«سلطان الجابر»، رئیس اماراتی اجلاس اقلیمی ملل متحد (کاپ ۲۸) صبح دیروز، اعلام کرد که کشورهای حاضر با گذار از سوخت‌های فسیلی موافقت کرده‌اند. او این موافقت را یک «دستاورد تاریخی» خواند. پس از این اعلام، نمایندگان کشورهای حاضر در این اجلاس به تشویق پرداختند و الجابر و «سایمون استیل»، دبیر اقلیم سازمان ملل متحد یکدیگر را به‌آغوش کشیدند. 

الجابر گفت: «این برنامه‌ای است که علم آن را هدایت می‌کند. این یک بستهٔ ارتقا یافته، متعادل و تاریخی است که رفتن ره سوی اهداف اقلیمی را تسریع می‌کند. این توافق امارات متحده عربی است.» 

او همچنین گفت: «برای نخستین بار ما به یک زبان مشترک دربارهٔ سوخت‌های فسیلی دست پیدا کردیم.» 

استیل نیز گفت: «نیاز به نشان دادن یک توقف جدی در اصلی‌ترین مشکل اقلیم در دوران بشر بود. سوخت‌های فسیلی، آلاینده‌هایی سیاره‌سوز که امروز در دوبی صفحهٔ آن را ورق زدیم (از آن عبور کردیم). این آغاز یک پایان است.» 

 

پیش از این بحث‌های اصلی بر سر «حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی» بود که با واکنش عربستان سعودی و روسیه به عنوان دو عضو مهم صادرکنندهٔ نفت و گاز روبه‌رو شده بود. دبیرکل اوپک نیز در نامه‌ای از اعضای این سازمان خواسته بود تا به بیانیه‌ای که خواستار حذف سوخت‌های فسیلی از چرخهٔ انرژی جهان است رأی مثبت ندهند. عربستان و روسیه اعلام کرده بودند که مذاکرات اجلاس باید به‌جای حذف سوخت‌های فسیلی بر کاهش انتشار کربن متمرکز باشد. از طرفی ایالات متحده که چندان در مذاکرات فعال به‌نظر نمی‌رسید، تلاش داشت تمرکز را بر فناوری‌های جدید جذب کربن معطوف کند. فناوری‌های که تاکنون مراجع علمی آن را تأیید نکرده‌اند. در نهایت هنوز مشخص نیست که تفاوت «گذار از سوخت‌های فسیلی» که مورد موافقت نمایندگان حاضر در اجلاس قرار گرفته با آنچه پیش از این «حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی» خوانده می‌شد چیست. 

 

تصویب ناگهانی توافق

اسوشیتدپرس گزارش کرده که در ساعات اولیهٔ جلسهٔ چهارشنبه، خبری از توافق نبود. چرا که متن جدید اگرچه از پیش‌نویس قبلی قوی‌تر بود اما نقص‌ها و ایراداتی داشت که باعث ناخشنودی برخی نمایندگان بود. همین باعث آغاز بحث‌ها و جدل‌های جدی شد اما الجابر به سرعت وارد عمل شد و پیش از آنکه نمایندگان بخواهند اعتراضی به متن وارد کنند، اعلام کرد که متن تصویب شده است. 

با این‌حال «آن راسموسن» نمایندهٔ «سامورا» به نمایندگی از کشورهای جزیره‌ای کوچک که بیشترین آسیب را از تغییراقلیم دیده‌اند زبان به اعتراض گشود و گفت که اعلام نهایی توافق زمانی رخ داده که آنها حتی داخل سالن نبوده‌اند. او همچنین گفت که در این سند به‌جای آنکه بر قطع انتشار گازهای گلخانه‌ای تأکید شود، باز هم راه را برای ادامهٔ کسب‌وکارها به روال عادی باز گذاشته است: «این سند به‌جای آنکه ما را به جلو ببرد، می‌تواند به‌طور بالقوه ما را به عقب برگرداند. هیچ تضمینی برای تصحیح‌های دوره‌ای اقدامات در این سند وجود ندارد.» اعتراض راسموسن باعث هویدا شدن عصبانیت در چهرهٔ الجابر شد اما زمانی که حاضران ایستادند و راسموسن را تشویق کردند، الجابر هم ایستاد و به تشویق او پرداخت. نمایندهٔ جزایر مارشال، یکی دیگر از کشورهای جزیرهای کوچک، راسموسن را در آغوش کشید. با این‌حال اعضای شورای اروپا که در کنار راسموسن نشسته بودند، بر عکس او، این «توافق تاریخی» را جشن گرفتند. 

 

سیگنال پایان دورهٔ سوخت‌های فسیلی

ساعتی پس از اعلام توافق، گاردین در مقاله‌ای کوتاه نوشت: «آیا این یک معامله تاریخی است که نهایتاً منجر به قطع استفاده از سوخت‌های فسیلی می‌شود؟ یا یک قدم دیگر در راه جهنم خواهد بود؟» 

در این مقاله آمده که متن توافق برای اولین بار کشورها را وارد فرایند توقف استفاده از سوخت‌های فسیلی می‌کند اما در عمل نمی‌تواند آنها را ملزم به این کار کند. آنطور که نمایندگان کشورهای جزیره‌ای کوچک می‌گویند این توافق پر از «حفره‌های بزرگ» است که کشورهای جهان را از کاهش انتشار گازهای گلخانه‌آی به‌ آن اندازه که برای محدود کردن ۱.۵ درجه‌ای افزایش دما مورد نیاز است، باز می‌دارد. 

مشکلات زیادی در این توافق وجود دارد. کشورهای در حال توسعه برای توقف سوزاندن نفت، گاز و زغال‌سنگ، هنوز به صدها میلیارد دلار اعتبارات نیاز دارند از آن سو کشورهای توسعه‌یافته و تولیدکنندگان نفت نیز مجبور نیستند با همان سرعتی که اقلیم‌شناسان می‌گویند، اقدامات خود را عملی کنند. ایالات متحده به آرامی از این اجلاس دور خواهد شد، زیرا متعهد شده است کمی بیش از 20 میلیون دلار در تأمین مالی جدید برای کشورهای فقیر مشارکت کند. چین به توسعهٔ تولید زغال‌سنگ و انرژی‌های تجدیدپذیر ادامه خواهد داد و با همین توافق، برای صنعت زغال‌سنگ هندوستان نیز نگرانی خاصی وجود نخواهد داشت.

 

با این‌حال عربستان کماکان مخالف این توافق است و پیش از این نیز با همکاری روسیه تلاش در کارشکنی و توقف پیشرفت همین توافق ناقص داشت. به‌نظر می‌رسد روسیه سعی دارد اقدامات بیشتر تا اجلاس سال آینده که در باکوی آذربایجان برگزار می‌شود، انجام دهد. 

با این‌حال گاردین نوشته که فضای عمومی جلسه که پس از کشمکش‌های فراوان، تنها ۲۴ ساعت پس از پایان برنامه‌ریزی رسمی به توافق مهمی دست یافت نشان می‌دهد که پیشرفت‌های قابل توجهی در مذاکرات بر سر تغییراقلیم در جهان به‌وقوع پیوسته است و جهان باید این توافق را به عنوان سیگنال پایان دورهٔ سوخت‌های فسیلی تلقی کند.

 

هدفگذاری حفظ جنگل‌های استوایی

اما نکتهٔ مهم دیگر در توافق روز گذشته، هدفگذاری برای مقابله با جنگل‌زدایی و حفظ عرصه‌های طبیعی خشکی و دریایی بود. در توافق امارات، بر اهمیت حفاظت و احیای اکوسیستم‌ها برای رسیدن به اهداف توافق اقلیمی سال ۲۰۱۵ در پاریس اشاره شده است. یکی از اهداف، تلاش برای توقف و معکوس‌کردن جنگل‌زدایی و تخریب عرصه‌های جنگلی و سایر اکوسیستم‌های خشکی و دریایی تا سال ۲۰۳۰ است که برای رسیدن به این هدف، حمایت از جوامع بومی ساکن در این اکوسیستم‌ها مورد توجه قرار گرفته است. 

 

اگرچه اضافه شدن موضوع حفظ اکوسیستم‌های طبیعی در توافق اقلیمی بسیاری را امیدوار به تلفیق بیشتر مفاهیم مربوط به اکوسیستم‌های طبیعی و مفاهیم اقلیمی در اسناد بین‌المللی کرد اما آنطور که گاردین گزارش کرده، بسیاری نگران آنند که با زبان ضعیفی که این توافق در مورد توقف استفاده از سوخت‌های فسیلی به‌کار برده، نمی‌توان امیدوار به حفظ عرصه‌های طبیعی همچون جنگل‌های استوایی بود. با این‌حال باز هم همانند متن کلی توافق، برخی چهره‌ها از ورود موارد مربوط به حفظ اکوسیستم‌های طبیعی به متن توافق ابراز خشنودی کردند. 

 

از جمله «جنیفر مورگان» مدیر اجرایی سابق «صلح سبز» که اکنون به‌عنوان رئیس هیئت اقلیمی آلمان در اجلاس حاضر شده است، از «زبان عالی» به‌کار گرفته شده در توافق دربارهٔ طبیعت و جنگل‌ها تمجید کرد.

«کلودیو آنجلو» از رصدخانه اقلیمی برزیل نیز گفت که این نخستین بار است که هدف توقف جنگل‌زدایی تا سال ۲۰۳۰ در یک توافقنامهٔ سازمان ملل گنجانده شده است و به همین دلیل، زبان داوطلبانهٔ اعلامیهٔ «گلاسکو» در مورد جنگل‌ها که توسط ۱۳۰ کشور امضا شده، تبدیل به «تعهد الزام‌آور ۲۰۰ کشور» می‌شود.