً رضایت مراجعه‌کنندگان را تأمین می‌کند. جا دارد مقامات مربوطه به نحو شایسته‌ای از ایشان قدردانی نمایند» (3).
احداث اولین کارخانه تانکرسازی در شهرهای کرمان، بندرعباس و زاهدان
در ادامه‌ی فعالیت‌های اقتصادی و فنی محمد صنعتی، همان گونه که ذکر شد، وی با دریافت وام 50 هزار تومانی، بزرگ‌ترین و مدرن‌ترین دستگاه تراش‌کاری کرمان را خریداری و کارگاهی مجهز دایر نمود. این کارگاه که از حدود سال‌های 1338 تا 1348 ش. فعالیت داشت، علاوه بر امور تراش‌کاری، درب و پنجره پروفیل‌سازی، برای اولین بار ساخت تانکرهای مواد نفتی در کرمان را انجام داد. علت روی آوردن وی برای اولین بار به ساخت تانکرهای مواد نفتی را می‌توان در همان اعتقاد وی به توان و مهارت کارگران کرمانی و رفع نیازهای استان توسط کارگران فنی بومی دانست.
بر این مدعا می‌توان به گزارش روزنامه کیهان با عنوان: «بازدید مردم کرمان از کارگاه تانکرسازی صنعتی» اشاره نمود که علت تولید تانکرهای نفتی در کرمان بیان شده است:
«چند روز قبل به دعوت آقای محمد صنعتی صاحب کارگاه صنعتی کرمان، آقای ملک منصور اسفندیاری (4) نماینده کرمان در مجلس شورای ملی و عده‌ای از اهالی در محل کارگاه حضور یافتند و از تانکرهای ساخت کارگاه بازدید نمودند. در این بازدید آقای صنعتی پس از خیر مقدم به حضار گفت: چندی قبل که برای نصب پمپ بنزین در خیابان شاه (5) احتیاج به تانکری بزرگ داشتند و تهیه آن از تهران مشکل بود، [بنده] داوطلب شدم آن تانکر را بسازم که خوشبختانه مورد قبول واقع شد. سپس برای رفع مشکل صاحبان تلمبه‌ها و کوره‌ها و بالاخره آن‌ها که به تانکر احتیاج دارند و تهیه‌اش از تهران علاوه بر زحمت زیاد، واقعاً گران تمام می‌شد؛ تصمیم گرفتم کارگاه مستقلی تأسیس کنم و سعی نمایم با حداقل قیمت تانکری خوب و بدون عیب عرضه نمایم.
خوشبختانه نتیجه مطلوبی داشت و اکنون تانکرهای ساخت این کارگاه مخصوصاً تانکرهای ماشینی بدون کوچک‌ترین عیب ساخته می‌شود و پیشرفت ما به نحوی است که هم اکنون با عظیم‌ترین کارخانه‌های ایران (از نظر ساخت و قیمت) رقابت می‌کند.
آقای صنعتی افزود: انگیزه ما برای تأسیس این کارگاه جز خدمت به همشهریان عزیز و کسب افتخاری شایسته برای استان کرمان نیست، که خوشبختانه موقعیت قابل ملاحظه‌ای به دست آورده‌ایم و هم اکنون عده زیادی در کرمان و شهرستان‌های اطراف که تا کنون با بشکه و به زحمت گازوئیل و غیره تهیه می‌کردند، صاحب تانکرهای بزرگ و کوچک هستند که با بهای نازل و شرایط سهل از این کارگاه خریداری نموده‌اند، مخصوصاً تانکرهای پنجاه هزار لیتری که در داخل زمین نصب می‌شود، خطر آتش‌سوزی و مضیقه گازوئیل را از بین برده است. سپس آقای اسفندیاری گفت: چون این جانب به داشتن هر نوع مصنوعی که نام ایران مخصوصاً کرمان را داشته باشد افتخار می‌کنم و واقعاً خوشحال می‌شوم، بازدید از این کارگاه بی‌نهایت مسرورم نمود زیرا همان طور که آقای صنعتی گفتند صرف نظر از ایجاد کار و مصرف پول کرمانی در همین استان، هزینه‌ زیادی که در گذشته صرف خرید گران‌تر و کرایه حمل تانکر از تهران به کرمان می‌شد، از بین رفته و همه علاقه‌مندان می‌توانند از نزدیک نمونه‌های مختلف تانکر را مشاهده نموده، نسبت به خرید آن اقدام نمایند. علی‌هذا این جانب به نام یک کرمانی علاقه‌مند به کرمان، ابتکار و استعداد و فعالیت آقای صنعتی را قابل هر نوع قدردانی می‌دانم و امیدوارم سایر همشهریان ما نیز در مواردی دیگر چنین برنامه‌هایی را شروع نمایند تا به تدریج این شهر از نظر فرآورده‌های صنعتی جلو افتاده، نتیجه زحمات و تلاش کارگران کرمانی به جیب سایرین نرود» (7).
موفقیت محمد صنعتی در ساخت تانکرهای مواد نفتی با کیفیت خوب و قیمت ارزان‌تر نسبت به تهران، نه تنها استقبال مردم کرمان ـ به ویژه صاحبان تلمبه‌ها و کوره‌ها ـ را به دنبال داشت، بلکه پای تمامی متقاضیان مناطق جنوب‌شرق کشور را نیز به کرمان باز نمود. محمد صنعتی در این خصوص می‌گوید: «با استقبال بسیار خوبی که از این تانکرها در استان کرمان شد، خیلی زود مشاهده نمودم که تعداد زیادی از اهالی مناطق سیستان و بلوچستان و بندرعباس نیز جزو مشتریان کارگاه ما شده‌اند و آنان با توجه به کیفیت خوب این تانکرها و قیمت ارزان‌تر آنان نسبت به تهران، راغب هستند از این کارگاه خرید نمایند تا این که به تهران سفارش دهند. از مشاهده این اوضاع و علم بر نیاز شدید هم‌وطنان خود در این مناطق و اوضاع بد مالی بسیاری از آنان، به ویژه روستائیان محروم آن مناطق که برای ذخیره نفت و دیگر مواد نفتی به تانکر نیاز داشتند، تصمیم گرفتم تا با ایجاد شعباتی در شهرهای زاهدان و بندرعباس، ضمن گسترش کارگاه صنعتی خود، با ارزان‌تر شدن قیمت تانکرها برای آنان ـ با توجه به رفع نیاز آنان از مسافرت به کرمان و عدم پرداخت کرایه‌ی حمل تانکر از کرمان به شهرهای خود، خدمتی هر چند کوچک انجام دهم. لذا در سال 1345 شعبه تانکرسازی کارگاه صنعتی در شهرستان زاهدان و سپس شعبه بندرعباس را راه‌اندازی نمودم» (8).
در ارتباط با تأسیس کارگاه تانکرسازی در شهر زاهدان می‌توان به گزارشی که در روزنامه کیهان اشاره نمود: «کارگاه صنعتی کرمان یکی دیگر از پدیده‌های صنعتی خود را در جنوب ایران برای تأمین مواد نفتی مورد نیاز روستاهای کرمان و بلوچستان و سیستان به ثمر رسانید و با ساختن 56 تانکر 13 هزار لیتری در کرمان و زاهدان قدمی اساسی در راه احیای صنعت این دو استان برداشت و ثابت کرد که کارگران ایرانی با تلاش و کوشش ثمربخش خود نمونه کادر فعاله مملکتند و در نقاط دور افتاده نیز با عدم امکانات می‌توانند کارهای بزرگ صنعتی را به بهترین وجهی انجام دهند.
از روزی که کارگاه صنعتی کرمان با رقابت بی‌مانندی بر کارخانجات ساخت تانکرهای نفتی شرکت‌های تعاونی روستایی را که با وام شرکت ملی نفت ساخته می‌شود به دست آورد، تلاشی پیگیر آغاز شد و کارگران کارگاه صنعتی کوشش داشتند که عدم امکانات و دوری راه را با نیرو و استعداد و ابتکار خویش جبران نمایند و خوشبختانه در مدت بسیار کوتاهی این کار بزرگ به بهترین وجهی انجام شد و در هفته گذشته تیمسار سپهبد [عبدالمجید] نصراللهی (9) استاندار سیستان و بلوچستان به اتفاق چند تن از روسای سازمان‌های دولتی سیستان و بلوچستان از شعبه کارگاه صنعتی کرمان در زاهدان بازدید کرد و تلاش و کوشش کارگران کارگاه صنعتی را ستود.
در این بازدید که روسای شرکت ملی نفت و سازمان تعاون روستایی استان بلوچستان و سیستان حضور داشتند، از طرف آقای محمد صنعتی توضیحات لازم به استحضار استاندار رسید و استاندار پس از بازدید از تانکرهای مواد نفتی به ارزش کار پیگیری که به دست کارگران ایرانی با سرعت و دقت انجام شده اشاره کرد … آقای آراسته رئیس سازمان تعاون روستایی استان ضمن ارائه نقشه تانکرها گفت: هدف سازمان تعاون روستایی کشور از اجرای این برنامه بزرگ آن است که مواد نفتی به قیمت اصلی و دور از هر گونه آلودگی و برای همیشه در اختیار کشاورزان قرار گیرد و این مخازن که به ارزان‌ترین قیمت و بهترین جنس و سرعت ساخته می‌شود، نگرانی روستائیان و به خصوص از جهت سوخت راحت می‌کند … » (10).
فعالیت کارگاه تانکرسازی صنعتی در شهرهای کرمان، بندرعباس و زاهدان به اندازه‌ای گسترش یافت که آقای محمد صنعتی جهت جوابگوی به متقاضیان تانکر و همچنین وسواس در خصوص رعایت کیفیت آنان، مجبور به تعطیلی دیگر فعالیت‌های صنعتی (تراش‌کاری، درب و پنجره سازی و …) گردید و کارگاه وی در شهر کرمان ـ که به جاده تهران منتقل گردیده بود ـ و شهرهای زاهدان و بندرعباس تا سال 1357 ش. تنها به ساخت تانکرهای مواد نفتی می‌پرداخت.
شایان ذکر است وی هم زمان با تلاش در این عرصه، در تمامی مجامع و محافل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کرمان نیز فعالیتی جدی داشت، به نحوی که تقریباً در کلیه اتحادیه‌ها و کانون‌های صنفی و کارگری عضو و نقشی موثر ایفا می‌نمود؛ از سال 1341 ش. در سمت ریاست اتحادیه درب و پنجره‌سازی، جوش‌کاری، آهن‌فروشی، لوله‌کشی و … استان کرمان توانستند منشأ خدماتی شایان به کارگران زحمتکش این واحدهای خدماتی داشته باشند. از سال 1349 ش. به مدت چهار سال (11) با عنوان معاون و مسئول اتاق اصناف کرمان، توانست با تجاربی که در امور اقتصادی و فنی حاصل نموده بود، تعاملی شایان بین اصناف و مردم به وجود آورد. آخرین فعالیت اقتصادی محمد صنعتی در زمینه تجارت آهن‌آلات بود. وی از سال 1356 ش. به این عرصه وارد و حتی پس از خاتمه دادن به کلیه امور اقتصادی، نظر به سال‌ها تجارب و فعالیت در عرصه‌های مختلف، تا سال 1382 به درخواست اعضای اتحادیه آهن فروشان، مسئولیت این اتحادیه را عهده‌دار بود و هم اکنون نیز کلیه مجامع و اتحادیه‌های صنفی در مسایل مختلف از نظریات وی استفاده می‌کنند.
نگاهی به راه طی شده
صنعتی در انتهای بیان فعالیت‌های اقتصادی خود می‌گوید: «با نظری به گذشته‌ی پر نشیب و فراز خود، به خاطر می‌آورم؛ آن شبی را که پسری نوجوان می‌بایست خیلی زود، برای همیشه با دوستان مدرسه و کوچه، بازی و شیطنت و … خداحافظی نماید. چرا که قرار بود از فردا برگی جدید در دفتر زندگی‌اش ورق بخورد. آری، مانند هر کسی که قصد انجام ورود به مکانی ناشناخته داشته باشد، آن شب ترس و اضطرابی عجیب داشتم. آیا می‌توانم با این سن و سال، در دنیای آدم‌ بزرگ‌ها موفق بشوم؟
با توکل به خدا و زمزمه‌ی این که «من خواهم توانست در این عرصه جدید موفق باشم» شب را به صبح رساندم. اولین روز شروع به کارم را هیچ گاه فراموش نخواهم کرد؛ نوجوانی 14 ـ 15 ساله بودم که برای اولین بار از سر درِ زیبای کارخانه خورشید گذر کردم؛ با دلی پر از شور و شوق، و امید به ساختن زندگی مطلوب و خدمت به خانواده و همشهریانم.
و اکنون که به گذشته می‌نگرم، از روزی که به عنوان کارگری ساده در کارخانه خورشید کرمان مشغول به کار شدم، تا اکنون که بیش از شش دهه از آن زمان گذشته است، به یاری خداوند و در سایه‌ی اعتماد به نفس، پشتکار و تلاش بی‌وقفه، مشاغل زیادی را چون: ریخته‌گری، تراش‌کاری، درب و پنجره‌سازی، تانکرسازی، آهن فروشی و … را انجام داده و از هر کدام دنیایی خاطره و تجربه آموخته‌ام؛
موی سپید را فلکم رایگان نداد
این رشته را به نقد جوانی خریده‌ام
به سمت‌ها و مناصب رسمی و افتخاری بسیاری نایل آمده‌ام، اما چیزی که همواره بدان مفتخر و خوشنودم، این است که دو اصل در زندگی‌ام، چه در فعالیت‌های اقتصادی و چه در مسایل سیاسی، اجتماعی، ورزشی و … بدان معتقد و به آن باور داشتم. اول این که شکست را هیچ گاه قبول نکرده و تنها آن را تجربه‌ای جدید دانستم؛ در تلاطم زندگی، بارها تمامی دارایی، پس‌انداز و تلاشم به یک باره نابود گردید، اما مأیوس و ناامید نشده و با اعتقاد به رزاقیت خداوند، در سایه تلاش مضاعف توانستم از صفر شروع نموده و دوباره سر پا بایستم. دیگر این که در تمام دوران فعالیت‌های اقتصادی و دیگر عرصه‌ها، همواره رضایت و خشنودی مردم را مد نظر داشتم و بدین باور بودم که کسب رضایت مردم، یقین خشنودی خدا را نیز به دنبال دارد.
دلا معاش چنان کن که گر بلغزد پای
فرشته‌ات به دو دست دعا نگه دارد» (12).