در هفته‌های اخیر «علی شریفی زارچی»، یکی از استادان دانشگاه شریف که دو روز پیش خبر قطع همکاری این دانشگاه با او منتشر شد، مدعی شده بود که دولت به دنبال جذب مخفیانه ۱۵ هزار عضو هیئت علمی همسو به صورت سهمیه‌ای، فوری و خارج از چارچوب علمی موجود دانشگاه‌ها است. خبری که هر چند سر و صدای زیادی به پا کرد ولی «علی شمسی‌پور»، سخنگوی وزارت علوم آن را تکذیب کرد. این ادعا در حالی مطرح و تکذیب شد که کمتر از یک ماه پیش هم اتفاقی مشابه در استخدام معلم‌های وزارت آموزش و پرورش افتاده بود. اتفاقی که با تصمیم دیوان عدالت اداری، رانت استخدامی بیش از ۶ هزار نفر که قرار بود از نهادهای وابسته به بسیج دانش‌آموزی و سازمان تبلیغات اسلامی و طرح مدارس امین با نظر «ستاد همکاری حوزه‌های علمیه و آموزش و پرورش» به عنوان معلم جذب ‌شوند را از بین برد. اما مشخص نشد که آیا زمینه توزیع رانت هم از بین رفته یا دولت راه دیگری برای عملی کردن این تصمیم پیدا می‌کند. به هر حال توالی این اتفاقات، تصادفی به نظر نمی‌آید و گو اینکه رویکرد دولت پس از حوادث پارسال، یکپارچه‌سازی در همه ساحت‌های علمی کشور است. چراکه نه فقط معلمان بلکه تا امروز آن دسته از استادان دانشگاهی که با دانشجویان همدردی کرده یا بیانیه‌هایی را در حمایت از اعتراضات امضا کرده بودند، بازخواست شده یا تحت فشار قرار گرفته‌اند.
گمانه‌زنی‌ها برای تسویه حساب دولت با دانشگاه
در این میان تصویب طرح اصلاح سنجش و پذیرش در دانشگاه‌ها از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی در خردادماه سال ۱۴۰۱ ذهنیت جدایی سازمان سنجش به صورت چراغ خاموش از وزارت علوم و الحاق آن به نهاد ریاست جمهوری را برای برخی ایجاد کرده است. بر همین مبنا بعضی گمانه‌زنی‌هایی داشته‌اند که جبهه‌ٔ پایداری در شورایعالی انقلاب فرهنگی، بنا دارند تا پایان دولت چهره‌های منتقد را حذف کرده و آنهایی که با رویکرد دولت همسو هستند را به بدنه دانشگاه تزریق کنند.

کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران: دخالت در روند ملال‌آور انتخاب وزیر علوم، سلب اختیار از دانشگاه ‌در جذب اعضای هیئت علمی، محدود کردن اختیارات وزارت علوم و فقدان ایفای نقش خود دانشگاه در انتخاب روسا، دخالت فراوان نهادهای امنیتی-اطلاعاتی در مباحث درون دانشگاه، تلاش برای حذف تدریجی قوانین نیم‌بندی مانند آئین‌نامه مالی معاملاتی دانشگاه‌ها و تضعیف هیأت‌های امنا، تلاش در جهت تحمیل یک جریان سیاسی خاص بر امور دانشگاه‌ها همگی به امنیتی شدن نهاد دانشگاه انجامیده است

این حرف و حدیث‌ها البته با وجود تکذیب سخنگوی وزارت علوم مبنی بر وجود رویکرد فراقانونی در جذب استادان دانشگاه و همچنین مخالفت‌های وزارت علوم در اجرایی شدن این طرح، به گوش می‌رسد. با این حال ماه گذشته اشاره «ذبیح‌الله اعظمی ساردوئی:، نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد در مجلس شورای اسلامی به طرح جدایی سازمان سنجش از وزارت علوم و الحاق آن به نهاد ریاست جمهوری، به عنوان اقدامی خطرناک که موجب ایجاد شائبه‌های فساد می‌شود، به نگرانی‌ها برای جذب استادان و دانشجویان بر اساس معیارها و صلاحیت‌های عقیدتی، دامن زده است.
سریال اخراج استادان دانشگاه ادامه دارد
طی هفته‌های اخیر خبر قطع همکاری و حذف استادان دانشگاه پشت سر هم به گوش رسید. برای نمونه روز گذشته انجمن علمی روانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی از اخراج «آمنه عالی» و «حمیده خادمی» خبر داد. پیش از آن هم دانشگاه شریف نامه قطع همکاری را به‌رغم تقاضای «علی شریفی زارچی» برای ادامه همکاری به او داده بود. این دانشگاه در توضیح این اقدام، ادعا کرده بود که مهلت پنج‌ساله قرارداد پیمانی این استادیار دانشگاه شریف به پایان رسیده بود و خود او درخواستی برای ادامه همکاری نداده است. همچنین در هفته‌ٔ اخیر حکم قطع همکاری دانشگاه علامه طباطبایی با «محمدمهدی خویی»، عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی پس از هفت سال تدریس در این دانشگاه به امضا رسید. حدود دو ماه پیش از این هم، «آرمین امیر»، عضو هیئت علمی گروه مطالعات فرهنگی دانشکده ٔعلوم اجتماعی از افزایش فشارها و قطع همکاری خود با دانشگاه علامه طباطبایی خبر داده بود. «آذین موحد»، استاد دانشکده هنر‌های زیبا، «امیر مازیار»، استاد دانشکده علوم نظری و مطالعات عالی هنر دانشگاه تهران و «کوروش گلناری» از دیگر استادانی بودند که یا اخراج و یا از هیئت علمی کنار گذاشته شدند. در کنار این جمع، باید به تعلیق «داریوش رحمانیان» دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران، اخراج «محسن برهانی» از هیئت علمی دانشگاه تهران، جلوگیری از تدریس «حسین علایی» در دانشگاه تهران و «رضا صالحی‌امیری» در دانشگاه علوم و تحقیقات و «رُهام افغانی» استاد معماری دانشگاه شهید بهشتی هم اشاره کرد. پیش از این هم ۹ استاد دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آزاد واحد تهران همزمان نامهٔ بازنشستگی اجباری گرفته بودند. زمستان پارسال نیز خبر قطع همکاری ناگهانی دانشگاه علوم اجتماعی با «کوشا گرجی‌صفت» و «رضا امیدی» رسانه‌ای شد. با اینکه سیل پاکسازی دانشگاه از منتقدان همچنان ادامه دارد، تاکنون وزیر علوم به این اقدامات واکنشی نشان نداده است.
اعتراضات صنفی و دانشجویی به تلاش برای حذف منتقدان
با ادامه این روند، نهادهای دانشجویی و صنفی در کنار برخی مسئولان و متولیان سابق بیانیه‌هایی را به امضا رسانده و از این اوضاع انتقاد کرده‌اند. به طور مثال، چند روز پیش دانشجویان دانشکدهٔ علوم اجتماعی علامه طباطبایی در نامه‌ای از «عبدالله معتمدی»، رئیس دانشگاه علامه طباطبایی و «عباسعلی وفائی»، معاون توسعه و مدیریت منابع دانشگاه خواسته‌اند که در اجرای حکم قطع همکاری دانشگاه علامه طباطبایی با «محمدمهدی خویی»، عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی پس از هفت سال تجدید نظر کند. همچنین آنها روند قطع همکاری این دانشگاه با استادان گروه علوم اجتماعی بدون ذکر دلیل موجه را خلاف مادهٔ ۱۲۷ آیین‌نامه اداری-استخدامی هیئت علمی دانشگاه‌ها و تمام موسسات آموزش عالی دانستند و تاکید کردند که دانشجویان این تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری‌های خودسرانه‌ را برنمی‌تابند.
در تازه‌ترین واکنش‌ها، کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران به ریاست «محمدرضا عارف» نیز در بیانیه‌ای «دخالت فراوان نهادهای امنیتی -اطلاعاتی در مباحث درون دانشگاه، تلاش در امنیتی کردن نهاد دانشگاه و تحمیل یک جریان سیاسی بر امور دانشگاه‌ها همچون استخدام افراد همسو با یک جریان خاص سیاسی» را محکوم کرده است. این نهاد صنفی رویه فعلی را خلاف اصل آزادی بیان و استقلال دانشگاه دانست و در بیانیه چنین آورد:‌ «استقلال دانشگاه سنگ بنای نظام دانشگاهی محسوب می‌گردد. بدین معنا که دانشگاه در تعیین و اجرای اهداف و اولویت‌های خود باید از آزادی عمل برخوردار باشد. صاحبنظران بر روی چهار بُعد استقلال سازمانی، مالی، علمی و استخدامی به عنوان ابعاد اصلی استقلال دانشگاه، اشتراک نظر دارند. تحقیقات بیانگر آن است که فرآیندهای بستهٔ سیاسی کشورها، حاکمیت تفکر سیاسی خاص، سیستم متمرکز تصمیم‌گیری دولتی، محدودیت‌های مالی و استخدامی، تعصبات خاص جناحی یا حزبی از مهمترین موانع در مسیر تحقق استقلال دانشگاه هستند. متأسفانه جریان‌هایی از ابتدای انقلاب اسلامی سعی در تضعیف استقلال دانشگاه‌ داشته‌اند. یکی از بزرگترین اقدامات این جریان‌ها سپردن امور مهمی از آموزش عالی و دانشگاه‌ مانند امور سیاستگذاری و به‌ویژه جذب هیئت علمی و انتصاب رؤسای دانشگاه به شورایعالی انقلاب فرهنگی بود. بدین ترتیب، بخش مهمی از اختیارات آموزش عالی و دانشگاه از وزارت علوم سلب و به نهاد دیگری واگذار گردیده است.» این نهاد صنفی با تأکید بر اینکه دخالت در روند ملال‌آور انتخاب وزیر علوم به‌ویژه در دوره‌های اخیر، سلب اختیار از دانشگاه ‌در جذب اعضای هیئت علمی، محدود کردن اختیارات وزارت علوم و فقدان ایفای نقش خود دانشگاه در انتخاب رؤسا، دخالت فراوان نهادهای امنیتی-اطلاعاتی در مباحث درون دانشگاه در سال‌های اخیر، تلاش برای حذف تدریجی قوانین نیم‌بندی مانند آئین‌نامه مالی معاملاتی دانشگاه‌ها و تضعیف هیأت‌های امنا، تلاش در جهت تحمیل یک جریان سیاسی بر امور دانشگاه‌ها از قبیل استخدام افراد همسو با یک جریان خاص سیاسی همگی به امنیتی شدن نهاد دانشگاه انجامیده است، درخواست کرد که استقلال دانشگاه به آن بازگردد. همچنین پس از انتشار این بیانیه عارف، رئیس کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران در اعتراض به رویه حذف استادان از دانشگاه‌ها از استعفای خود از هیئت جذب دانشگاه صنعتی شریف خبر داد.