علیرغم یک میلیارد دلار صادرات، کاشت پسته توجیه اقتصادی ندارد
کشاورزى با
آب مفت

پیام ما- یکی از ارزآورترین محصولات کشاورزی ایران پسته و استان کرمان نیز قطب تولید این محصول در کشور است. اما با توجه به اینکه استان کرمان در وضعیت خط قرمز آب قرار دارد، صاحب نظران با تردید به آینده کشاورزی کرمان نگاه می کنند.
بعضی از مسئولان استانی معتقدند که در حوزه صنایع تبدیلی، محصولات کشاورزی استان کرمان مشکلی وجود ندارد و واحدهای صنعتی در این حوزه فعال هستند. حال آنکه نایب‌رییس اتاق بازرگانی کرمان برخلاف این ادعا، معتقد است: تولید محصولات کشاورزی در کرمان توجیه اقتصادی ندارد. ادعای طبیب‌زاده درباره تولید بدون توجیه اقتصادی محصولات کشاورزی در حالی است که به ظاهر یکی از پررونق‌ترین مشاغل در کشور، کشاورزی است. نایب رییس اتاق بازرگانی کرمان این اعتقاد را همچنین درباره پسته هم دارد و باور دارد با اینکه ارزش دلاری صادرات پسته در سال گذشته حدود یک‌میلیارد دلار بوده اما تولید این محصول کشاورزی هم توجیه اقتصادی ندارد. ادعای طبیب‌زاده از یک سو و اعداد و ارقام میزان صادرات و تولید هم از سوی دیگر گره ای در کشاورزی استان کرمان به وجود آورده و به نظر می‌رسد یک سوی این ماجرا با مشکل روبه‌رو است. در این گزارش به بررسی تفاوت این آمارها پرداخته ایم.
تجهیز 52 هزار هکتار از باغ های شمال استان به آبیاری تحت فشار
محمد حیدرآبادی، مدیر صنایع تبدیلی و کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی در شمال استان کرمان درباره وضعیت کشاورزی و شیوه مصرف آب در این استان می‌گوید: حدود ۲۰درصد باغ‌های کشور در استان کرمان است که معادل ۴۰۲هزار هکتار، سطح زیرکشت محصولات کشاورزی می‌شود. حیدرآبادی در ادامه به بررسی میزان تولید و سطح زیر کشت محصولات استراتژیک استان می‌پردازد و در این‌باره توضیح می‌دهد: محصولاتی مانند پسته، خرما و گردو بیشترین محصولات و سطح زیرکشت را در استان به خود اختصاص داده‌اند.
در این بخش از استان کرمان ۱۵۰هزار تن پسته و ‌۲۹هزار و ۹۲۰ تن گردو در سال تولید می‌شود. وی در ادامه به بررسی دیگر محصولات کشاورزی استان می‌پردازد و درباره میزان تولید آنها می‌افزاید: همچنین سالانه ۱۲۰هزار تن ذرت و ۱۰۰ هزار تن سیب زمینی در شمال استان کرمان تولید می‌شود.
مدیر صنایع تبدیلی و کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی در شمال استان کرمان همچنین درباره میزان تولید کل محصولات کشاورزی استان می‌گوید: محصولات زراعی و باغی استان کرمان به بیش از ۲میلیون و ۱۱۷هزار تن در سال می‌رسد که این میزان در ۴۰۲هزار هکتار سطح کشتی و باغی تولید می‌شود. وی درباره وضعیت واحدهای تبدیلی کشاورزی در این بخش از استان کرمان تصریح می‌کند: محصولات استراتژیک استان شامل پسته، گردو و خرما می‌شود که در این‌باره واحدهای تبدیلی ایجاد شده‌اند و خوشبختانه مشکل چندانی وجود ندارد. مدیر صنایع تبدیلی و کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی این بخش از استان کرمان همچنین مدعی است: واحدهای بسته‌بندی، دسته‌بندی و دیگر صنایع تبدیلی برای تمام محصولاتی که به این صنایع نیاز دارند، احداث شده است. حیدرآبادی همچنین درباره وضعیت کشتارگاه‌ها و محصولات پروتئینی و لبنی این استان خاطرنشان می‌کند: در شمال استان کرمان، واحدهای صنایع تبدیلی برای این محصولات ایجاد شده و در این حوزه هم خوشبختانه مشکلی وجود ندارد. وی با بیان اینکه سال گذشته حدود ۵۲ هزار هکتار از باغ‌های شمال استان کرمان به آبیاری تحت فشار تجهیز شده است، ادامه می‌دهد: بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده این طرح امسال هم ادامه می‌یابد.
مصرف کشاورزی از آب، ۹۳درصد
سیدمهدی طبیب‌زاده، نایب‌رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان کرمان درباره شیوه کشاورزی و میزان مصرف آب در این حوزه می‌گوید: با روش‌های کنونی کشاورزی ۹۳درصد مصرف آب استان کرمان به این حوزه اختصاص دارد. وی در این‌باره ادامه می‌دهد: یک درصد از مصرف آب به بخش صنعت، ۴درصد سهم آب شرب و مصرف خانگی و حدود ۲درصد باقیمانده هم مصرف عمومی است. نایب‌رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان کرمان در ادامه به توجیه‌پذیری صنعت کشاورزی می‌پردازد و در این‌باره می‌افزاید: ۹۳درصد از مصرف آب سطحی و زیرسطحی به کشاورزی تعلق دارد و قیمت جهانی آب و انتقال را هم اگر در نظر بگیریم به نتیجه خواهیم رسید که بخش کشاورزی هزینه تمام شده آب را هم توجیه نمی‌کند.
کشاورزی در کرمان قدرت تامین هزینه آب را ندارد
طبیب‌زاده ادامه می‌دهد: کشاورزی در استان کرمان قدرت تامین هزینه آب را ندارد و این در حالی است که به محصول تمام شده باید هزینه‌های دیگری مانند سمپاشی، نگهداری، بذر و دیگر هزینه‌ها هم اضافه شود. طبیب‌زاده تصریح می‌کند: اگر مبنای درآمد از هر مترمکعب آب را معادل قیمت جهانی قرار دهیم و محصولات کشاورزی هزینه آب مورد نیاز را تامین کنند، می‌توانیم ادعا کنیم که کشاورزی در استان کرمان توجیه تولید دارد. نایب‌رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان کرمان ادامه می‌دهد: اکنون کشاورزی فقط شغل ایجاد کرده و تامین غذا می‌کند اما به هیچ‌وجه اقتصادی نیست. نایب‌رییس اتاق بازرگانی کرمان درباره تغییر شیوه تولید در کشاورزی خاطرنشان می‌کند: باید به سمت اصلاح شیوه مصرف آب حرکت کنیم و نوع کشت را تغییر دهیم. همچنین آمایش سرزمینی به لحاظ تطابق شرایط کشاورزی ازجمله نیازمندی های استان در حوزه تولید محصولات کشاورزی با توجیه اقتصادی است. در صورتی که این روند تغییر نکند، کشاورزی توجیه نخواهد داشت.
صنعت کشاورزی به ضرر اقتصاد کشور است
وی با بیان این مطلب که با تغییر شیوه تولید و انجام اصلاحات در الگوی کشت فقط می‌توانیم کشاورزی را نجات دهیم، ادامه می‌دهد: در شرایط کنونی صنعت کشاورزی به ضرر اقتصاد کشور است. نایب‌رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان کرمان با بیان اینکه بیشترین صادرات استان کرمان به پسته و خرما تعلق دارد، ابراز می‌کند: وضعیت صادرات خرما در استان بهتر است اما درباره پسته اگر هزینه‌های تولید را از قیمت نهایی کم کنیم به این نتیجه می‌رسیم که پسته، با اینکه صادرات بالایی هم دارد اما به هیچ‌وجه توجیه اقتصادی ندارد. طبیب‌زاده ادامه می‌دهد: هر چند ارزش دلاری صادرات پسته در سال به حدود یک میلیارد دلار می‌رسد اما اگر واقع‌بین باشیم درمی‌یابیم که فروش پسته با متوسط قیمت هر کیلوگرم ۳۵هزار تومان به هیچ عنوان حتی نمی‌تواند هزینه تولید این محصول و یا تامین آب برای کشت آن را پوشش دهد. وی در این‌باره ادامه می‌دهد: اگر هزینه تولید آب که صرف کشت پسته شده است را محاسبه کنیم به طورقطع این رقم بیشتر از جمع صادرات پسته استان است و دلیل این مشکل وجود آبیاری غرق‌آبی و چاه‌ها و قنات‌های غیرمجاز است.
صادرات آب به جای محصولات کشاورزی
نایب‌رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان کرمان با اشاره به اینکه این مشکلات به دلیل شیوه‌های آبیاری، چاه‌ها و قنات‌های غیرمجاز به وجود می‌آید، تصریح می‌کند: متاسفانه اتفاقی که در حوزه کشاورزی افتاده این است که ما در کشور به جای پسته، هندوانه و دیگر محصولات کشاورزی آب صادر می‌کنیم.
تیشه چاه های غیرقانونی به ریشه کشاورزی
یکی از سرنخ‌هایی که می‌تواند به باز شدن گره این مشکلات کمک کند؛ ادعای محمدجواد کامیاب، معاون وقت عمرانی استانداری کرمان است. وی با هشدار به مردم کرمان درباره بی‌آبی در این استان خواستار مدیریت مصرف آب‌های موجود در استان شد و گفت: براساس آخرین آمار ۳۴هزار و ۶۱۲ چاه آب در کرمان وجود دارد که آب‌های زیرزمینی را برداشت می‌کنند و از این تعداد ۱۰هزار و ۴۱۸ حلقه چاه غیرقانونی بوده و اجازه برداشت ندارند. براساس این آمار می‌توان دریافت که چطور نایب‌رییس اتاق بازرگانی کرمان ادعا می‌کند: «ما، آب صادر می‌کنیم، نه محصولات کشاورزی». این ادعا براساس چاه‌های غیرقانونی در استان کرمان است. چاه‌هایی که بدون پرداخت هزینه، باغ‌های این استان را آبیاری و توجیه اقتصادی فروش محصولات کشاورزی را تضمین می‌کند و باعث می شود محصولاتی که کشت آن ها توجیه اقتصادی ندارد، کشت شوند و آینده کشاورزی را با خطر مواجه کنند.
نبرد آب و کشاورزی به ضرر مردم
به نظر می رسد با این اوضاع آب و کشاورزی در نبردی ناخواسته قرار گرفته اند. از یک سو وجود چاه های غیرمجاز و از سوی دیگر آبیاری به روش سنتی باعث شده کشاورزی صرفه اقتصادی نداشته باشد اما به دلیل وجود همین چاه های غیرمجاز، کشاورز بهای واقعی آب را پرداخت نکند و دست به کشت محصولاتی بزند که مصرف آب بالایی دارند. همین امر باعث شده نبردی بین کشاورزی و آب رخ دهد. نبردی که در نهایت برنده نخواهد داشت و بازنده بزرگش مردم استان کرمان خواهند بود.