دامداران محلی می‌گویند نزدیک به ۳۰۰ آغل در پناهگاه حیات‌وحش خوش‌ییلاق فعال است، اما قربانلو تعداد آنها را حدود ۱۰۰ آغل می‌داند. دامداری در این منطقهٔ تحت حفاظت‌ قدمتی طولانی دارد و پناهگاه حیات‌وحش خوش‌ییلاق در شهرستان شاهرود دهه‌هاست موضوع مناقشه و تعارض سازمان حفاظت محیط‌زیست و جوامع محلی اطراف آن است. 

 

جامعهٔ محلی در این سال‌ها، زیست و دامداری در پناهگاه حیات‌وحش را حق خود می‌دانند و با‌این‌حال دولت می‌گوید دشت جزو مناطق سازمان حفاظت محیط‌زیست است. محلی‌ها معتقدند محیط‌زیست بدون در نظر گرفتن حق عرفی جامعهٔ محلی، مرتع آنها را در اختیار گرفته و از‌این‌رو آنها ضرورتی نمی‌بینند به آنچه روی کاغذ جزو «منطقهٔ امن» ذکر شده است، احترام بگذارند و دامشان را خارج کنند.

 

در دههٔ ۶۰ سازمان حفاظت محیط‌زیست تلاش کرد منطقه را بار دیگر باز پس گیرد و حتی از نیروهای نظامی برای این کار کمک گرفت. بااین‌حال، رئیس وقت ادارهٔ محیط‌زیست شاهرود درنهایت برای پرهیز از هرگونه درگیری شیوهٔ مسالمت‌آمیز را برگزید، گزینه‌ای که برخی به آن انتقاد دارند. برخی فعالان محیط‌زیست بارها با گلایه از سازمان حفاظت محیط‌زیست خواستار اخراج دامداران شده‌اند، در مقابل گروه دیگری می‌گویند گره کور تعارض سازمان محیط‌زیست و دامداران محلی را نمی‌شود با زور باز کرد بلکه این کار نیازمند گفت‌وگو و تعامل است. ادارهٔ محیط‌زیست شهرستان شاهرود در این چند دهه بارها بر سر ساخت آغل و… با دامداران دچار مشکل شده و دادگاه‌ این شهرستان پر از پرونده‌های مختومه‌ای است که در آن یک طرف دامداران نشسته بودند و سوی دیگر محیط‌بانان یا کارشناسان ادارهٔ محیط‌زیست شاهرود. حالا بازهم پرونده‌ای جدید برای دادگاه ارسال شده و این‌بار این پرونده برای ساخت آغل‌های جدید توسط افرادی است که مجوز نگهداری از دام را هم ندارند.

 

۱۰۰ آغل در منطقه داریم

«مالکیت زمینی که در آن آغل ساخته‌اند هم با این فرد نیست.» این را «محمد مسلمی» می‌گوید؛ کسی که تا سال‌های قبل دامدار بود و بعد از مدتی گوسفندانش را فروخت. او می‌گوید «در سال‌های ۱۲۸۰ تا ۱۳۰۰ برای مالکیت این زمین‌ها میان چند طایفه درگیری وجود داشته، اما درنهایت مشخص شد وضعیت زمین‌ها به چه شکل است. فردی که در حال حاضر می‌خواهد آغل بسازد، صاحب این زمین‌ها نیست و البته دامدار هم نیست.» 

 

او می‌گوید در این سال‌ها چشم‌وهمچشمی زیاد بوده، هرکس برای خودش آغلی ساخته و گوسفندانی را نگهداری کرده. «شاید در حدود ۳۰۰ آغل در منطقه داریم. اینجا نظارت کم است، عده‌ای هرکاری بخواهند انجام می‌دهند، اما با آنها برخورد نمی‌شود. ما فکر می‌کنیم محیط‌زیست ضعیف است و سکوت می‌کند.» 

نبود هماهنگی میان سازمان محیط‌زیست و منابع‌طبیعی مشکلی است که فقط محلی‌ها از آن نمی‌گویند، بلکه دغدغهٔ قربانلو هم است. او به «پیام ما» می‌گوید «متأسفانه سازمان منابع‌طبیعی پای کار نیست. ما ممیزی‌های لازم را برای ساماندهی انجام دادیم، اما به نتیجه نرسید؛ چراکه میان دو سازمان توافقی رخ نداد و این یکی از مشکلاتی است که در حال حاضر با آن روبه‌روییم.» 

 

او به وضعیت فعلی خوش‌ییلاق هم اشاره می‌کند و می‌گوید از تعداد دقیق گوسفندان این منطقه اطلاعی در دست نیست و آغل‌ها هم در حال حاضر حدود ۱۰۰ عدد هستند «از سال ۱۴۰۱ با آغل‌های غیرمجاز روبه‌رو بودیم که گزارش آن توسط محیطبانان ما ارسال شد. تعدادی از آنها هم تخریب شدند. اما در سال جدید با مورد دیگری روبه‌رو شدیم.» 

 

او از هفتهٔ گذشته می‌گوید که خبر آمد فردی در حال ساخت آغل در منطقه است. آنها به فرد خاطی اخطار دادند. به او گفتند مجوز دامداری‌اش را بیاورد و او پروانه‌ای از سال ۱۳۵۳ را به آنها نشان داد «به او گفتیم این پروانه باطل شده است و ارزش قانونی ندارد. گفتیم اگر دامداری، مدارک را بفرست تا برای استعلام به ادارهٔ منابع‌طبیعی بفرستیم، اما این کار را نکرد و امروز این پرونده را به دادگاه ارجاع دادیم.»

دامداری در خوش‌ییلاق و دشت زردابه به رونق گذشته نیست. مراتع پس از خشکسالی‌های اخیر و چَرای بی‌رویه جانی ندارند و بسیاری از دامداران، دام‌هایشان را فروخته‌اند. اما آنچه هویداست، بی‌پایان بودن این منازعه میان محلی‌ها و سازمان محیط‌زیست است. چنانچه پیش‌ازاین «خسرو خندان»، فعال محیط‌زیست، دربارهٔ این منطقه به «پیام ما» گفته بود «دامداران فکر می‌کنند اگر هر توافقی داشته باشند و حدومرزی تعیین شود، ممکن است دچار خسران شوند و آنها را از منطقه بیرون کنند. این بی‌اعتمادی که بین کلاته‌‌خیجی‌ها و محیط‌زیست شکل گرفته یک موضوع یک‌شبه نیست که انتظار داشته باشیم به‌سرعت و با چند جلسه حل شود. همین بی‌اعتمادی است که موضوع تعارض را در این منطقه به بن‌بست کشانده و در یک حالت قفل‌شدگی قرار داده است.»