بیراه نیست که روز جهانی حیات‌وحش امسال نیز تحت تأثیر فضای توسعهٔ فناوری‌های جدید و هوش مصنوعی قرار گیرد. توسعهٔ سریع ابزارهای جدید، همه‌چیز را متأثر از خود کرده اما به‌نظر می‌رسد پیچیدگی‌های حفاظت از طبیعت، خصوصاً گونه‌های وحشی باعث شده تا این حوزه در مقایسه با سایر حوزه‌های دیگر کمتر از این ابزارها بهره بگیرد. با این حال از سال‌ها قبل فناوری‌هایی مانند دوربین‌های تله‌ای، پهپادها، ردیاب‌های ماهواره‌ای، استفاده از هوش مصنوعی در مشاهده و سرشماری گونه‌ها و برخی مدلسازی‌ها برای مطالعهٔ پراکنش گونه‌ها مورد استفادهٔ پژوهشگران قرار می‌گرفت. اما به‌نظر می‌رسد هنوز ظرفیت‌های فراوانی در استفاده از فناوری‌های جدید برای حفاظت حیات‌وحش وجود دارد. 

 

بسیاری از کاربردهای فناوری در شناخت و حفاظت حیات‌وحش، مرتبط با ابزارهایی است که کار مشاهده، شناسایی و ردیابی گونه‌ها و جمعیت‌ها را ساده و تسریع می‌کند. گاهی نیز در برآورد جمعیت و وضعیت گونه‌ها از ابزارهای محاسبات عددی بهره برده می‌شود. اما فناوری‌های دیجیتال جدید امکانات گسترده‌ای برای تعامل جوامع محلی با سایر نقاط جهان را فراهم کرده‌اند. از اتصال به اینترنت بدون نیاز به زیرساخت‌های سنگین و تولید برق پاک در نیروگاه‌های خانگی و کوچک مقیاس گرفته تا سامانه‌های گردآوری گزارش‌های مشاهدهٔ گونه‌ها، سامانه‌های هوشمند اطفاء حریق عرصه‌های طبیعی و حتی سامانه‌های مالی و ابزارهایی از این دست می‌توانند نقش ارزنده‌ای در حفاظت از گونه‌های زنده و زیستگاه‌های ارزشمند داشته باشند. از طرفی چنین ابزارهایی می‌توانند در ایجاد معیشت‌های جایگزین، سازوکارهای اقتصادی جدید و انتقال تجربیات از گوشه‌ای به گوشهٔ دیگر جهان بسیار کاربردی و تأثیرگذار باشند. 

 

در این بیانیه آمده است: «ارتباطات بهتر کمک می‌کند تا افرادی از هر سن و جنسیت و تحت هر شرایط محلی به مهارت‌های شغلی دیجیتال دست پیدا کنند. اقدامات ابتکاری که توسط بومیان صورت پذیرفته‌اند و اقداماتی که به‌رهبری زنان انجام شده‌اند، در حال یافتن راه‌هایی برای استفاده از فناوری‌هایی هستند که متناسب با نیازهای اکوسیستم، شرایط محلی و معیشتی آنها باشد. سامانه‌های خدمات مالی دیجیتال در حال گسترش، ارتباط افراد و سازمان‌ها را به ابزارهای مالی پایدار برای کسب درآمد و دستیابی به اهداف حفاظت را میسر کرده‌اند. مجوزهای الکترونیک سایتس نیز به جلوگیری از تقلب در تجارت غیرقانونی حیوانات و گیاهان کمک کرده‌اند. در همین حال با نوآوری در فناوری‌هایی که تحقیقات و ارتباطات را بر داده‌های بیشتر و کارآمد مبتنی کرده‌اند، می‌توانیم به‌راحتی اطلاعات را به‌اشتراک بگذاریم و جمعیت گونه‌های خشکی و دریا را شناسایی، نظارت و ردیابی کنیم. از همین راه می‌توانیم شیوه‌های صیادی و کشاورزی و دامپروری را به نفع مردم و سیاه بهبود بخشیم.» 

 

تلاش برای عدالت در دسترسی به ابزارهای دیجیتال

اما یکی از محدودیت‌های مهم در به‌کارگیری فناوری‌های نوین برای حفاظت حیات‌وحش، نقاط کوری است که دسترسی مردم به اینترنت و سایر ابزارهای دیجتال را با مشکل روبه‌رو کرده است. بخشی از دنیای امروز، خصوصاً دنیایی که کمتر توسعه‌یافته است، هنوز از اینترنت محروم است و اتفاقاً بخش قابل‌توجهی از تنوع زیستی زمین نیز در همان قسمت از جهان عقب‌مانده از توسعه محفوظ مانده است؛ جایی که هنوز می‌توان امید داشت که گونه‌های زیادی در آن حفظ شوند و البته با بهره‌گیری از فناوری‌های جدید، رفاه و آسایش نیز برای انسان‌ها فراهم شود. 

این بیانیه همچنین دربارهٔ موضوع امسال روز جهانی حیات‌وحش اضافه می‌کند: «بر اساس این موضوع، روز جهانی حیات‌وحش ۲۰۲۴ با هدف آگاهی در مورد آخرین برنامه‌های کاربردی فناوری‌های دیجیتال در حفاظت و تجارت حیات‌وحش و در مورد تأثیر مداخلات دیجیتال بر اکوسیستم‌ها و جوامع در سراسر جهان است. برنامه‌های این روز، نوآوری‌های دیجیتال را بررسی می‌کنند و نشان می‌دهند که چگونه این فناوری‌ها می‌توانند ارتباط حفاظت از حیات‌وحش و همزیستی انسان و حیات‌وحش برای نسل کنونی و نسل‌های آیندهٔ بشر را فراهم کنند.»

 

فرصت بهره‌گیری از فناوری‌های جدید

خانم «ایوان هیگوئرو» (Ivonne Higuero) دبیرکل سایتیس در پیامی به‌مناسبت روز جهانی حیات‌وحش گفت: «نوآوری دیجیتال در حال تغییر روش‌های ما در حفاظت از تنوع‌زیستی ارزشمند است. اکنون برنامه‌های پیشگامانه، ما را قادر می‌سازند تا افراد مختلف یک جمعیت ببر را در عرض چند ثانیه از هم تشخیص دهیم. پهپادها کمک می‌کنند تا در مناطق وسیعی پرسه بزنیم و مکان‌های لانه‌سازی لاکپشت‌های دریایی را پیدا کنیم. سیستم‌های ردیابی پیشرفته، تجزیه و تحلیل لحظه‌ای داده‌ها و راه‌حل‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، حفاظتگران را در سراسر جهان به‌وسیلهٔ ابزارهایی بی‌سابقه برای شناسایی، نظارت، ردیابی و در نهایت حفظ حیات‌وحش توانمند کرده‌اند.» 

 

او اضافه کرد: «با این حال، همان‌طور که ما از ظرفیت‌های تکنولوژیک رو به رشد خود استفاده می‌کنیم، باید تعهدات خود را برای توسعهٔ پایدار انجام دهیم. این تعهدات شامل جلوگیری از اثرات مخرب محیط زیستی، کاهش تهدیدات برای گونه‌ها و سوء‌استفاده از تکنولوژی و همچنین دستیابی همگان به ابزارهای دیجیتال تا سال ۲۰۳۰ است. ما خودمان را در حال حرکت در یک چشم‌انداز در حال تحول از ارتباط دنیای دیجیتال به حفاظت از حیات‌وحش می‌بینیم. اکنون این فرصت را داریم مزایایی را برای سیاره و همهٔ مردم کسب کنیم که فناوری‌های نوپدید برایمان به‌ارمغان آورده‌اند.» 

 

 طبیعت، ثروت جوامع فقیر است 

«اکسل ون تروتزنبورگ» (Axel Van Trotsenburg)، مدیر ارشد بانک جهانی نیز در پیامی به‌مناسبت روز جهانی حیات‌وحش گفت: «در بانک جهانی، ما در مأموریتی برای پایان‌دادن به فقر در یک سیارهٔ قابل زندگی هستیم. ما نمی‌توانیم این مأموریت را بدون طبیعت انجام دهیم. طبیعت ثروت جوامع فقیر است. مثلاً حدود نیم میلیارد نفر برای امرار معاش خود به ماهیگیری وابسته هستند. گردشگری مبتنی بر طبیعت یکی دیگر از فرصت‌های شغلی است. تنها دو پارک ملی در زامبیا بیش از ۳۵ هزار شغل ایجاد می‌کنند. سالم نگه‌داشتن اکوسیستم‌ها، ما را سالم نگه می‌دارد و از پاندمی‌ها، بیماری‌های عفونی و تأثیر تغییراقلیم حفظ می‌کند.»

 

او همچنین گفت: «تنوع‌زیستی توسط بسیاری موارد از بهره‌برداری بیش‌از حد گرفته تا تغییر اقلیم تهدید می‌شود. بیش از یک میلیون گونه در معرض خطر انقراض قرار دارند. جرایم مرتبط با حیات‌وحش نیز یک تهدید مستقیم هستند که باعث تسریع فروپاشی تنوع‌زیستی می‌شوند. این جرایم فرصت‌های اقتصادی را برای کشورها و جوامع محلی تضعیف می‌کنند. تجارت غیرقانونی حیات‌وحش یک صنعت ۲۰ میلیارد دلاری است که با تهدید گونه‌های در معرض خطر و ایجاد اختلال در اکوسیستم‌ها، جریان‌های مالی غیرقانونی را تقویت می‌کند.» 

مدیر ارشد بانک جهانی همچنین اضافه کرد: «ما از طریق برنامهٔ جهانی حیات‌وحش با همکاری ۳۸ کشور در حال کار برای مبارزه با قاچاق حیات‌وحش و ترویج اقتصادهای پایدار هستیم.» 

اسطوره به مثابه بال حفاظت؟