نمدمالی از ابتدایی‌ترین شیوه‌های نساجی است که گفته می‌شود ابتدا در آسیای میانه به وجود آمد. از دورهٔ نوسنگی مردمی که با پشم سروکار داشته‌اند، نمد را می‌شناختند. اسناد و مدارک چینی ۲۳۰۰ پیش‌ازمیلاد دربارهٔ پادری ظزره و سپر نمدی خبر می‌دهد. در گورهای عصر مفرغ در آلمان نمدهایی پیدا شده است که تاریخ آن به ۱۴۰۰ پیش‌از‌میلاد می‌رسد. در گور سکاهای سدهٔ پنجم پیش‌از‌میلاد که در قسمت‌های مستور از برف و یخ روسیه مرکزی پیدا شده، اشیای نمدی زیادی چون پردهٔ قالی، عرقچین و جل اسب و پتو به‌دست آمده است. در ایران نیز کشف برخی از محصولات نمدی از جمله زیرانداز، پوشش و عرق‌گیرهای حیواناتی چون اسب و استر در گوردخمه‌های باستانی در فلات ایران به‌صورت مستند، عمر این هنر-صنعت را به حدود هزارهٔ اول قبل از میلاد مسیح می‌رساند و همچنین پوشش و کلاه ملتزمان پارسی و مهمانان مادی که در نقش ‌برجسته‌های تخت‌جمشید در ردیفی که ملازمان و مهمانان را بر دیوار بارعام به قصد شرفیابی به محضر پادشاه نمایش می‌دهد، از قدیمی‌ترین مستندات تصویری موجود این نوع دست ‌بافته است. 

 نمد، یک کالای صادرات‌محور

حالا چندسالی است موضوع معرفی شهرکرد به‌عنوان شهر جهانی نمد مطرح است. چندروز پیش نیز مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال ‌ و بختیاری با بیان اینکه شهرکرد قابلیت ارتقا به شهر جهانی نمد را دارد، گفت با احیای این هنر می‌توان آن را به یک کالای صادرات‌محور تبدیل کرد.

جیلان تولیدات نمدی را به‌عنوان محصول صادرات‌محور معرفی کرد و گفت قرارگیری این محصول در زنجیرهٔ ارزش، زمینه‌های ارتقای شهرکرد، شهر ملی نمد به شهر جهانی نمد را فراهم می‌کند.

او با تأکید بر اینکه برای احیای صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی به آموزش تخصصی نیاز است. تأکید کرد استادان نمدمالی هم‌اکنون هنر خود را به‌صورت سینه‌به‌سینه به شاگردان آموزش می‌دهند، اما باید این هنر به‌صورت دانشگاهی آموزش داده شود. همچنین می‌توان هنر نمدمالی را از طریق مراکز فنی‌وحرفه‌ای به علاقه‌مندان آموزش داد.

کارهای جهانی شدن در دست انجام است

معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی چهارمحال‌ و بختیاری نیز با بیان اینکه این استان حدود ۵۰۰ هنرمند نمدمال دارد که در سامانهٔ این اداره‌کل ثبت شده‌اند، گفت در سال‌های اخیر با نوآوری‌ای که در تولید نمد متناسب با کاربری‌های جدید انجام شده، اقبال شهرکرد برای کسب عنوان شهر جهانی افزایش یافته است.

«مهران محمدی» با بیان اینکه فرایند تبدیل شدن شهرکرد به شهر جهانی نمد چند مرحله دارد و باید اقدامات زیادی انجام شود تا بتوان این عنوان جهانی را به‌نام خود ثبت کنیم که این مراحل در حال پیگیری و اجراست، افزود: «نخستین گام برای کسب این عنوان فعال کردن دبیرخانهٔ دائمی نمد در شهرکرد بود که به همت شهرداری شهرکرد انجام شد و این دبیرخانه سیستم اداری مخصوص به خود دارد و امور مربوط به هنر-صنعت نمد را پیگیری می‌کند. ایجاد مسیر گردشگری خیابان ملت از دیگر اقداماتی است که به‌تازگی مصوب شده و قرار است در این مسیر که در بافت تاریخی شهر از میدان دوازده محرم تا میدان فردوسی است کارگاه‌های نمدمالی تحت‌عنوان هر خانه یک کارگاه نمدمالی ایجاد شود.»

به‌گفتهٔ معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی چهارمحال‌وبختیاری، ایجاد گالری تخصصی نمد، احداث موزهٔ تخصصی نمد و انجام طرح‌های پژوهشی و علمی پیرامون هنر-صنعت نمدمالی از دیگر اقداماتی که در شهرکرد در دست پیگیری است.

محمدی قدیمی‌ترین نمد در دسترس استان را مربوط به ۳۰۰ سال پیش اعلام کرد و گفت: «مستندات تاریخی و پژوهش‌هایی که محققان در این باره انجام می‌دهند، می‌تواند گام مؤثری برای کسب عنوان شهر جهانی نمد باشد.»

او تأکید کرد پس از اینکه این برنامه‌ها و الزمات به‌طور کامل انجام شد، بازرسان یونسکو از شهرکرد بازدید خواهند کرد و درصورت تأیید آنها می‌توان شهرکرد را به‌عنوان شهر جهانی نمد ثبت کرد.

درخواست همراهی از وزیر

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی چهارمحال‌وبختیاری حالا در گفت‌وگو با «پیام ما» توضیحات بیشتری دربارهٔ این خواستهٔ شهرکرد می‌دهد و می‌گوید: «شهرکرد پیش‌ازاین به‌‌دلیل سبک خاص تولید نمد، شیوهٔ استفاده و کاربرد نمد توانسته بود عنوان شهر ملی نمد را در اختیار بگیرد. در یکی-دو روز گذشته که وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به استان آمده بود، این مطالبه را در حضور وزیر مطرح کردیم که کمک کنند تا بتوانیم در راستای جهانی شدن گام برداریم؛ اما واقعیت این است که هنوز این ظرفیت در شهرکرد وجود ندارد.»

«علیرضا جیلان» می‌افزاید: «وزیر هم در این باره توصیه‌هایی داشتند و اعلام کردند که اگر به این سمت حرکت کنیم، وزارتخانه تمام توان خود را می‌گذارد که در این مسیر کمک کند.»

 اقداماتی که شروع شدند

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی چهارمحال‌وبختیاری در بخش دیگری از سخنان خود، دربارهٔ اقدامات صورت‌گرفته در شهرکرد در راستای جهانی شدن توضیح می‌دهد و می‌گوید: «یک گذر تاریخی در شهرکرد وجود دارد که در یکی دو سال گذشته، با عنوان گذر فرهنگ و هنر شهرکرد در حال ساماندهی آن هستیم. این محور قرار است دانه‌های تاریخی چون مسجد جامع، سقاخانه، کوی نمدمالان و کوی نجارها، شهر را به‌هم وصل و بازار سنتی شهرکرد را احیا کند. شهرداری شهرکرد در این باره یک مشاور گرفته است و اگر این محور متصل و ساماندهی شود، با جداره‌های سنتی کاهگلی و کف سنگ‌فرش یک محور گردشگری خواهد شد.»

به‌گفتهٔ جیلان، قرار است در این گذر برای فروش صنایع‌دستی و ایجاد کارگاه‌های نمدمالی تدارک دیده شود و همچنین ظرفیتی ایجاد شود تا شهروندان ساکن بتوانند با طرح‌های تشویقی شهرداری واحدهای صنفی را در بازار احیا کنند.

او همچنین دربارهٔ رویکرد دانشگاهی کردن نمدمالی نیز توضیح می‌دهد: «یکی از کارشناسان استان، طرحی را برای ایجاد رشتهٔ نمدمالی در دانشگاه علمی-کاربردی آماده کرده و طرح درس و منابع را هم تدوین کرده است و در حال پیگیری آن هستیم. همچنین، قرار است شرکت تعاونی نمدمالان هم شکل گیرد.»

جیلان در پایان صحبت‌های خود تأکید می‌کند شهرکرد برای دریافت عنوان شهر جهانی نمد هنوز فاصلهٔ زیادی دارد، اما اقدامات لازم در این باره آغاز شده است.