جزیرهٔ «گرنویل» یکی از محبوب‌ترین مقاصد توریستی است که سالانه میلیون‌ها بازدیدکننده را به خود جذب می‌کند. این جزیرهٔ گردشگری بیش از ۳۰۰ کسب‌وکار دارد که تقریباً سه هزار نفر در آن شاغل هستند؛ از جمله تئاتر، رستوران، استودیوهای هنرمندان، هتل و یک بازار عمومی معروف. مأموریت سازمان CMHC-Granville، مدیریت این سرزمین برای اجرای برنامه‌های شهری و اجتماعی معنادار از طریق اجرای مدل‌های فرهنگی و تجاری متنوع، خلاقانه و درگیر کردن بومیان محلی این جزیره در این نوع فعالیت‌ها برای استقبال از گردشگران  سراسر جهان است.

 

 سه جنبهٔ موفقیت «گرنویل»

«عبدالرحمان ماه‌وش»، کارشناس ارشد معماری، چندی پیش دربارهٔ احیای موفق بافت تاریخی جزیرهٔ «گرنویل» در یادداشتی برای «دنیای اقتصاد» نوشته بود‌ «سه جنبه از برنامهٔ توسعه موجب موفقیت این طرح در این گرنویل صدساله شده است. اولین مورد، رشد و توسعهٔ اقتصادی جدید در ساختمان‌های موجود یا درون پوستهٔ ساختمان‌های موجود است. پاسخی به خواست حفاظت ساختار و استمرار شخصیت مکانی طرح و منظر ساختمان‌های حفاظت‌شده با حفظ جزئیات و طراحی خاص آنها که باعث شاخص شدن هویت طرح شد. دومین مورد دربرگیری و ترکیب کاربری‌های گوناگون بود که در ساعات مختلف روز پاسخگوی سنین مختلف باشد. 

 

 ابتکار کلیدی در احیای جزیره

احیای بافت جزیرهٔ «گرنویل» برای تبدیل شدن از یک زمین بایر صنعتی به یکی از محبوب‌ترین فضاهای عمومی ونکوور به‌نقل از سایت granvilleisland.com در دههٔ ۱۹۷۰ میلادی آغاز شد. پیش‌از‌آن ساکنان مناطق اطراف جزیره بیشترین شکار از حیات‌وحش منطقه را داشتند، صید قابل‌توجه حیواناتی از جمله جوجه تیغی، آهو، گوزن و خرس، همراه با پرندگان آبزی مثل اردک. گفته می‌شود آن زمان مناطق آبی «گرنویل» مملو از ماهی‌های ارزشمند هم بودند و مردم علاوه‌بر آنها، صدف هم برداشت می‌کردند. هرچند که برداشت صدف در این منطقه در ۱۹۷۲ میلادی ممنوع شد. با افتتاح کارخانهٔ چوب‌بری جزیرهٔ «گرنویل» در ۱۸۶۳ میلادی، شکل درآمدهای اقتصادی مردم این منطقه از معیشتی سنتی در زمین به نیروهای حقوق‌بگیر از کارخانه‌های صنعتی تغییر کرد. درنهایت اما احیای گرنویل به یک داستان موفقیت‌آمیز بدل شد و یک منطقهٔ صنعتی که زمانی نادیده گرفته می‌شد، حالا به فضایی اجتماعی پویا و شلوغ تبدیل شده است که هنر، فرهنگ و خلاقیت را تجلیل می‌کند.

 

تلاش‌ها برای حفظ جذابیت تاریخی جزیره، همراه با مدرن‌سازی زیرساخت‌ها و امکانات آن متمرکز شده است، درحالی‌که یکی از ابتکارات کلیدی در احیای جزیره، توسعهٔ فضاها و امکانات عمومی جدید بود که شامل ایجاد مناطق مناسب برای عابر پیاده، پارک‌ها و تفرجگاه‌های ساحلی است و جزیره را برای بازدیدکنندگان قابل دسترس‌تر و لذت‌بخش‌تر کرده. علاوه‌براین، وجود فضاهای استودیویی و گالری‌های مقرون‌به‌صرفه در جزیره، همچنین تلاش‌هایی برای حمایت از هنرمندان و صنعتگران محلی هم این جزیره را به‌عنوان یک منطقهٔ هنری و فرهنگی پررونق مطرح کرده است.

 

پس از اجرای این اقدامات، جزیرهٔ «گرنویل» توسعهٔ چشمگیری را در زمینه‌های مختلف تجربه کرد و باعث تقویت فعالیت اقتصادی و ایجاد فضای اجتماعی پرجنب‌وجوش، همچنین حذف افراد محلی و گردشگران شد. اهمیت این توسعه از این زاویه دارای اهمیت بود که رشد گردشگری علاوه‌بر اینکه به‌نوبهٔ خود تأثیر مثبتی بر اقتصاد «گرنویل» داشت و درآمدزایی بازدیدکنندگان برای اقامت، صرف غذا، خرید و سرگرمی کسب‌وکارهای محلی را افزایش داد و توسعهٔ اقتصادی مناطق اطراف را نیز به‌همراه داشت.

 

ظرفیت‌های ایران برای «گرنویل» شدن

شهرهای متعددی در شمال و جنوب ایران وجود دارند که به‌طور بالقوه می‌توانند از مدل توسعه‌ای مشابه «گرنویل» ونکوور استفاده کنند؛ چون ظرفیت‌های تبدیل شدن به قطب فرهنگی گردشگری را در خود جای داده‌اند.

 

اولین گزینه هم شهر اصفهان است که وضعیتی مشابه منطقهٔ صنعتی «گرنویل» دارد. اصفهان به‌دلیل میراث فرهنگی غنی، معماری خیره‌کننده و جامعهٔ صنعتگران مطرح است و همین مسئله هم این شهر را به یک مقصد گردشگری محبوب در ایران تبدیل کرده. همانند جزیرهٔ «گرنویل»، اصفهان دارای بافت تاریخی است که می‌تواند برای جذب بازدیدکنندگان بیشتر و رونق فعالیت‌های اقتصادی احیا شود. بازار تاریخی شهر، کارگاه‌های صنایع‌دستی سنتی و مکان‌های شاخص مانند میدان نقش جهان و مسجد امام را می‌توان برای ایجاد یک مرکز فرهنگی که ضمن ترویج گردشگری به کسب‌وکارهای محلی و میراث ایران اهمیت می‌دهد، تقویت کرد. 

 

اصفهان با سرمایه‌گذاری در مرمت بناهای تاریخی، ایجاد فضاهای عمومی برای رویدادها و نمایشگاه‌های فرهنگی و حمایت از صنعتگران و صنعتگران بومی، می‌تواند مقصدی پویا ایجاد کند که هم گردشگران داخلی و هم بین‌المللی را به خود جذب کند. این مدل توسعه در اصفهان می‌تواند به حفظ هویت فرهنگی شهر، تحریک رشد اقتصادی و ایجاد فرصت‌های شغلی برای ساکنان کمک کند. همچنین، منجر به بهبود زیرساخت‌ها، حمل‌ونقل، ایجاد امکانات رفاهی برای بازدیدکنندگان، کاوش در شهر و حمایت از مشاغل محلی شود. با ترویج شیوه‌های گردشگری پایدار و تعامل با جامعهٔ محلی، اصفهان می‌تواند از یک مدل توسعهٔ الهام‌گرفته از جزیرهٔ «گرنویل» بهره‌مند شود که بافت تاریخی آن را احیا کند و جذابیت آن را به‌عنوان یک مقصد فرهنگی افزایش دهد.

 

تبریز نیز شهری تاریخی است که بازار تاریخی‌اش در فهرست یونسکو و میراث فرهنگی ثبت شده است. این شهر نیز می‌تواند الگویی مشابه «گرنویل» داشته باشد و با احیای بازار تاریخی خود، ترویج صنایع‌دستی محلی و ایجاد فضاهای فرهنگی برای برگزاری رویدادها و نمایشگاه‌ها، گردشگران بیشتری را جذب کند و فعالیت‌های اقتصادی را رونق بخشد.

شیراز نیز شهر دیگر این فهرست الگوبرداری از «گرنویل» است، وجود باغ‌های زیبا، مکان‌های تاریخی مانند تخت‌جمشید و صحنه‌های هنری و فرهنگی پرجنب‌وجوش دقیقاً می‌تواند سرنوشت ظرفیت‌های احیاشدهٔ «گرنویل» را برای شیراز تکرار کند. این شهر جنوبی کشور می‌تواند با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فرهنگی، حمایت از هنرمندان و صنعت‌گران داخلی و توسعهٔ فضاهای خلاقانه برای اجراها و کارگاه‌ها، به قطب فرهنگی تبدیل شود که بازدیدکنندگان از سراسر جهان را به خود جذب می‌کند.

 

رشت نیز به‌دلیل معماری منحصربه‌فرد، غذاهای سنتی و همسایگی با دریای خزر می‌تواند چنین الگویی را تکرار کند. این شهر شمالی با ترویج میراث آشپزی خود، حمایت از تولیدکنندگان غذاهای محلی و توسعهٔ بازار غذا یا مرکز آشپزی مشابه بازار عمومی جزیرهٔ «گرنویل» می‌تواند به مقصدی برای آشپزی تبدیل شود که علاقه‌مندان به غذا و گردشگران را به‌سوی خود می‌کشاند.

 

 ملزومات الگوبرداری  

البته که برای تقلید از موفقیت جزیرهٔ «گرنویل» در ونکوور در شهرهای ایران ملزوماتی هم نیاز است، از جمله ایجاد یک منطقهٔ فرهنگی که هنرمندان، صنعتگران و مؤسسات فرهنگی محلی، آثارشان را به نمایش بگذارد. این منطقه می‌تواند شامل گالری‌ها، نمایشگاه‌ها، تئاترها و فضاهای نمایش باشد که بازدیدکنندگان در این اماکن می‌توانند میراث فرهنگی شهر را تجربه کنند. بازار عمومی مشابه بازار عمومی جزیرهٔ گرنویل نیز می‌تواند ساخته شود یا بازارهای موجود به همان ظرفیت تبدیل شوند تا تولیدکنندگان مواد غذایی محلی، صنعتگران و فروشندگانی که محصولات تازه، کالاهای دست‌ساز و محصولات ویژه را می‌فروشند، در آنجا به‌صورت متمرکز حضور داشته باشند. این بازار می‌تواند به مرکزی برای گردشگری آشپزی و محل تجمع مردم محلی و بازدیدکنندگان تبدیل شود. لازمهٔ تکرار موفقیت «گرنویل» در شهرهای کشور حمایت از صنعتگران محلی است تا کار خود را به نمایش بگذارند و محصولاتشان را بفروشند.

 

این حمایت می‌تواند شامل ارائهٔ فضای نمایشگاهی مقرون‌به‌صرفه، سازماندهی بازارها و صنعتگران همچنین ترویج صنایع‌دستی سنتی به‌عنوان بخشی از هویت فرهنگی شهر باشد. فضاهای اختصاصی به هنرمندان، مجریان و کارآفرینان خلاق هم باید اختصاص داده شود تا در یک مجموعهٔ مشترک کار کنند، همکاری کنند و استعدادهای خود را به نمایش بگذارند. این فضاها می‌تواند شامل استودیوهای هنرمندان، مکان‌های اجرا، کارگاه‌ها و گالری‌هایی باشد که به صحنهٔ هنری پرجنب‌و‌جوش شهر کمک می‌کنند. مهمترین اتفاق در شهرهایی که قرار است قطب فرهنگی مشابه «گرنویل» باشند، ترویج و برگزاری رویدادهای فرهنگی، جشنواره‌ها و نمایشگاه‌هایی است که میراث، سنت‌ها و جلوه‌های هنری شهر را به نمایش می‌گذارند و جشن می‌گیرند. این رویدادها می‌توانند بازدیدکنندگان را جذب، فعالیت اقتصادی را تحریک و مشارکت جامعه را تقویت کند. اقدام مکمل آن هم تقویت فضاهای عمومی است؛ یعنی پارک‌ها، میادین، آب‌نماها و مناطق عابرپیاده باید به مکان‌هایی جذاب و پرجنب‌و‌جوش برای ساکنان و گردشگران بدل شوند. این فضاها می‌توانند میزبان نمایش‌های فضای باز، چیدمان‌های هنری و رویدادهای اجتماعی باشند که حیات فرهنگی شهر را غنی‌تر می‌کنند.