خشکسالیِ برفی

طبق ارزیابی مؤسسهٔ تحقیقات آب کشور سطح پوشش برفی در کشور روند منفی و نزولی دارد

۲۵ بهمن ۱۴۰۲، ۲۰:۵۹

|پیام ما| رئیس مؤسسهٔ تحقیقات آب کشور می‌گوید کشور با مشکل خشکسالی برفی جدی‌ای روبه‌روست که بارش‌های دوماههٔ زمستان و حتی برف‌های بهمن امسال هم گره‌گشای آن نبود. براساس آنچه این مرکز منتشر کرده است، افزایش دمای هوا در کره زمین به‌ویژه محدودهٔ آسیا موجب پایین آمدن سطح پوشش برفی حتی در کوهستان‌ها شده است؛ وضعیتی که کشور ایران نیز از آن به‌شدت متاثر شده است و ارزیابی‌های اخیر مؤسسهٔ‌ تحقیقات آب کشور می‌گوید سطح پوشش برفی در کشور روند منفی و نزولی دارد. این اتفاق پیشتر نیز پیش‌بینی شده بود و براساس آنچه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور اعلام کرده بود بارش برف به‌شدت زیر حد نرمال و دما بالاتر از حد نرمال بوده است. افزایش دما که در سراسر کشور محسوس است، باعث می‌شود که هم برف کمتری ببارد و هم برف باریده‌شده زودتر از موعد ذوب شود. درنتیجه ذخیرهٔ برفی نسبت به شرایط نرمال بسیار بسیار کمتر است. با توجه به کاهش بارش به‌ویژه خشکسالی برفی لازم است برای مدیریت مصرف آب تمهیداتی در زمینهٔ فعالیت‌های کشاورزی و صنعتی اندیشیده شود و مردم نیز آب را بهینه مصرف کنند.

پاییز امسال چشم‌های زیادی به آسمان بود تا بلکه بالاخره زمستان با سرما شروع شود و بارش باران و برف شدت بگیرد. بالاخره بهمن‌ماه با باران و برف از راه رسید و مانند همیشه این دردسرهایی هم در شهرها و روستاهای استان‌های مختلف کشور شروع شد. با‌این‌همه به‌نظر می‌رسد این بارش‌ها هنوز هم به‌اندازه‌ای نیست که گره از چالش آبی ایران حتی برای تابستان پیش‌ِ رو باز کند. حالا رئیس مؤسسهٔ تحقیقات آب می‌گوید طی ارزیابی‌های اخیراً انجام‌شده سطح پوشش برفی در کشور روند منفی و نزولی دارد: «برف منبع تأمین آب کشور در تابستان است و مسئلهٔ خشکسالی برفی موضوع بسیار جدی است که با آن روبه‌رو هستیم. افزایش دمای هوا در کره زمین به‌ویژه محدودهٔ آسیا با پایین آمدن سطح پوشش برفی همراه شده است؛ طی ارزیابی‌های اخیر سطح پوشش برفی در کشور روند منفی و نزولی دارد.

وضعیت پیچیده

براساس آنچه وب‌سایت خبری مؤسسهٔ تحقیقات آب به‌نقل از «محمدرضا کاویان» نقل کرده است، رژیم بارشی کشور دچار نوسان شده است: «در هرکدام از فصول پاییز و بهار باید ۲۵ درصد آب موردنیاز کل سال کشور تأمین شود، اما در دو سال اخیر این فرمول تغییر کرده است؛ در شرایطی که در فصل تابستان پنج درصد منابع آبی کشور تأمین می‌شود، تابستان ۱۴۰۰ پربارش‌ترین فصل سال بود. در این شرایط تصمیم‌گیری بسیار دشوارتر و متناسب با این امر فعالیت‌ در بخش‌های مختلف از جمله کشاورزی پیچیده‌تر شده است. در کنار تغییر رژیم بارشی کشور، میزان بارندگی‌ها کاهش یافته است. این درحالی‌است که امروز با کاهش ۴۳ درصدی بارندگی‌ها نسبت به شرایط نرمال روبه‌رو هستیم و در این شرایط لازم است نسبت به ذخیره‌سازی و حفظ منابع آبی برای سال آبی پیش‌ رو، توجه بیشتری صورت گیرد.

کشور دارای مرزهای جغرافیایی بسیاری است که منتهی به دریاها می‌شود؛ خروجی منابع بارشی مختلفی که از کنار این سواحل عبور می‌کند، دریا است

با وجود انتقادات بسیار زیاد از میزان سدسازی در کشور کاویان سدهای کشور را یکی از بهترین و مفهمومی‌ترین ابزارها برای مقابله با شرایط موجود عنوان می‌کند: «خوشبختانه بسیاری از بارندگی‌های اخیر در حوضه‌های آبی سدهای کشور رخ داده است که پیامد خوبی است. کشور دارای مرزهای جغرافیایی بسیاری است که منتهی به دریاها می‌شود؛ خروجی منابع بارشی مختلفی که از کنار این سواحل عبور می‌کند، دریا است. بر این اساس، وزیر نیرو موضوع استفاده از این ظرفیت آبی را در خط مجاور سواحل که آب مناسب باکیفیت‌تری را داراست، مورد تأکید قرار داده است. استفادهٔ ابزاری از موضوع آب برای تحریک افکار عمومی، توسط شبکه‌های اجتماعی که پایگاه‌های آن خارج از کشور است، یک پدیدهٔ طبیعی است؛ اما در وزارت نیرو این رویه در پیش‌بینی‌های بارندگی دنبال نشد.»

مطالعات جدید آبی

به‌گفتهٔ او وزیر نیرو با توجه به مجموع منابع آبی کشور و درک درست از عدم قطعیت‌ها در موضوع پیش‌بینی‌ها، حساسیت‌های با ضریب اطمینان بالا را پیگیری مورد تأکید قرار داد: «همهٔ دیتاهای جهانی و سازمان‌های مسئول کشور پیش‌بینی می‌کردند امسال باید در انتظار پاییز پربارش باشیم، اما براساس تصمیم عاقلانه و خردمندانه در وزارت نیرو این امر مسجل شد که نمی‌شود به این گزارشات اعتماد کرد و درنهایت در مواجهه با این موضوع جوانب احتیاط رعایت شد. در برنامهٔ منابع و مصارف از یک روش پویا به‌صورت فصلی و مداوم بهره‌مند می‌شویم. با توجه به شرایط موجود مطالعات بسیاری صورت گرفته است، به‌طوری‌که مطالعات احداث سدهای زیرزمینی در سال‌های گذشته در کشور صورت گرفته است. اخیراً مطالعاتی با موضوع کاهش میزان تبخیر از مخازن آب در مؤسسهٔ تحقیقات آب کشور آغاز شده و نیازمند تحلیل و تحقیق بیشتری است.»

او همچنین بر اهمیت پیشبرد برنامه‌های بازتخصیص آب تأکید می‌کند: «این امر درخصوص چاه‌های کشاورزی و به‌ویژه در حوزهٔ صنعت در حال پیگیری است. صنایع کشور به میزان قابل‌توجهی وابسته به آب‌های سطحی و زیرزمینی هستند و روند کاهش آب‌های تجدیدپذیر ایجاب می‌کند که صنعت به‌سمت استفاده از سایر منابع آبی سوق یابد که شیرین‌سازی آب و استفاده از آب‌های غیرمتعارف از جمله این اقدامات است که در برنامهٔ هفتم توسعه به آن اشاره شده است. پس از سیلاب‌های سال‌های ۹۷ و ۹۸، وزارت نیرو به این نتیجه رسید که مجموعه‌سیستم‌های هشدار موجود کشور پاسخگوی نیازها نیست. بر این اساس، مجموعهٔ مدیریت بحران شکل گرفت و وظیفه و مأموریت مؤسسهٔ تحقیقات آب، توسعهٔ سامانه بومی پایش و پیش‌بینی بارش و سیلاب با تأکید بر جریان ورودی به سدهای کشور تعیین شد. بر این اساس، سامانه‌ای با دقت هشت کیلومتر تعریف و ایجاد شد که هم‌اکنون در اختیار همهٔ کاربران شرکت‌های آب‌منطقه‌ای، آب‌وفاضلاب و برق قرار گرفته است. حدود ۴۰۰ کارشناس در سراسر کشور به این سامانه متصل هستند و دائماً آن را رصد می‌کنند.»

کم‌بارشی فراگیر

پیشتر و در نخستین روزهای بهمن امسال هم «احد وظیفه»، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور، اعلام کرده بود که اگر طی آذرماه و دی‌ماه برف خوبی دریافت شود، با توجه به اینکه با افت دما به‌ویژه در مناطق کوهستانی همراه می‌شود، یخ می‌زند و ماندگاری بالاتری دارد، می‌تواند در بهار چشمه‌ها را پر آب کند. ولی متأسفانه در این دو ماه برف چندانی نبارید. بنابراین، با خشکسالی برفی شدیدی در مناطق کوهستانی روبه‌رو هستیم: «گرمای هوای تقریباً همهٔ نقاط کشور از ابتدای سال آبی جاری (اول مهرماه) بالاتر از حد نرمال بوده است، به‌گونه‌ای که آبان و آذر ماه گرمترین آبان و آذر تاریخ کشور بوده‌اند. بارش در تمام استان‌های مرکزی، جنوبی و نیمهٔ شرقی کشور به‌شدت زیر حد نرمال بوده است. بارندگی کشور به‌طور میانگین در سال آبی جاری ۴۸ درصد کمتر از حد نرمال بوده است. بیشترین کم‌بارشی در استان‌های تهران، سمنان، خراسان‌رضوی، مرکزی، اصفهان، بوشهر، فارس، هرمزگان، سیستان‌وبلوچستان، کرمان و یزد ثبت شده است. برخی استان‌ها مثل فارس بالای ۷۰ درصد و تهران بیش از ۵۰ درصد دچار کم‌بارشی بوده‌اند.»

در هرکدام از فصول پاییز و بهار باید ۲۵ درصد آب موردنیاز کل سال کشور تأمین شود، اما در دو سال اخیر این فرمول تغییر کرده است

او همچنین اعلام کرده بود که بی‌هنجاری دمایی باعث می‌شود مقدار بارش برف کمتر از حد نرمال باشد: «به‌هرحال، این دو موج موجب بارش برف به‌ویژه در ارتفاعات می‌شود، اما برفی که تاکنون ذخیره شده، نسبت به شرایط نرمال خیلی کمتر است و با توجه به اینکه اندکی زمان مانده تا به نیمهٔ سال آبی برسیم، مقدار بارش برف همچنان کمتر از حد نرمال است. بارش برف در این مناطق مانند ذخیرهٔ آب در پشت سد است که به‌تدریج ذوب می‌شود و چشمه‌ها را پرآب و رودخانه‌ها را جاری می‌کند، ولی بارش برف در سال جاری به‌شدت زیر حد نرمال و دما بالاتر از حد نرمال بوده است. این شرایط باعث می‌شود که هم برف کمتری ببارد و هم برف باریده‌شده زودتر از موعد ذوب شود. درنتیجه، ذخیرهٔ برفی نسبت به شرایط نرمال بسیار بسیار کمتر است. با توجه به کاهش بارش به‌ویژه خشکسالی برفی لازم است در جهت مدیریت مصرف آب تمهیداتی در زمینهٔ فعالیت‌های کشاورزی و صنعتی اندیشیده شود و مردم نیز آب را بهینه مصرف کنند.»

به اشتراک بگذارید:

برچسب ها:

افزایش دما، تغییر اقلیم، منابع آب، منابع آبی