سایت خبری پیام ما آنلاین | بیابان‌زایی؛ چالش بزرگ قرن حاضر

۱۰۰ میلیون هکتار از اراضی کشور در معرض تخریب سرزمین است

بیابان‌زایی؛ چالش بزرگ قرن حاضر

معاون آبخیزداری سازمان جنگل‌ها: چنانچه تغییری در سیاست‌های فعلی رخ ندهد، در آینده‌ای نزدیک حتی دشت‌های بزرگ و تولیدی کشور نیز از چرخه خارج می‌شوند





بیابان‌زایی؛ چالش بزرگ قرن حاضر

۲۸ خرداد ۱۴۰۰، ۲۱:۰۶

زمین‌ها در مناطق خشک و نیمه‌خشک تخریب می‌شوند‌ و سرزمین دچار فروپاشی می‌شود؛ این بیایان‌زایی است، پدیده‌ای که به دلیل فعالیت‌های انسانی و تغییرات آب‌وهوایی رخ می‌دهد. شعار امسال روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی «احیای سرزمین، بازسازی بهتر با سرزمینی بدون تخریب» نام‌گذاری شده است. آسیب‌پذیری خاک در مقابل فرسایش بادی و آبی، افزایش تعداد و شدت توفان‌های ماسه‌ای و گرد‌و‌خاک، فرونشست زمین، کاهش حاصلخیزی و توان تولید خاک و اختلال در فرآیند بازسازی و بازتولید طبیعی پوشش گیاهی از اثرات مستقیم و آنی بیابان‌زایی است. این اثرات، پیامدهای جدی اقتصادی و اجتماعی به همراه دارد و بر اساس آخرین آمار اعلام شده حدود ۱۰۰ میلیون هکتار از اراضی کشور در معرض تخریب سرزمین است که در این بین ۷۵ میلیون هکتار در معرض فرسایش آبی و ۲۵ میلیون هکتار در معرض فرسایش بادی قرار دارد.

بیابان‌زایی ناشی از خشکسالی‌ها و قحطی‌های شدید در اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل ۱۹۷۰، به عنوان یکی از معضلات کشورهای توسعه نیافته در سطح بین‌المللی مطرح شد. ۱۷ ژوئن ۱۹۹۴ (27 خرداد) پس از تدوین نهایی کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی، از سوی سازمان ملل روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی نام گرفت. بیابان‌زایی یا تخریب سرزمین در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب از جمله مشکلات پیش روی بشر در قرن حاضر محسوب می‌شود. کمبود بارندگی و پراکنش نامنظم زمانی و مکانی آن، بهره برداری بی رویه از آب‌های زیرزمینی، خشکسالی‌های پی در پی، بهره‌برداری غیر‌اصولی از معادن موجود در این مناطق و… منجر به فرسایش و تشدید بیابان‌زایی می‌شود. ایمنا در گزارشی به این موضوع پرداخته است.
افزایش یک میلیون هکتاری وسعت بیابان‌های کشور
پرویز گرشاسبی، معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور اظهار می‌کند: تغییر اقلیم و دخالت‌های انسانی حدود یک میلیون هکتار به وسعت بیابان‌های کشور افزوده است. بر اساس دستورالعمل‌های کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی دو مقوله بیابانی شدن و تخریب سرزمین مفاهیمی جدا از یکدیگر هستند. بر اساس آخرین اطلاعاتی که ما به این کنوانسیون ارائه داده‌ایم حدود ۱۰۰ میلیون هکتار از اراضی کشور ما در معرض تخریب سرزمین است که در این بین ۷۵ میلیون هکتار در معرض فرسایش آبی و ۲۵ میلیون هکتار در معرض فرسایش بادی قرار دارد. او با اشاره به موضوع تخریب سرزمین و بیابانی شدن، می‌افزاید: در کشور ما ۳۲ میلیون هکتار بیابان داریم که هم منشأ زمین‌شناسی دارند و هم منشا اقلیمی، طی دهه اخیر به دلیل اعمال سیاست‌های اشتباه در زمینه مدیریت منابع آب و کشاورزی و در مجموع به دلیل تغییر اقلیم و دخالت‌های انسانی حدود یک میلیون هکتار کانون گرد‌و‌غبار فعال به آمار بیابان‌های کشور افزود شده است. با وجود این برخی کانون‌های خطرناک گرد‌و‌غبار در کشور مانند دریاچه ارومیه، دشت خوزستان و کانون‌های مرکزی تا حدود زیادی کنترل شده‌اند، از سوی دیگر می‌توان گفت که طی ۵۰ سال اخیر حدود ۸ میلیون هکتار از کانون‌های فعال بیابانی و توفان‌های شن مهار شده‌اند.
خشکسالی چه اثری بر بیابان‌زایی دارد؟
گرشاسبی با اشاره به این ضرورت اقدامات بیابان‌زدایی در عرصه‌های بیابانی کشور می‌گوید: برای مثال می‌توان از طرح‌های مرتع‌داری و طرح‌های مدیریت مناطق بیابانی استفاده کرد. موضوع روشن این است که در سال‌هایی که مانند امسال با خشکسالی مواجه هستیم، وسعت بیابان‌های کشور به دلیل نبود رویش کافی پوشش گیاهی افزایش می‌یابد البته تبدیل بخشی از اراضی به بیابان در دوران خشکسالی پدیده ثابتی نیست و این اراضی مجددا در دوران ترسالی از حالت بیابانی خارج می‌شوند.
او با اشاره به تأثیر مستقیم خشکسالی روی موضوع بیابان‌زایی توضیح می‌دهد: چنانچه تغییری در سیاست‌های فعلی رخ ندهد و ما همچنان با گسترش سدسازی‌ها، افزایش سطح زیر کشت و نداشتن مدیریت آب در کشور مواجه باشیم، در آینده‌ای نزدیک نه تنها به سمت بیابانی شدن حرکت خواهیم کرد بلکه دشت‌های بزرگ و تولیدی کشور نیز از چرخه خارج می‌شوند.
معاون آبخیزداری با بیان این که اعتبارات دولتی هیچ‌وقت پاسخگوی اقدامات وسیع بیابان‌زدایی نبوده است، تصریح می‌کند: یکی از مشکلات ما در این حوزه این است که می‌خواهیم تمام اقدامات بیابان‌زدایی را با منابع دولتی انجام دهیم این در حالی است که ما باید نگرش خود را عوض کنیم. هرچند که بیابان به‌ظاهر خشن و سخت است اما پتانسیل‌های خاص خود را دارد. انرژی خورشیدی، انرژی بادی، اکوتوریسم و… از جمله این پتانسیل‌ها است و باید به سمت مدیریت بیابان‌های کشور با استفاده از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و مشارکت مردم حرکت کنیم. از این رو با توجه به محدودیت اعتبارات و پتانسیل‌های بیابان ما باید به سمت استفاده از روش‌های نوین برای مدیریت بیابان‌ها و بیابان‌زدایی حرکت کنیم.
تبعات خشکی زاینده‌رود و پیشروی بیابان در اصفهان
حسینعلی نریمانی، رئیس اداره بیابان‌زدایی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان با گلایه از تخصیص اعتبارات اندک برای مقابله با بیابان‌زایی، اظهار می‌کند: بیابان‌زایی پهنه‌ای اتفاق می‌افتد و بیابان‌زدایی به صورت نقطه‌ای انجام می‌شود، در این شرایط بیابان‌زایی با شیب تندی در حال پیشروی است. امسال اثبات شد که تغییرات اقلیمی واقعی است و در کل دنیا اتفاق می‌افتد؛ مقایسه بارش‌ها در سال ۹۸ و بعد از سال ۹۹ با سال‌های ۹۶ و ۹۷ و ۱۴۰۰ به ما ثابت می‌کند، تغییرات اقلیمی واقعی است باید خود را با این شرایط تطبیق دهیم.
او ادامه می‌دهد: اگر به صورت غیر اصولی کشاورزی می‌کنیم باید به سمت افزایش بهره‌وری حرکت کنیم، همچنین اگر در مناطق خشک از معادن سطحی بهره‌برداری می‌کنیم باید این کار را کنترل کنیم. در مجموع تغییرات اقلیمی به ما می‌گوید که یک بار دیگر فعالیت‌های خود را مرور کنیم و اقداماتی که موجب تشدید بیابان‌زایی می‌شود را، متوقف یا اصلاح کنیم.
کنترل بیابان‌زایی و کاهش اثرات مخرب آن
منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان با بیان این که برای کنترل بیابان‌زایی و کاهش اثرات مخرب آن پروژه‌هایی در سطح استان اجرا شده است، می‌افزاید: این پروژه‌ها در سال‌های ۹۸ و ۹۹ انجام و جمعاً ۴۳ پروژه در سال ۹۸ و ۱۷ پروژه در سال ۹۹ اجرا شده است، اقدامات بیابان‌زدایی با اعتبار ۲۸ میلیارد تومان و ۶۰ پروژه انجام شده و در ۲۰ هزار هکتار عملیات بیابان‌زدایی انجام شده است که شامل دو هزار هکتار نهال کاری، سه هزار و ۲۰۵ هکتارجنگل‌های دست کاشت و مبارزه با موش و یک هزار هکتار آبیاری و ۶۰۰ کیلومتر بادشکن زنده یعنی دور مزارع درخت‌های اکالیپتوس کاشته می‌شود تا از فرسایش بادی جلوگیری کند.
شیشه‌فروش با توضیح این که هر هکتار جنگل می‌تواند حدود دو تن اکسیژن تولید کرده و هشت تن تصفیه اکسیژن داشته باشد، تصریح می‌کند: هر هکتار جنگل می‌تواند در یک سال ۶۷ تن گرد را مهار کند، امسال برنامه‌ریزی شده است که دو هزار و ۷۰۰ عملیات بیابان‌زدایی شامل نهال کاری، آبیاری و مدیریت روان آب‌ها و بادشکن با ۳۵ میلیارد تومان اعتبار اجرا شود که دو هزار و ۵۰۰ هکتار نهال کاری دارد.
او با اشاره به شهرستانی‌هایی که در مجاورت کویر مرکزی کشور قرار دارند، می‌افزاید: شهرستان‌های نائین، کاشان، نطنز، اردستان، آران و بیدگل، برخوار، خور و بیابانک و اصفهان در مجاورت کویر مرکزی ایران قرار دارند و اقدامات بیابان‌زدایی هر ساله به منظور تشکیل شن‌های روان انجام می‌شود.
برای کاهش گردوغبار زاینده‌رود باید جاری شود
شیشه‌فروش با اشاره به این که در خردادماه دو درجه افزایش دما داریم، اظهار می‌کند: تا نیمه دوم تیر هم به همین شکل است و این هوا نتیجه کم آبی و خشکسالی است و افزایش باد باعث افزایش گرد‌و‌غبار می‌شود، در این خصوص جلسه‌ای تشکیل شد که طبق آن منابع طبیعی باید اقداماتی در این زمینه داشته باشد، درخواست استان اصفهان این است که اقدامات داخل استان انجام شود و وزارت نیرو هم به تعهد خود که احیای زاینده رود است عمل کند، زیرا با این کار کانون گرد‌و‌غبار کاهش می‌یابد و راه نجات زاینده رود تأمین حقابه‌های کانونی، کشاورزی و زیست محیطی برای زاینده رود توسط وزارت نیرو است و همچنین جاری شدن آب زاینده رود نیز نباید به صورت پایدار باشد و محیط زیست کشور از گاوخونی حمایت کند.
او عنوان می‌کند: منابع تامین آب استان و وزارت نیرو باید باعث احیای گاوخونی شود، اگر گاوخونی با وسعت ۴۸ هزار هکتار کانون گرد‌و‌غبار شود، می‌تواند شش استان را در برگیرد، بنابراین محیط زیست کشور باید تأمین حقابه‌ها و احیای رودخانه را پیگیری کند و سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور باید به طور ویژه به موضوع بیابان‌زدایی بپردازد، زیرا اعتباری که امسال پیش‌بینی کردند، ناکافی و وسعت بیابان‌ها زیاد است و کاهش بارش‌ها و خسارت حاصل از آن نیز بر افزایش بیابان‌زایی دامن می‌زند، پس ضرورت دارد سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور ۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار به استان بدهد تا طرح‌های بیابان‌زدایی را اجرا و حقابه‌های کشاورزان را تامین کرده و در پیشگیری از بیابان‌زایی کمک کنیم.

به اشتراک بگذارید:





نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *