مخاطرات خشکی زایندهرود
۱ آذر ۱۴۰۰، ۰:۰۰
رودخانه زایندهرود از سرشاخههای زردکوه بختیاری شروع میشود. قدیمیترین شواهد دال بر سکونت انسان در کنار زایندهرود در غاری به نام قلعهبزی مبارکه- بر پایه کاوشهای سال 1384 دکتر بیگلری از موزه ملی ایران- در جنوب غربی اصفهان یافت شده است. بیش از چهل هزار سال پیش، گروههایی از شکارچیان پارینهسنگی (نئاندرتالها) از غارهای قلعهبزی به عنوان پناهگاهی برای مشاغل فصلی یا موقت استفاده میکردند و ابزار سنگی و استخوانهای حیوانات شکارشده خود را به جا گذاشتهاند. دکتر یزدی، استاد زمینشناسی دانشگاه اصفهان نشان داد که در مسیر زایندهرود از چلگرد در کوهرنگ تا قلعهبُزی حسنآباد مبارکه و کوه سیاه ورزنه در اصفهان انسان شکارگر و جمعکننده حدود ۴۲ هزار سال پیش زندگی میکرده است. تمدن زایندهرود، در هزاره ششم قبل از میلاد در کنارههای زایندهرود شکوفا شد. زایندهرود از شهر اصفهان، مرکز بزرگ فرهنگی و اقتصادی ایران میگذرد.
در قرن هفدهم میلادی، شیخ بهایی برای توزیع آب زایندهرود به حومه اصفهان، سامانهای از کانالها را طراحی و اجرا کرد. آب زایندهرود به رشد جمعیت و اقتصاد کمک کرد، اصفهان را به عنوان یک مرکز تأثیرگذار تثبیت کرد و منظرهای سرسبز به اصفهان، شهری در میان کویر بخشید. باستانشناسان و مورخان آمریکایی هنر ایرانی، آرتور آپهام پوپ و همسرش فیلیس آکرمن در مقبره کوچکی در ساحل رودخانه دفن شدهاند. ریچارد فرای، پژوهشگر آمریکایی مطالعات ایران و آسیای مرکزی نیز درخواست کرده بود که در آنجا دفن شود، که البته بعد از فوتش چنین نشد.
زایندهرود از زردکوه بختیاری هفتتنان در منطقه شوراب تنگزی در بخش مرکزی شهرستان کوهرنگ استان چهارمحال بختیاری سرچشمه میگیرد و پس از جذب آبهای روان در برخی نقاط فریدن و فریدونشهر به سمت شهر اصفهان میآید. طول این رودخانه 405 کیلومتر و شیب متوسط بستر کانال 15 درصد است. در نهایت این رودخانه به باتلاق گاوخونی در حدود 120 کیلومتری جنوب شرقی اصفهان ختم میشود. متوسط بارندگی سالانه در طول رودخانه 450 میلیمتر و وسعت حوضه آبریز حدود 27100 کیلومتر مربع است. سهم شهر اصفهان از آب رودخانهای که از طریق 9 نهر اصلی و زیرشاخههای آنها در شهر توزیع میشد به حدی است که در ادوار اخیر این شهر به باغ شهر با وجود 158 باغ و مزرعه تبدیل شد زایندهرود در کنار سایر منافع فرهنگی و اقتصادی برای شهر اصفهان، فضایی عمومی برای توسعه تعاملات اجتماعی انسانها با یکدیگر ایجاد کرده است. این رودخانه علاوه بر مکانی برای تفریح و گذراندن اوقات فراغت، موقعیت خاصی را برای هویت شهری شهروندان اصفهانی فراهم کرده است. زایندهرود خلاف بسیاری از رودخانههای ایران که فصلی هستند در تمام طول سال جریان قابلتوجهی داشت، اما امروزه به دلیل استحصال آب قبل از رسیدن به شهر اصفهان خشک میشود. در اوایل دهه 1390، پاییندست رودخانه پس از چندین سال خشکی فصلی کاملاً خشک شد. حوضه زایندهرود دارای مساحت 41500 کیلومتر مربع و ارتفاع از 3974 متر تا 1466 متر متغیر است. 2700 کیلومتر مربع زمین آبی در حوضه زایندهرود وجود دارد. این رود به مردم مناطق مرکزی ایران عمدتاً در استانهای اصفهان و یزد در طول تاریخ حیات بخشیده است. قبل از خشک شدن، آب به ازای هر نفر 240 لیتر بود. مخزن سد زایندهرود تنها تا حدود 8 درصد از ظرفیت 1.4 میلیارد متر مکعبی خود در سال آبی گذشته پر شد که فقط برای مصارف شرب اصفهان و یزد است. نشانههایی از شور شدن زمینهای کشاورزی و افزایش آلودگی در پاییندست رودخانه پدید آمده است. رقابت شدیدتر برای آب از بخشهای رو به رشد شهری و صنعتی، ادامه شور شدن در بخشهای پایینتر حوضه و بدتر شدن کیفیت آب در طول رودخانه از مخاطرات خشک شدن زایندهرود است که اکنون بروز کرده. وقتی رودخانه خشکید، کانالهای آبیاری در استان خشک شد و کشاورزی متوقف شد و این امر منجر به متروکه شدن بسیاری از روستاها شد. بسیاری از کشاورزان در جستجوی آب و شغل مهاجرت کردهاند.
پژوهشهای دکتر تومانیان نشان داد که شواهد زمینشناختی، زمینریختی و خاکشناختی در شرق دره زایندهرود موید مراحل تکاملی حیاتی با تغییرات اقلیمی متوالی در طی 20 میلیون سال گذشته است. آخرین تغییرات اقلیمی طولانی مدت که در دهههای اخیر و در اثر مداخله انسان و توسعه ناپایدار حاصل شده است، به همراه خشکسالی و اختلال در تامین آب رودخانه منجر به تخلیه سفرههای زیرزمینی و در نتیجه فرونشست تدریجی محیط رودخانه و آسیب جدی به ساختمانها و سازههای قدیمی در حاشیه رودخانه شده است. این واقعیت با اثرات نامطلوب محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی که میتواند توسعه پایدار فضای شهری را تهدید کند، همراه شد. بنابراین استفاده از رویکردهای کارآمد شناسایی و ارزیابی ریسک به منظور مدیریت ریسک موثرتر ضروری است. شناسایی و اولویتبندی مخاطرات خشکسالی رودخانه با توجه به هر سه حوزه توسعه پایدار، اعم از محیطی، اجتماعی و اقتصادی ضروری است. کاهش سطح آب زیرزمینی، تغییر اقلیم و تخریب تدریجی خاک از مخاطرات اصلی است که در مدیریت ریسکهای توسعه پایدار باید به آنها توجه شود.
پیشنهاد سردبیر
مسافران قطار مرگ
مطالب مرتبط
بارش برف و باران امروز ادامه دارد
۲۲ استان کشور تا پایان هفته بارش برف و باران سنگین را تجربه میکنند
انسداد راه دسترسی ۱۶۰ روستای لرستان
گزارش «پیام ما» از نشست بررسی کاربرد فناوریهای نوین در صنایع خلاق
اکوسیستم استارتاپی عامل آشتی کسبوکاری مردم و نوآوران
گروهی از زنان مکزیک جان خود را برای رساندن غذا به مهاجران به خطر میاندازند
مسافران قطار مرگ
دود نیشکرهای سوخته هوای خوزستان را آلوده کرد
چتر سیاه بر آسمان اهواز
کشمکش بین ارگانهای دولتی و تولیدکنندگان کمبود شیرخشک را تشدید کرد
مداخلهٔ بینتیجهٔ دولت در بازار شیرخشک
وزیر نیرو و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با معاون رئیسالوزرای طالبان دیدار کردند
موضعگیری دوگانه دربارهٔ حقابهٔ هیرمند
فعالان جهانی هشدار میدهند
میراث «غزه» زیر بمباران
پیگیری برای ثبت یک میراث ناملموس ادامه دارد
فصل انارچینی
بیماران «آتروفی عضلانی نخاعی» معطل پاسکاری وزارت بهداشت برای تدوین پروتکلهای توزیع دارو هستند
توزیع قطرهچکانی داروهای بیماران SMA
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- 8 نمایندگی تعمیر پکیج ایران رادیاتور در تهران + اطلاعات تماس
- اسپیکر بلوتوثی ارزان و باکیفیت: کدام مدلها را بخریم
- کیفیت و زیبایی را با خدمات دندانپزشکی دکترتو کلینیک تجربه کنید
- علائم دندان آسیاب درآوردن کودکان چیست؟ 5 علائم + راه تسکین
- اجاق گازهای ﺧﺎﻧﮕﯽ بدون ترموکوپل توقیف و جمعآوری میشود
- معرفی تورهای خارجی ارزان
- آلبوم جدید مُجال ظرفیت جدی و جدیدی از موسیقی را فریاد میزند!
- آیا مشاوره حقوقی تلفنی کاربردی است؟
- برونشیت کودکان چیست و چه علائمی دارد؟
- برگزیدگان اجلاس توسعه نرمافزار ایران (۲۰۲۴) معرفی شدند بیشتر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید