«کهتویه» نام یک روستا و از مناطق نمونهٔ گردشگری هرمزگان است که به علت بافت نیـمه پلـکانـی آن بـه مـاسـولـه و اورامانات جنوب مشهور شده است. این روستا پیش از اینکه با بناهای تاریخی‌اش به شهرت برسد با کبابی‌های معروفش شناخـته شـده بـود. «کهتـویه» در 35 کیلومتری شهرستان بستک، ۷ کیلومتری شهر جـناح و در مـسیر جاده جناح-فرامرزان قرار دارد و جمعیت آن حدود هزار و ۶۰۰ نفر می‌شود.

نام روستا

نام قدیم این روستا، «تزگ‌آباد» بود و گفته می‌شود علت نام‌گذاری گذشتهٔ آن رودی به همین اسم است که از میانهٔ روستا عبور می‌کرده. نام «تزگ‌آباد» بعدها به «کهتویه» تغییر کرد. روایت‌ها از نامگذاری جدید حاکی از آن است که روستای قدیم بین تَل و تپه و ماور قرار گرفتـه بود و بـه همـین دلیـل، آن را «کُهتویه» (توی کوه) نامیده‌اند. سبک و سیاق ساخت کنونی روستا نیز این فرضیه را تایید می‌کند که با مرور زمان کُهتویه به کَهتویه تغییر نام داده است.

قدمت

روستای کهتویه براساس شواهد به دست آمده و استناد به گفتهٔ قدما در حدود ۴۰۰ سال پیش در محل کنونی خود شکل گرفته است. مردمی از آبادی‌های اطراف به محل این روستا کوچ کرده و با بهره‌گیری از آب چشمه و موقعیت محلی آن، به کشاورزی و دامداری مشغول شدند و این روستا را شکل دادند.

اما شواهد موجود در ارتفاعات همجوار روستای کهتویه همچون بقایای نهر آب، حوضچـه‌های سـاخته‌شـده از سـنگ و ساروج، حلقه‌های چاه به جا مانده از قنات و همچنین مستنداتی دال بر وجود خطوط میخی موجود بر دیواره این قنات حکایت از سابقه ۲ هزار سـالهٔ زندگی بشری در اطراف این روستاست؛ هرچند کتیبه تازه کشف‌شده روستـا، مـربوط به دوره قاجار است.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هرمزگان به‌تازگی از کشف کتیبه قاجاری در «محوطه حشم روستای کهتویه» شهرستان بستک خبر داده و گفته است که کتیبه قاجاری کشف‌شده تنها شواهد موجود از دیوارنگاری مکتوب صخره‌ای متعلق به قرون متاخر اسلامی است که به ذکر نام یکی از زمامداران خطهٔ جهانگیریه اشاره دارد.

آن‌طور که «محمد محسنی» گفته کرده است، در محـوطهٔ «حشم» تخته‌سنگ بزرگی به سه قسمت تقسیم و کتیبه‌ای بر آن حکـاکی شـده که بر تخته‌سنگ میانی نام «سـطوت المـمالک» قابل مشاهده است.

به گفته او، «محمد رضا خان بستکی» که در بستک به «سطوت المـمالک» نیز شهرت دارد، فرزند «مـحمد تقـی خان صولت الملک» از دودمـان مشایخ «بـنی عباسیـان» اسـت کـه در دوران حیات واپسـین پـدر به حـکمرانی بـستک و جهانگیریه گماشته شد. باتوجه به فراوانی قنات و همچنین توجه به مکان تفرجگاهی محوطهٔ حشم به نظر می‌رسد «سطوت الممالک» از این مکان بازدید کرده یا در مکان حضور داشته است و این حکاکی از او یا به دستور او بر سنگ مورد نظر حک شده باشد.

کاوش در «حَشُم»

محوطه «حَشُم» روستای کهتویه شامل آثار متعددی از بلندی کوهستان تا جادهٔ اصلی اسـت کـه مـی‌توان به قلعهٔ کلات گبران، سیستم آبرسانی، قنات گبران و محوطه کهتویه اشاره کرد.

«پیمان پاسالاری»، باستان‌شناس و کارشناس موزه مردم­‌شناسی شهر جناح که پیش از این کاوش در محوطهٔ تاریخی روستا را شروع کرده بود و حالا به همراه «خالد احمدی» و «ساسان پیشرو» در حال نگارش مقالهٔ «کتیبه قاجاری نویافته در مناطق پس کرانه‌ای خلیج فارس (مطالعه مـوردی: کتیبـه قـاجـاری مـحوطه حَشُم روستای کهتویه شهرستان بستک)» است به «پـیام ما» مـی‌گـوید: «از سـال ۱۳۹۷ گزارشی مبنی بر ورود یک کتیبهٔ هخامنشی در این محوطه داشتیم که متاسفانه تا مدتی به علت مشکلات نتوانستیم به مـحوطه سر بزنیم. بعدها که به اتفاق همکاران برای بازدید رفتیم و اتفاقا هدفمان سـازه‌های آبی محوطه و مجموعه قنات‌های محوطهٔ جنوبی بـود، چـیزی از کتـیبه هخـامنشی پـیدا نکردیم.»

پاسالاری با بیان اینکه تقریبا مطالعه محوطه یک ماه طول کشید، می‌افزاید:‌‌ «در زمان پژوهش‌هایم که حدود یک ماه طول کشید در قسمت شمالی در حال کدگذاری سازه‌های معماری بودم که به طور اتفاقی در لبه دره دیـدم روبه‌رویم چیزی نوشته شده است که به زبان عربی بـود: مــن صــدره سـطـوت الـمـمالـک مـی‌گویم… .»

درباره «سطوت‌الممالک»

در جریان مطالعات باستان‌شناسی سال ۱۳۸۴ به مطالعاتی از محوطه «حَشُم» روستای کهتویه یکی از محوطه‌های دوران تاریخی–اسلامی شهرستان بستک اشاره شـده اسـت. کــتیبهٔ قاجاری نویافته در محـوطهٔ مـورد نــظر که از بخش تقریباً شـرقی آن یـافت شـده را مـی‌توان از مهم‌ترین اسـناد نگـارشی دانــست که به‌عنوان یادمان از یکی از خــوانین بنی عبـاسی در دورهٔ قاجاریه برجـای مانده اســـت. پـاســالاری مـی‌گــوید: «در پژوهش‌های قبلی ذکر شده بود که این محوطه با نام محـوطهٔ کهتویه نسبتاً مسطح است که بر بلـندی‌های‌ کوهستان جـنوب باخـتری روسـتای کهتویه و در نزدیکی قنات موسـوم به گبری این روستا قرار دارد. وسعت محوطه مورد نظر در حدود ۲ هکتار اسـت و حاشیه‌های آن از برخی جهات به صخره‌های کوهستانی و فضاهای اشکفت مانند ختم می‌شود. در سطح محوطه آوار فضاهای معماری و رد دیوارها وجود دارد. ساختارهای مورد نظر بیشتر در حاشیهٔ محوطه و در نزدیکی صـخـره‌ها ایجـاد شتده‌اند. در درهٔ جـنوب باختری محوطه بقایای یک یازه پل مانند که احتمالا برای انتقال آب مورد استفاده بوده است مشاهده شد.»

او با بیان اینکه باتوجه به بررسی و مطالعهٔ صـورت گـرفته مـی‌توان دریافت که کتیبه قاجاری نویـافته مـحوطهٔ حـشُم روستای کهتویه یکی از آثار مکتوب تاریخی است که از یکـی از خـوانین این نـواحی برجای مانده، توضیح مـی‌دهد: «کتـیبه به مثابه اسناد مهمی هستند که اطلاعات دقیقی را از نام شخص نگارنده و فعالیت‌های او در بردارند. با آغاز صخره‌نگاری و دیوارنگاره‌ها در دوران تاریخی و تاثیرگذاری آن بر ادوار دیگر تاریخی، نقوش برجسته و کتیبه و آثار دیواری متعددی بر صفحۀ صخره‌های سخت نقش بستند. در دوره قاجاری نیز به مانند ادوار دیگر این موضوع مورد توجه قرار گرفت و به خلق یادمان‌هایی از خود به مانند ادوار گذشته پرداختند.»

این باســتان‌شـناس درباره تاریخچه «سطوت الممالک» هم می‌گوید: «از دورهٔ زندیه تا پایان دورهٔ قاجاریه امورات ناحیه بستک و به عبارتی منـطقه جهانگیریه به وسیلۀ خاندانی با نام بنـی عباسی اداره می‌شد. اشخاص متعددی در خاندان بنی عباسی به ایفای نقش در امورات بیشتر سیاسـی ایـن خطه پرداخته‌اند که از این خوانین می‌توان به شیخ محمدخان بستکی، احمدخان، محمدتقی خان ملقب به صولت الملک، محمدرضاخان بستکی ملقب به سطوت المـمالک و محمد اعظم خان بنی عباسی اشاره کرد.»

 **

از پـژوهـش‌هـای بـاسـتان‌شـنـاسی صورت‌گرفتـه در مـحوطهٔ حَـشُم کـهتویه مـی‌تـوان بـه بـررسـی بـاستـان‌شـناختی شهرستان بسـتک اشـاره کـرد. از جـمله پژوهش‌های دیگر مرتبط با این محوطه و معرفی و مطالعۀ آثار آن می‌توان به کتاب بررسی باستان‌شناختی شهرستان بستک هرمزگان اشاره کرد که در آن به آثار متعدد روستای کهتویه اشاره دارد.