همزمان با نگرانی از نرسیدن تک درنای سیبری به آبگیرهای شمالی، فروش پرندگان مهاجر در بازار‌های پرنده‌فروشی رونق گرفته است

«امید» کجاست؟

مدیر کل محیط زیست استان مازندران در گفت‌وگو با «پیام ما»: قرار بر این بوده که طبق برنامه‌ریزی‌ها فرماندار فریدون‌کنار دستوری برای محدود کردن بازار پرنده‌فروشی فریدون‌کنار بدهد که هنوز ابلاغ نشده است.

خبرنگار: مرضیه قاضی زاده | «امید» هنوز نرسیده است. موعد فرود این درنا در تالاب‌های شمالی هنوز سرنیامده اما سال پیش در چنین روزی ۱۵ روز از رسیدن او می‌گذشت. نگرانی از صید «امید»، تنها پرنده باقی مانده از نسل درناهای مهاجر سیبری، هراس هر ساله فعالان و دوست‌داران حیات وحش است. آنها می‌گویند زنگ هشدار انقراض درناها از همان سال ۸۷ که «آرزو» -جفت امید- مرد، به صدا درآمد. این زنگ هشدار را هنوز بسیاری نشنیده‌اند. مثلا در شلوغی بازار پرنده‌فروشی فریدون‌کنار گوش کسی بدهکار این هشدارها نیست. بازار مثل هر سال رونق گرفته و خون پرندگان وحشی روی سینی‌های فروشندگان هر روز تازه می‌شود؛ هرچند امسال قرار است این بازار ممنوعه را «محدود» کنند.

امید، بدون آرزو

تا آبان سال پیش، امید ۱۲ پاییز را برای زمستان‌گذرانی به آبگیرهای شمالی آمد. این پرنده مهاجر که در دنیا به نام تک درنای سفید سیبری شناخته می‌شود، حدود ۱۶ سال پیش جفتش «آرزو» را از دست داد و از آن زمان به استثنای دو سالی که سوگوار آرزو بود، به صورت پیوسته برای به فریدونکنار آمد. امید امسال قدری تاخیر کرده است و همین روزهاست که فعالان محیط زیست نگران احوال او شوند. گله درناها در دهه ۵۰ دیده می‌شدند و رفته‌رفته از شمار آنها کم شد تا اینکه با مرگ آرزو، امید تنها ماند. سال بعد از مرگ آرزو، خبری از امید نبود. درنای سفید که همچنان تنها و با یادِ جفت از دست رفته‌اش مهاجرت می‌کند، برای دوست‌داران محیط زیست به نمادی از امید تبدیل شده است. 

تک‌درنای سفید، ۲۷ آبان سال پیش آمد، امسال که هوا گرم‌تر است، هنوز نرسیده. چرا امید دیر کرده است؟ علیرضا هاشمی، کارشناس ارشد محیط زیست و مدیر گروه پرنده‌شناسی طرلان هم شرایط آب‌وهوایی را عامل دیر آمدن امید می‌داند: «دیر و زود آمدن امید به وضعیت آب‌و‌هوای مسیر مهاجرت، گرما و سرمای زودرس و کیفیت زیستگاه‌های بین راه بستگی دارد. اگر درجه حرارت یا کیفیت زیستگاه متفاوت شود، زمان مهاجرت هم تغییر می‌کند. اگر هم در مسیر بارندگی رخ دهد، پرنده در ایستگاه هایی زمین گیر می‌شود.» با همه اینها آمدن یا نیامدن امید تغییری در روند انقراض درناها ایجاد نمی‌کند:‌ «یک نر نه زادآوری دارد و نه جمعیت پایایی خواهد داشت، بنابراین به لحاظ زیستی اگر کاری نکنند، این گونه منقرض می‌شود. دوام چند ساله این پرنده یک معجزه است و سازمان حفاظت محیط زیست کاری برای بقای این گونه نکرده است.»

فکری به حال دامگاه‌ها نکردند

زیستگاه اصلی درنا در تالاب‌های بین‌المللی فریدونکنار است که سراسر آن، با تورهای هوایی و دامگاه‌ها پوشیده شده، دام‌هایی که بیشتر آنها غیرقانونی‌اند.

علیرضا شهرداری، فعال محیط زیست و عکاس حیات وحش به «پیام ما» اما می‌گوید که دیر یا زود روزی خواهد آمد که درنای سیبری به طور کامل از لیست پرندگان ما حذف می‌شوند. «اتفاق وحشتناک انقراض امید نیست، اتفاق وحشتناک این است که حتی بعد از مرگ «آرزو» هم هیچ فکری به حال کشتارها و صیدهای بی رویه نکردند. «امید»، تنها یکی از پرنده هایی است که دچار این سرنوشت شده  است ما هنوز می توانیم فکری به حال دیگر پرنده های در حال انقراض کنیم، چرا که برای سایر پرندگان نیز همین سرنوشت متصوراست.»

هر ساله تعداد زیادی از پرندگانی که برای حفظ بقا به مازندران مهاجرت می‌کنند، سفری بی بازگشت و به سوی انقراض دارند. علی تیموری، مدیرکل حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان حفاظت محیط‌زیست پیش از این گفته بود که بیش از ۹۰ درصد پرندگان مهاجر توسط دام‌های هوایی در فریدونکنار در آسمان صید می‌شوند. از سال ۹۷ بازار اصلی و سنتی پرونده فروشی فریدونکنار به دستور اداره کل محیط زیست و شورای تامین استان مازندران غیر قانونی خوانده شد اما این ممنوعیت، پرنده‌کشی را متوقف نکرد.

مدیر گروه پرنده‌شناسی طرلان معتقد است که اصلی‌ترین تخلفات در حوزه صید پرندگان در مازندران رخ می‌دهد: «سر اژدهای تخلف صید پرندگان در فریدونکنار و مازندران است. ده‌ها برابر شمار پرندگانی که در استان مازندران برای زمستان‌گذرانی ساکن می‌شوند، صید رخ می‌دهد و این در حالی است که ایران عضوی از کنوانسیون حفاظت از گونه های مهاجر وحشی است و هنوز گونه‌های مختلفی از پرندگان وحشی هنگام عبور از ایران، سر از باغ‌های پرندگان، رستوران‌ها و خانه‌ها درمی‌آورند.

به گفته شهرداری در بازار فریدونکنار کله کوبیده «اردک ارده‌ای» فروخته می‌شود و پرندگان زیادی در معرض انقراض قرار دارند؛اردک سر سفید، اردک مرمری، اردک ارده‌ای و عروس غاز اما هنوز کسی موفق به توقف این کشتار و صید بی‌رویه نکرده است.

خریداران پرندگان مهاجر جریمه می‌شوند

حسینعلی ابراهیمی کارنامی، مدیرکل محیط زیست استان مازندران خبر می‌دهد که امسال پیشنهاد شده که خریداران بازار پرندگان مهاجر هم جریمه شوند. او به «پیام ما» می‌گوید: «در دو سه سال گذشته جلسات مختلفی برای حل این مشکل برگزار کرده‌ایم و آخرین جلسه با فرماندار دو هفته پیش برگزار شد. این جلسات سال پیش به کاهش کرست و گذر (از روش‌های صید) هر کدام به یک مورد انجامید و امسال هم همینطور. علاوه بر این بنا شده است امسال بازار هم محدود شود.» محدودکردن بازاری ممنوعه یعنی چه؟ ابراهیمی پاسخ می‌دهد: «قرار بر این بوده که طبق برنامه‌ریزی‌ها فرماندار فریدون‌کنار دستوری برای محدودکردن این بازار پرنده‌فروشی بدهد که هنوز نداده است و ما منتظریم. این محدودیت شامل جریمه خریداران هم می‌شود. بر این اساس ما خریداران پرندگان وحشی را به دادگاه معرفی می‌کنیم و آنها جریمه می‌شوند. اصلا چرا باید کسانی آزادانه گوشت قاچاق بخرند؟ تا قبل از این می‌گفتند فروشنده و خریدار زیاد است چون آگاهی وجود ندارد. اما حالا دیگر به قدر کافی گفته‌ایم و همه شنیده‌اند. بنابراین از دادستان جدید فریدون‌کنار درخواست کردیم و پذیرفته شد.» به گفته مدیرکل اداره محیط زیست استان مازندران تا سال ۹۷ مشکل این بود که مسئولان محلی با محیط زیست همراه نبودند اما از سال گذشته نیروی انتظامی هم پا پیش گذاشته است و امسال دادستانی همکاری‌ با محیط زیست را آغاز کرده است. او می‌گوید اینها نشانه امید است: «دیگر صاحب‌منصبان غیرمتخصص کمتر در ماجرای شکار پرندگان مهاجر دخالفت می‌کنند. همه باید اجازه دهند که قانون حکمرانی کند. اینطور می‌توان امید داشت که کشتار پرندگان مهاجر متوقف شود.»