پرونده‌های تشکیل شده علیه ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تنها اختلاف باقی مانده میان جمهوری اسلامی و 6 کشور عضو توافق هسته‌ای موسوم به برجام است. اختلافی که با سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران تلاش شد حل و فصل شود. پیشتر بریتانیا و فرانسه تاکید کرده بودند که این مساله ارتباطی با برجام ندارد ولی ایران بسته شدن این پرونده‌ها را خط قرمز خود اعلام کرده بود. خط قرمزی که از قرار معلوم و با توافق ایران و آژانس برای تبادل مدارک لازم به منظور بسته شدن این پرونده‌ها تا خردادماه، رعایت شده و امیدها برای احیای برجام دو چندان شده است. همزمان نماینده ارشد روسیه در مذاکرات نیز پیش بینی کرده تا اواسط این هفته، شاهد اعلام توافق بر سر احیای برجام باشیم.

خبر شکست مذاکرات وین بر سر احیای توافق هسته‌ای موسوم به برجام زمانی منتشر شد که رسانه‌ها از بروز اختلاف میان ایران با آمریکا، فرانسه، بریتانیا و آلمان باخبر شدند. موضوع اختلاف 4 پرونده تشکیل شده علیه ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود. 4 پرونده‌ای که می‌توانست موجبات صدور قطعنامه علیه جمهوری اسلامی را فراهم آورد. این پرونده مربوط به کشف ذرات اورانیوم از برخی مراکز نظامی ایران بود. ایران همواره این ادعاها را تکذیب کرده بود. مطالبه مذاکره‌کنندگان ایران در وین، بسته شدن قطعی این پرونده‌ها بود اما بریتانیا و فرانسه تاکید داشتند که نمی‌توانند با مذاکرات برجام موجب بسته شدن این پرونده‌ها شوند و ایران باید مشکلاتش با آژانس را حل و فصل کند. نتیجه این رایزنی‌ها شد سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران. او شب سیزدهم اسفند ماه به تهران آمد و دیروز، چهاردهم اسفند با محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران دیدار و رایزنی کرد. مهم‌ترین بخش این دیدار نشست خبری مشترک گروسی با اسلامی بود. نشستی که در جریان آن رئیس سازمان انرژی اتمی ایران از حصول توافق میان ایران و آژانس برای تبادل مدارک تا خرداد ماه جهت حل و فصل پرونده‌های تشکیل شده علیه جمهوری اسلامی در آژانس خبرداد. پرونده‌هایی که ایران تشکیل برخی از آن‌ها را ناشی از جاسوسی کشورهای ثالث نظیر رژیم صهیونیستی می‌داند. بدین ترتیب می‌توان گفت که آخرین مانع بر سر احیای برجام هم برداشته شده هرچند که باید منتظر بیانیه آژانس ماند اما با اتکا به گفته‌های اسلامی و تاکید او بر اجرای فاز نخست توافق برجام، می‌تواند این توافق را احیا شده در نظر گرفت.
یکبار برای همیشه
اسلامی در جریان نشست خبری خود درباره جزئیات رایزنی‌های صورت گرفته میان ایران و آژانس اظهارکرد: «با آقای گروسی مسائل باقی‌مانده در سفرهای گذشته و سفر همکاران ما به وین مورد گفت‌وگو قرار گرفته بود، را مرور کردیم و به یک جمع‌بندی رسیدیم که مدارکی که باید بین سازمان انرژی اتمی و آژانس مبادله شد، حداکثر تا خرداد انجام دهیم و برای روز باز اجرا که جزو مفروضات مذاکرات وین است، اینها حل و فصل شود و همانگونه که در توافق برجام مورد تصمیم گیری قرار گرفته بود، مجدد مورد تصمیم‌گیری و بسته شدن قرار بگیرد. تاکید ما و آژانس و آقای گروسی این است که این مسائل باید در روال طبیعی و در چارچوب مقرراتی خودش انجام‌ شود و هیچ نفوذ سیاسی و لابی‌گری و دخالتی که بتواند در تصمیمات آژانس برای رفتار و تعاملش با ایران تاثیر بگذارد، نباید راه پیدا کند و در یک مسیر کاملا حرفه‌ای و رفتاری در چارچوب ضوابط آژانس این مسائل را دنبال کنیم.» رئیس سازمان انرژی اتمی همچنین در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه یک سال است در حال توضیح به ادعاهای مطرح شده هستیم،‌ این بار قرار است چه اتفاقی بیفتد که تضمینی باشد و این موضوع حل شود؟ بیان کرد: «فلسفه وجودی برجام و مذاکراتی که انجام شد صرفا برای دفع و رفع این اتهامات از سر کشور بود. ایجاد یک برنامه توطئه آمیزی که توسط صهیونیست‌ها مدیریت و هدایت می شود، متاسفانه انتها نداشته و دلیل شکل‌گیری برجام هم عبور از همین موانع ادعایی بوده است که در سال ۲۰۱۵ بسته شده است؛ ولی باز مجددا شیطنت ها ادامه یافته و در این مقطع که مذاکرات در وین در حال انجام است و در مراحل پایانی قرار گرفته، به همین دلیل روشن و واضح، این یکی از خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران است که این موارد ادعایی باید برای همیشه بسته شود و بیش از این مزاحمت سر راه ملت ایران و کشور ایجاد نکند. براساس توافقی که بین ما و آژانس حاصل شده و مذاکراتی که در طی هفته‌های گذشته بین ما و گروسی انجام شد و امروز در بیانیه‌ای این توافق را اعلام می‌کنیم، گام‌هایی است که در تعامل با یکدیگر و به صورت مساعدت متقابل و ارائه مدارک و مستنداتی که این ابهام را از سر کشور برطرف کند و به سمت بسته شدن ببرد.» اسلامی تصریح کرد: «ما تا خرداد که یک فاز از فازهای توافق وین است، ان‌شاالله این را انجام می‌دهیم و اگر کسی باز مزاحمتی سر راه ما ایجاد کند و بخواهد با تولید اطلاعات جعلی مانعی بر سر راه پیشرفت شود، اختیار داریم که از ابزار خود استفاده کنیم و اجازه ندهیم تجربه گذشته دوباره تکرار شود.»
شفاف‌سازی مقابل شورای حکام
گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم در جریان نشست خبری مشترک خود با رئیس سازمان انرژی اتمی ایران درباره اختلافات باقی مانده گفته است: «چند موضوع خاص مانده که باید در مقابل شورای حکام شفاف‌سازی می‌کردیم و مدت‌ها این مسائل حل نشده بود و دو طرف تلاش کردند در رابطه با این مسائل شفاف‌سازی کنند‌که تا پیش از این در این خصوص موفقیتی نداشتیم. به همین خاطر تلاش کردیم رویکرد عملگرایانه ای را داشته باشیم. این امر از چند جهت مهم است امروز به دو مورد اشاره می‌کنم اول اینکه بر کسی پوشیده نیست در حالی که اینجا در حال مذاکره هستیم، مذاکرات مرتبطی با این مذاکرات درباره احتمال بازگشت ایران و بقیه کشورها به برجام وین در حال انجام است. این دو‌ روند بسیار به هم وابسته و متصل هستند. در صورتی ایران و آژانس درباره مسائل پادمانی باقی‌مانده تفاهم نداشته باشند، تصور اینکه توافق جامع درباره برجام به نتیجه برسد، بسیار دشوار است.»
او تاکید کرد: «بسیار مهم است به درک متقابلی برای آینده همکاری‌های فشرده برسیم که همراه با حرفه‌ای گری باشد که متخصصان بتوانند درباره مسائل باقی‌مانده شفاف‌سازی کنند. نکته دوم اینکه امیدوارم رو به جلو باشد و گذشته را در نظر نگیرد، انرژی هسته‌ای قابلیت های فراوانی دارد که برای توسعه کشورها و از جمله ایران بسیار مهم است. با در نظر گرفتن تمامی وقایعی که در دنیا رخ می‌دهد مثل گرمایش زمین، تولید انرژی و … به این نتیجه می‌رسیم که تولید انرژی متناسب با شرایط فعلی محیط زیست که انرژی اتمی هم جزو آن است می‌تواند حائز اهمیت باشد. برای حرکت سریع‌تر به سمت آینده و پیشبرد همکاری‌های ایران و آژانس متعهد هستم که بیش از گذشته به آینده و رو جلو حرکت کنیم که جامعه ایران از توسعه و رفاه و پیشرفت ناشی از انرژی هسته‌ای بهره‌مند شود.» گروسی در پاسخ به سوالی درباره انتشار گزارش‌های محرمانه ایران به آژانس و بحث اصل محرمانگی اظهار کرد: «بارها این سوال را از خود پرسیدم. متاسفانه برخی اعضا به این پروتکل های محرمانگی احترام نمی‌گذارند و این باعث تاسف است. اعضای فراوانی را در آژانس داریم و شاید برخی از آنها قبل از اینکه گزارش به‌صورت رسمی منتشر شود، محتوای گزارش را در اختیار دیگرانی که دسترسی به آن ندارند، قرار بگذارند.» مدیرکل آژانس درباره مکانیسم‌های آژانس برای جلوگیری از تکرار این قبیل اقدامات بیان کرد: «بحث‌های بسیاری در آژانس مطرح شده که چطور می امنیت اسناد را تقویت و قوانینی ایجاد کنیم و حتی پیشنهادی بود که وب‌سایت امنی ایجاد کنیم، ولی با وجود این اقدامات وقتی کسی بخواهد اطلاعات را برملا کند نمی توان کاری صورت داد.» گروسی درباره تهدیدات مستمر رژیم صهیونیستی علیه برنامه هسته ای ایران گفت: «تمرکز آژانس بر همکاری با ایران است و اگر در جامعه بین‌المللی بنگرید مثال‌های مشابهی مثل وضعیت ایران و اسرائیل است و این گونه مخاطرات اجتناب ناپذیر است، ولی آژانس همیشه با آرامش و حرفه‌ای گری کار خود را انجام میدهد.» گروسی در پاسخ به این سوال که تا چه زمانی قرار است اسرائیل پرونده سازی علیه ایران مطرح کند و آژانس بررسی کند؟ خاطرنشان کرد: «دستورکار آژانس تحت تأثیر هیچ کشور و طرف ثالثی دیکته و رهبری نمی‌شود و وقتی برای مثال در مورد ایران اطلاعاتی به دست ما می‌رسد که منجر به سوال و شبهاتی می‌شود ما آنها را مستقیم با آژانس مطرح می کنیم و کار ما تحت تاثیر و دیکته و کنترل هیچ کشور ثالثی نیست. آنچه مهم بوده حفظ استقلال آژانس بوده و فشار همیشه از سوی دیگر کشورها و طرف‌ها وجود دارد، ولی اینکه آیا ما تسلیم می شویم و یا اعتنا نمی کنیم و به حرکت خود ادامه می دهیم. به شما اطمینان میدهم آژانس همواره استقلال خودش را حفظ می‌کند و قضاوت آژانس همواره مستقل از نظرات کشورهای ثالث خواهد بود.»