بررسی پیامدهای نظام نرخگذاری و بازار آب در بخش کشاورزی
دوسوم آب «گلستان» را «گرگان» مصرف میکند
مهمترین چالش نظام فعلی نرخگذاری آب در حوضهٔ آبریز گرگانرود، پایین بودن بهرهوری آب است
![دوسوم آب «گلستان» را «گرگان» مصرف میکند](https://payamema.ir/pubfiles/2024/05/5.jpg)
۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۳، ۲۰:۴۵
|پیام ما| بررسی وضعیت مصرف آب بخشهای مختلف کشاورزی، شرب و صنعت در محدودهٔ گرگان (حوضهٔ آبریز گرگانرود و قرهسو) نشان داد که مصرف آب در بخشهای مختلف محدودهٔ گرگان ۷۲ درصد کل مصرف آب استان گلستان را تشکیل میدهد نتایج میزان کارایی نظام فعلی نرخگذاری منابع آب سطحی و زیرزمینی در حوضهٔ آبریز گرگانرود نشان داد میزان کارایی نرخگذاری فعلی منابع آب سطحی بین ۰۱.۲ الی ۰۲.۶ درصد و منابع آب زیرزمینی ۰.۸۲ درصد است. میزان کارایی نرخگذاری منابع آب زیرزمینی در مقایسه با منابع آب سطحی در سطح بسیار پایینی قرار دارد. بررسی چالشها و مشکلات نظام فعلی نرخگذاری آب براساس نظر خبرگان (اعضای هیئتعلمی دانشگاه، کارشناسان مرتبط با آب سازمان جهادکشاورزی گلستان و شرکت آبمنطقهای گلستان) نشان داد مهمترین چالش نظام فعلی نرخگذاری آب در حوضهٔ آبریز گرگانرود، پایین بودن بهرهوری آب است. مهمترین چالش نرخگذاری آب در زمینهٔ مدیریت عرضه و تقاضای آب در حوضهٔ آبریز گرگانرود نیز بهترتیب یارانهای بودن حاملهای انرژی (برق) مصرفی در بخش کشاورزی و مقاومت اجتماعی بهرهبرداران در زمینهٔ نرخگذاری آب است.
امروزه مدیریت منابع آب، در جنبههایی نظیر اعتلای سلامت جامعه، رشد اقتصادی، امنیت غذایی، توسعهٔ پایدار و حفظ محیطزیست، نقش مهمی در فرایند توسعهٔ پایدار کشور دارد. مهمترین مسئله در مدیریت و بهرهبرداری از منابع آب کشور، برقراری تعادل بین عرضه و تقاضای اقتصادی آب است که در شرایط کنونی لزوم مدیریت تقاضای آب نسبت به مدیریت عرضه بیشازپیش نمایان است. برای اجرای سیاستهای مدیریت تقاضای آب ابزارهای مختلفی وجود دارد که از آن جمله میتوان به نرخگذاری آب و تقویت بازارهای محلی آب اشاره کرد که منجر به تخصیص بهینهٔ آب بین متقاضیان و مصارف مختلف و ایجاد انگیزه برای صرفهجویی در مصرف و جلوگیری از اتلاف آن میشود.
براساس شاخص کمیسیون توسعهٔ پایدار سازمان ملل، استان گلستان ۸۴ درصد از منابع آب قابلتجدید را برداشت میکند و در مرحلهٔ بحران شدید قرار دارد
بر این اساس در این مطالعه ضمن بررسی نظام قیمتگذاری آب کشاورزی در کشورهای منتخب (هند، ترکیه، مکزیک، استرالیا، تونس و ایالتهای غرب آمریکا) به بررسی چالشها و مشکلات نظام نرخگذاری فعلی آب کشاورزی ایران در حوضهٔ آبریز گرگانرود استان گلستان پرداخته شد.
مصرف بالای گرگان
گزارش مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی کشور میگوید: «استان گلستان با مساحتی حدود ۲۰ هزار و ۴۳۸ کیلومترمربع (معادل ۳.۱ درصد از مساحت کشور)، از جمله استانهای مجاور دریای خزر است که با تنوع تولید بیش از ۹۲ نوع محصول کشاورزی، ۳.۴ درصد از تولید کشور را برعهده دارد. حوضهٔ آبریز گرگانرود از لحاظ وسعت و پتانسیل منابع آب بالاترین سهم را در استان گلستان دارد، بهطوریکه بیش از ۵۰ درصد مساحت استان و بیش از ۷۴ درصد پتانسیل منابع آبی استان را تشکیل میدهد. حوضهٔ آبریز گرگانرود نیاز آبی ۹ شهرستان (کلاله، گالیکش، مینودشت، آزادشهر، رامیان، علیآباد، گرگان، آققلا و قسمتی از بندرترکمن) از ۱۴ شهرستان استان گلستان را از نظر شرب و کشاورزی تأمین میکند. بررسی وضعیت پتانسیل منابع آبی در حوضهٔ آبریز گرگانرود نشان داد حوضهٔ آبریز گرگانرود با پتانسیل یکهزار و ۸۲۸ میلیون مترمکعب منابع آب (۸۳۸ میلیون مترمکعب سطحی (۴۶ درصد) و هزار میلیون مترمکعب زیرزمینی (۵۴ درصد) ۷۴ درصد پتانسیل آب استان گلستان را تشکیل میدهد که از لحاظ منابع آب سطحی حدود ۶۷ درصد و از لحاظ منابع آب زیرزمینی ۸۰ درصد پتانسیل استان را تشکیل میدهد.»
نرخ رشد جمعیت در حوضهٔ آبریز گرگانرود بیشتر از میانگین کشور بوده که منجر به افزایش تقاضا برای غذا و محصولات کشاورزی میشود
طبق این مطالعه مصرف آب بخشهای مختلف کشاورزی، شرب و صنعت در محدودهٔ گرگان (حوضهٔ آبریز گرگانرود و قرهسو) از منابع آب سطحی ۵۵ درصد و از منابع آب زیرزمینی ۹۴ درصد کل استان را به خود اختصاص میدهد. در محدودهٔ گرگان (حوضهٔ آبریز گرگانرود و قرهسو) سهم آب مصرفی بخشهای مختلف کشاورزی، شرب و صنعت بهترتیب معادل ۹.۸۷، ۶.۱۰ و ۵.۱ درصد است که از منابع آب سطحی ۱.۹۹، ۰.۵ و ۰.۴ درصد و از منابع آب زیرزمینی ۵.۷۹، ۲.۱۸ و ۳.۲ درصد بهترتیب در بخشهای کشاورزی، شرب و صنعت مصرف میشود.»
همچنین، براساس آنچه این گزارش نوشته است بررسی وضعیت شاخصهای کمیابی آب در استان گلستان نیز نشان داد سرانهٔ آب تجدیدپذیر در استان گلستان معادل یکهزار و ۲۵۰ مترمکعب و پایینتر از میانگین کشور (یکهزار و ۳۰۰ مترمکعب با ۱۱۰ میلیارد کل منابع آب تجدیدپذیر و ۸۵ میلیون جمعیت) است، که براساس شاخص فالکن مارک در مرحلهٔ تنش آبی قرار دارد: «همچنین براساس شاخص کمیسیون توسعهٔ پایدار سازمان ملل، استان گلستان ۸۴ درصد از منابع آب قابلتجدید را برداشت میکند و در مرحلهٔ بحران شدید قرار دارد. بررسی عوامل مؤثر بر مصرف آب در استان گلستان و حوضهٔ آبریز گرگانرود نیز نشان داد نرخ رشد جمعیت در حوضهٔ آبریز گرگانرود بیشتر از میانگین کشور است که منجر به افزایش تقاضا برای غذا و محصولات کشاورزی میشود. نتایج بررسی الگوی کشت در حوضهٔ آبریز گرگانرود نیز نشان داد الگوی کشت در حوضهٔ آبریز گرگانرود بهسمت محصولات آببر نظیر برنج تغییر یافته و سطح زیرکشت محصولات کمآببر نظیر جو و پنبه کاهش یافته است.»
بازار محلی آب ضروری است
نتایج برآورد ارزش اقتصادی آب محصولات مختلف حوضهٔ آبریز گرگانرود نشان داد میانگین وزنی ارزش اقتصادی منابع آب سطحی و زیرزمینی براساس اطلاعات هزینهٔ تولید سال ۱۳۹۸ بهترتیب معادل ۸۶۰ و ۸۵۲ ریال بهازای هر مترمکعب است. این گزارش میگوید: «نتایج محاسبهٔ آببهای منابع آب سطحی و زیرزمینی در حوضهٔ آبریز گرگانرود نیز نشان داد میانگین وزنی آببهای سطحی در شبکههای مدرن، تلفیقی و سنتی براساس اطلاعات هزینهٔ تولید سال ۱۳۹۸ بهترتیب معادل ۴۵۶، ۳۰۴ و ۱۵۲ ریال بهازای هر مترمکعب است. میانگین آببهای منابع آب زیرزمینی در حوضهٔ آبریز گرگانرود براساس کشت غالب منطقه نیز معادل ۱۶۰ ریال بهازای هر مترمکعب محاسبه شد.
نتایج بررسی کارایی و اثربخشی نظام فعلی نرخگذاری آب کشاورزی در حوضهٔ آبریز گرگانرود براساس نظر خبرگان در زمینهٔ جبران هزینهٔ تأمین آب، ایجاد درآمد جهت تأمین مالی سرمایهگذاری در پروژههای آتی تأمین آب، بازتخصیص آب بین بخشهای کشاورزی، شرب و صنعت، صرفهجویی آب، افزایش بهرهوری آب، کاهش تقاضای آب کشاورزی، کاهش برداشت آب زیرزمینی، پایداری منابع آب، توسعهٔ کشت محصولات کمآببر (پنبه و جو) و محصولات گلخانههای، محدودسازی کشت محصولات آببر (برنج)، ایجاد بازارهای محلی آب، حفاظت محیطزیست، کاهش تضاد، تنش و درگیری در تخصیص حقابه و دریافت آببها، نشان داد بیشترین کارایی این نظام در کاهش تنش، تضاد و درگیری بابت دریافت هزینهٔ آب بوده و کمترین آن در جبران هزینههای سرمایهگذاری منابع آب بوده است.»
همچنین، این گزارش توضیح میدهد بررسی نظامهای مختلف نرخگذاری آب در کشورهای هند، ترکیه، مکزیک، استرالیا، تونس و ایالتهای غرب آمریکا نشان داد مکانیسم نرخگذاری آب کشاورزی در کشورهای مختلف متفاوت است و در کشورهایی که امکان اندازهگیری حجم آب فراهم باشد، از روش نرخگذاری حجمی و در غیر اینصورت از روش نرخگذاری غیرحجمی مبتنیبر سطح زیرکشت و ارزش محصولات استفاده شده است: «نتایج ارائهٔ نظام نرخگذاری مناسب آب کشاورزی در حوضهٔ آبریز گرگانرود براساس نظرسنجی از خبرگان نیز نشان داد معیار ارتقای بهرهوری آب، بالاترین اهمیت را در نرخگذاری آب کشاورزی از دید خبرگان دارد. با در نظر گرفتن تمام معیارها، نظام نرخگذاری حجمی تکنرخی نظام برتر و مناسب است و نظامهای نرخگذاری مبتنیبر میزان محصول تولیدی و حجمی دو یا چند نرخی نیز در رتبههای بعدی قرار دارند. بهطورکلی نتایج نشان داد اصلاح نظام فعلی نرخگذاری آب، جهت رفع بحرانهای آبی، پایداری محیطزیست و ارتقای جایگاه آب در اقتصاد کشورها ضروری است. لذا پیشنهاد میشود از راهکارهای مناسب قانونی، نهادی، فنی، اقتصادی و اجتماعی جهت نرخگذاری مناسب آب کشاورزی استفاده شود.»
برچسب ها:
آب زیرزمینی، آب کشاورزی، الگوی کشت، محیطزیست، مدیریت منابع، مدیریت منابع آب
پیشنهاد سردبیر
![مسافران قطار مرگ](https://payamema.ir/pubfiles/2023/11/۶-2-jpg.webp)
مسافران قطار مرگ
مطالب مرتبط
![تدوین برنامه ۱۰ ساله مقابله با گردوغبار در ایران](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/63019015.jpg)
ابلاغ برنامه به استانهای غبارخیز
تدوین برنامه ۱۰ ساله مقابله با گردوغبار در ایران
![گرما و آلودگی هوا تا پایان هفته ماندگارند](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/گرمازدگی.jpg)
کارشناس ادارۀ کل هواشناسی استان اصفهان پیشبینی کرد:
گرما و آلودگی هوا تا پایان هفته ماندگارند
![پایتختنشینان در تیرماه ۱۷ روز هوای مطلوب تنفس کردند](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/هوای-تهران.jpg)
پایتختنشینان در تیرماه ۱۷ روز هوای مطلوب تنفس کردند
![تداوم هوای مطلوب تهران برای چهارمین روز متوالی](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/تهران.jpg)
تداوم هوای مطلوب تهران برای چهارمین روز متوالی
![استانهایی که در نخستین روز مرداد بارانی میشوند](https://payamema.ir/pubfiles/2024/05/باران-1.jpg)
استانهایی که در نخستین روز مرداد بارانی میشوند
![خطر بیخ گوش «دریای عزیز»](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/photo_5812249748869071678_y.jpg)
فعالیت معدنی در نزدیکی برکههای باستانی «سیسر» نیشابور، نگرانی از خشک شدن این برکهها را افزایش داد
خطر بیخ گوش «دریای عزیز»
![آدرس غلط سعید لیلاز](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/rexhq6SSTUta.jpg)
آدرس غلط سعید لیلاز
![پروژههایی که با چالش جهانی گرمشدن زمین مقابله میکنند](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/معماری-پایدار-1.jpg)
پروژههایی که با چالش جهانی گرمشدن زمین مقابله میکنند
![عملیات بازسازی و احیاء قناتهای تهران آغاز شد](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/قنات-تهران.jpg)
معاون خدمات شهری و محیطزیست شهرداری منطقه ۶ تهران:
عملیات بازسازی و احیاء قناتهای تهران آغاز شد
![افزایش 5 درصدی مصرف آب به دلیل گرما](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/افزایش-مصرف-آب-در-گرما.jpg)
افزایش 5 درصدی مصرف آب به دلیل گرما
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- با طراحی سایت مشتریان رقیب خود را بدزدید!
- بیماری هاشیموتو چیست؟ علائم و راهکارهای درمان
- نورپردازی کابینت آشپزخانه چه تاثیری بر روحیه افراد دارد؟
- سفر به پوکت بهترین مقصد گرمسیری آسیا با تور تایلند آرزوی سفر
- بورس شمش گلدن ارت ( خانی )
- مقایسه گچبری پیش ساخته پلی یورتان و گچبری پیش ساخته پلی استایرن
- عطر بدون سردرد – 11 عطر مخصوص افراد میگرنی
- گیلکی کناری، پژوهشگر برتر متافیزیک ایرانی بر سکوهای بینالمللی
- چرا رزرو هتلهای 4 ستاره استانبول ارزشمند است؟
- کدام شاخص اقتصادی بیشترین تاثیر را روی پیشبینی قیمت انس طلا دارد؟ بیشتر
بیشترین نظر کاربران
![«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/کتاب-چرا-شما-را-نمیگیرن.jpg)
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
آشکارشدن گورهای ماقبلتاریخ هنگام ساخت بزرگراه
3
«بمو» را تکهتکه کردند
4
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
5
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
دیدگاهتان را بنویسید