هفت گام برای آمادگی در برابر مخاطرات طبیعیآمادگی پیش از وقوع حادثه نیاز عموم مردم و تمامی افراد جامعه است

محمدمهدی ابراهیمی

مروج علم/دانشجوی موسسه آموزش عالی هلال ایران

1400/04/10

بلایای طبیعی، به مجموعه‌ای از حوادث زیان‌بار گفته می‌شود، که منشاء انسانی ندارند. زلزله، سیل، توفان، گردباد، سونامی، تگرگ، بهمن، رعد و برق، تغییرات شدید درجه حرارت، خشکسالی و آتشفشان نمونه‌هایی از این بلایای طبیعی هستند. یک فاجعه رویدادی خطرناک است که تأثیر منفی قابل توجهی بر یک جامعه یا یک کشور دارد، و ممکن است منجر به مرگ، جراحت، تخریب اموال، دام و کشاورزی و …. شود. اگر از آن پیشگیری کنید، دیگر مانند یک فاجعه نیست. کاهش خطر بلایای طبیعی راهی برای حمایت از مردم و افراد جامعه است، راهی که می‌تواند ضرر ناشی از خطرات سوانح طبیعی را کاهش دهد. برای کاهش آسیب این بلایای طبیعی هفت گام ساده و آسان وجود دارد.

نخستین آن آشنایی مردم با سوانح طبیعی محل سکونتشان است. برای مثال روی گسل تبریز حدود ۴۰۰ هزار و در نزدیکی گسل «گیو» و در نزدیکی بیرجند حدود ۲۰۰ هزار نفر زندگی می‌کنند و آنها را خطر زمین لرزه تهدید می‌کند بنابراین افراد حاضر در این شهر باید با زمین لرزه و اقدامات قبل، حین و بعد از آشنا باشند و نحوه پاسخگویی به زلزله را در حد مقدماتی یاد داشته باشند. دومین گام آشنایی مردم با مکان‌های بهداشتی،‌ درمانی و اضطراری در شهر و شناسایی راه‌های نزدیک به درمانگاه و راه‌هایی است که حجم ترافیک کمتری داشته باشد. (زیرا ممکن است در صورت بروز سانحه‌ای طبیعی مثلاً مانند زلزله خیابان‌ها به علت اینکه مردم از خانه‌های‌شان به علت ترس بیرون آماده‌اند شلوغ باشد و شما برای عضوی از خانواده‌تان مشکلی پیش آمده باشد و ناچار شوید او را به بیمارستان منتقل کنید.)
صندوقچه اضطراری، لازمه انبار اضطراری
سومین گام، داشتن صندوقچه اضطراری در انبار اضطراری خانه‌هاست. تعریفی که از انبار اضطراری در خانه می‌توانیم داشته باشیم مکانی است که از آسیب‌های سوانح طبیعی مانند سیل و زلزله محفوظ باشد و صندوقچه هم شامل اقلام ضروری برای تمام افراد خانه باشد مثلاً اگر خانواده شما چهارنفره است، باید چهار آب معدنی، چسب زخم، چراغ قوه، مدارک شناسایی افراد خانواده و… در صندوقچه باشد تا در هنگام بحران استفاده شود. چهارمین گام شناسایی مکان‌های خطرناک و پرریسک منزل شخصی است. مکان‌هایی مانند کنار پنجره‌ها، زیر لوسترهای بزرگ و محکم سازی‌ آن‌ها در جای خود که هنگام رخداد حادثه طبیعی مانند زلزله باعث آسیب زدن به افراد خانواده نشود. برای مثال: در کابینت‌ها که خوب چفت نشده باشند در هنگام زلزله به شدت باز شده و باعث ریختن ظروف شیشه‌ای و چینی روی زمین می‌شوند. بهتر است برای آن‌ها از قفل‌های مناسب (قفل بچه‌ها، قلابدار) برای جلوگیری از این اتفاق استفاده شود. برای جلوگیری از آتش‌سوزی، وسایل گازی باید رابط‌های نرم داشته باشند. یخچال و وسایل بزرگ را با بستن آنها به‌ وسیله تسمه به دیوار ایمن کنید. پنجمین گام برنامه‌ریزی برای مواجهه با سوانح است به عبارت دیگر باید برنامه‌ای برای مواجهه با خطر تنظیم شود. لازمه نگارش این برنامه این است که افراد آمادگی رویایی با زلزله بزرگ را داشته باشند و قبل از وقوع زلزله همه افراد خانواده باید با یکدیگر برنامه ریزی کنند تا هر فرد بداند قبل و بعد و هنگام زلزله چه کاری باید انجام دهد. همچنین پس از پایان زلزله نیز باید آماده آتش‌سوزی‌های بعدی، قطع سرویس‌های عمومی و ارتباطی و همچنین پس لرزه‌های بزرگ باشند. این برنامه‌ریزی می‌تواند برای مواقع اضطراری ضروری و مفید باشد. بیشتر مراکز دولتی، مدارس و مراکز تجاری برنامه‌ریزی‌هایی برای مقابله با انواع حوادث و موارد اضطراری دارند.
هشدار برای ساکنان خانه‌های در حریم سیل
بر اساس آمار موجود هم اکنون 365 مرکز پرجمعيت در حريم يا بستر رودخانه‌ها احداث شده است به همين لحاظ گسترش ساخت‌و‌ساز در اين مناطق روزانه افزايش چشمگيری داشته به‌طوری که در مناطق شمالی کشورمان مثل استان گلستان در اين چند سال اخير به دليل تخريب گسترده جنگل‌ها و افزايش ساخت‌و‌ساز، خطر بروز سيل در هر سال افزايش زيادی پيدا کرده است. حال بايد توجه داشت کسانی که در مناطق در معرض خطر سيل زندگی می‌کنند بايد مواردی را که برای پیشگیری و مقابله با خطرات ناشی از وقوع سيل رعايت کرده و همواره گوش به زنگ پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی کشور باشند. به اين ترتيب توصيه می‌شود ساکنان مناطق سيل‌خيز، قبل از وقوع سيل همواره تعداد زیادی آجر و گونی و به مقدار کافی شن و ماسه در خانه داشته باشند. همچنين اسناد و کاغذها و اسکناس‌های خود را در کيسه‌های پلاستيکی و در مکانی امن نگهداری کرده و چنانچه ورودی‌های منازل يا پنجره‌ها در اين مناطق در معرض خطر ورود آب است لبه‌های آنها را با کيسه‌های شن و ماسه بپوشانند. همچنين ساکنان این مناطق بايد از آجرهايی که از قبل جمع‌آوری شده برای بالا بردن سطح اثاث منزل استفاده کرده و به عبارت ساده‌تر با کمک آجر ارتفاع درست کنند و اشيای گران‌قيمت را به طبقات بالاتر يا سطوح مرتفع انتقال دهند. براساس تجربیات کسب‌شده در این راه بهتر است در هنگام شروع سیل تمام افراد در منزل خود بمانند و بیرون نروند چون خطر بیرون رفتن از ماندن در خانه بیشتر است. البته اين در صورتی است که افراد نسبت به استحکام ساختمانی که در آن زندگی می‌کنند يقين حاصل کرده باشند. علاوه بر اين توصيه می‌شود هنگام هشدارهای هواشناسی به اندازه کافی غذا، آب و لوازم ضروری بهداشتی در منازل خود نگهداری کرده و برای گذران زندگی از طبقات بالای ساختمان‌ها استفاده کنند.
علاوه بر اين، در صورتی که سيل و طوفان بسيار شديد وجود داشت يا احتمال تخريب سقف می‌رفت، از رفتن به قسمت‌های ميانی پشت بام و نيز پشت بام‌های شيب دار خودداری شود. ذکر اين نکته را نبايد از خاطر برد که سيل می‌تواند زير سازی ساختمان‌ها را ضعيف کرده و ساختمان‌های تضعيف شده را بسيار زود ويران کند به همين دليل همواره تاکيد می‌شود، ساکنان اين مناطق از استحکام منزل خود يقين داشته باشند. همچنین توصیه می‌شود افرادی که در هنگام بروز سیل بیرون از خانه‌اند،‌ هنگام عبور از آب توجه کافی داشته باشند چرا که حتی ارتفاع 15 سانتی متری آب با جريان شديد کافی است تعادل انسان را بر هم زند. بنابراين می‌توان در صورت امکان، از يک تکه چوب جهت تخمين مسير پيرامون خود و سطح زير آب استفاده کرد. همچنين همواره تاکيد می‌شود از تردد در نزديک سدها و آب بندها بايد جدا خودداری شود. همچنین بايد تماس خود را با آب باقي‌مانده از سيل به حداقل رساند زيرا احتمال آلودگی شدید آب‌های روان ناشی از سيل زياد است و سهل‌انگاری در اين زمينه می‌تواند عواقب بسيار بدی را به دنبال داشته باشند. گام هفتمی که می‌تواند باعث کاهش آسیب سانحه دیده شود، موضوع بیمه حوادث است. در هنگام وقوع و بروز حادثه شرکت بیمه متعهد می‌شود چنان‌چه بیمه‌شده در اثر وقوع حوادث تحت پوشش بیمه‌نامه، فوت کند، سرمایه بیمه را به ذی‌نفعان پرداخت کند همچنین اگر او دچار نقص عضو و ازکارافتادگی شود تعهد شرکت بیمه پرداخت غرامت تعیین‌شده به شخص بیمه‌شده است. جبران هزینه‌های پزشکی بیمه‌شده، غرامت روزانه عمومی و غرامت روزانه بستری شدن در اثر حادثه هم جزء پوشش‌های فرعی بیمه حوادث است. بعضی از مهم‌ترین حوادثی که تحت پوشش بیمه حوادث هستند عبارتند از: غرق شدن، برق‌گرفتگی، سوختگی، تأثیر گاز، بخار و یا مواد خورنده مانند اسید، ابتلا به بیماری‌هایی مثل هاری، کزاز و سیاه‌زخم، گزیدگی، اقدام به نجات اشخاص و اموال از خطر و حادثه، سوانح رانندگی، مسمومیت، سقوط از ارتفاع و حمله حیوانات. همین طور که می‌بینید جبران خسارت‌های جانی حوادث طبیعی به طور معمول جزء پوشش‌های بیمه حوادث نیست اما افراد می‌توانند با پرداخت حق بیمه اضافی و موافقت شرکت بیمه خسارت‌های زمین‌لرزه و آتشفشان را تحت پوشش بیمه حوادث قرار دهند. به طور مثال بیمه آتش‌سوزی، خسارت‌های مالی ناشی از آتش‌سوزی را جبران می‌کند و تعهدی در برابر جان انسان‌ها ندارد. آتش، انفجار و صاعقه خطرات اصلی این بیمه‌نامه هستند. اما افراد می‌توانند حق بیمه اضافی پرداخت کنند و حوادث طبیعی را هم تحت پوشش بیمه آتش‌سوزی خود قرار دهند. بنابراین افراد نمی‌توانند برای حوادثی مانند زلزله، آتشفشان، سیل و طغیان آب دریا و رودخانه، توفان و گردباد و تندباد بیمه‌نامه جداگانه‌ای خریداری کنند اما می‌توانند این موارد را به پوشش‌های فرعی بیمه‌نامه آتش‌سوزی خود اضافه کنند.
این هفت اقدام ساده و در عین حال بسیار کاربردی می‌تواند شما را در برابر بلایای طبیعی تضمین کند و گامی موثر در جهت جامعه ایمن در برابر بلایای طبیعی بردارد.