تکان‌های دوربین که تمام می‌شود، ماشین آبی با سگ‌های از طناب دار آویخته شده در پس زمینه پیدا می‌شود. پنج سگ که با طناب سبز به دیواره‌های ماشین بسته شدند، تکان نمی‌خورند. چند زن با صدای بلند اعتراض خود را نشان می‌دهند، با زبان آذری شیون می‌کنند، در میان کلماتشان واژه شهرداری بلندتر است و ترجمه نمی‌خواهد. زنان از پشت تصویر طناب‌ها را از گردن سگ‌ها باز می‌کنند، هر گره قسمتی از بدن سگ را رها می‌کند، سگ‌ها کف ماشین می‌افتند. دوربین تصویر واضحی از سلامت سگ‌ها نشان نمی‌دهد، طناب که باز می‌شود، تصویر دوربین هم قطع می‌شود.

ویدیوی معدوم‌سازی سگ‌ها واکنش‌های بسیاری داشت، هرچند که فعالان محلی شاهدان می‌گویند از 5 سگ، 4 تای آن‌ها در طبیعت رها شدند و یک قلاده هم که مصدوم شده به حامیان جهت رسیدگی سپرده شده اما صبح دیروز، 25 اردیبهشت ماه بیش از 100 زن و مرد و دوستدار محیط زیست در اعتراض به ویدیوی به دار آویخته شدن سگ‌ها در اتومبیل، مقابل ساختمان شهرداری تبریز تجمع کردند. انتشار ویدیو هرچند که خشم عمومی و تظاهرات به همراه داشت اما به گمان فعالان محیط زیست در تبریز چندان مساله تازه‌ای نیست و «سگ‌کشی هربار به روشی رخ می‌دهد.» آخرین مرتبه سال 98 بود که شهروندان بعضی مناطق تبریز، صدای تیراندازی را شنیدند که به نظر هدفش سگ‎‌های ولگرد می‌آمد. صدایی بلند که شهرداری را هم مجبور به پاسخگویی کرد. معاون خدمات شهری تبریز که هربار سگ‌کشی را قبیح می‌دانست و سیاست شهرداری برای جلوگیری از چرخه افزایش سگ‌های ولگرد را زنده‌گیری و انتقال سگ‌ها به پناهگاه عنوان می‌کرد. حرف‌هایی که دیروز هم بعد از انتشار ویدیوی اعدام سگ‌ها در اتومبیل از زبان متولیان امر شهری تکرار شد. با این وجود پلاکاردهایی که در دست معترضان است، خواستار استعفای مقصر معدوم‌سازی سگ‌ها در اتومبیل است. مقصری که هنوز روشن نیست چه کسی است. اما انگشت اتهام به سوی نهاد متولی یعنی شهرداری و معاون خدمات شهری اوست. محمدرضا قربانیان، معاون خدمات شهری شهرداری تبریز به رسانه‌ها گفته: « تشویش اذهان عمومی به واسطه جمع آوری سگ‌های بلاصاحب، امر پسندیده‌ای نیست و به جای این کار می‌توان با هم‌اندیشی و هم‌فکری، نسبت به حل این معضل شهری و تامین امنیت شهروندان اقدام کرد. شهرداری تبریز تا به امروز هیچ گونه اقدام به سگ‌کشی انجام نداده و تنها به بیهوشی این حیوانات توسط پیستول‌های بیهوشی، جمع‌آوری و رهاسازی آنها در بیرون از شهر پس از به هوش آمدن سگ‌ها اقدام می‌شود.» با این وجود اعضای شورای شهر تبریز از این توضیحات قانع نشدند و از قربانیان در صحن شورا توضیحات بیشتر خواستند.
بیهوش کرده بودند، بسته بودند تا فرار نکنند
ویدیوی به دار آویخته شدن سگ‌های ولگرد اما به نظر چند سناریو دارد که یکی از آن‌ها این‌بار از زبان عضو شورای شهر تبریز بیان می‌شود. غلامحسین مسعودی ریحان به روزنامه «پیام‌ما» می‌گوید: «معاون شهرداری گفته که این سگ‌ها بیهوش شدند و با طناب بسته شدند تا اگر به هوش آمدند فرار نکنند، حالا ما نمی‌دانیم حرف معاون خدمات شهرداری درست است یا مردم که گفتند سگ‌ها به قصد کشته شدن دار زده شدند.» رئیس شورای شهرستان آذربایجان شرقی تاکید می‌کند که اظهار نظر بیهوش کردن و بستن سگ‌ها با طناب اولین بار است که از سوی شهرداری شنیده شده و شهرداری تبریز پروتکل دیگری برای کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد دارد: «کمیسیون خدمات تصویب کرده که سگ‌های ولگرد زنده‌گیری شوند و در 4 محل در اطراف شهر تبریز رها شوند، اما اینکه هنوز چنین چیزی عملیاتی شده یا نه، مشخص نیست.» مسعودی تاکید می‌کند که اگر گفته‌های معاون شهرداری برای شورا محرز نشود: «تصمیم جدی برای شهرداری گرفته می‌شود و بعید است که شورا قانع شود.» سناریوی دیگر ویدیوی منتشر شده را را محرم محمدزاده، عضو شورای اسلامی شهر تبریز مطرح کرده است. او به ایمنا گفته: در پرس‌و‌جو با شهردار متوجه شدیم بعضی از خودروهای حمل سگ‌های ولگرد سقف ندارند و پس از بیهوش کردن سگ‌ها، آنها را به دیوار خودرو می‌بندند. او همچنین گفته: شهرداری قرارداد خود با پیمانکاران سابق ساماندهی سگ‌ها را امسال تمدید نکرد زیرا این پیمانکاران سگ‌ها را به کشورهای خارجی برده و آنجا می‌فروختند که با مشخص شدن این مسئله و قرارداد نبستن با این پیمانکاران، این کلیپ‌ها در فضای مجازی منتشر شد. محمد‌باقر بهشتی، دیگر عضو شورا نیز مساله دیگری را مطرح کرده و به رسانه‌ها گفته: شهرداری با یک خانم برای نگهداری از سگ‌ها قرارداد داشت اما با روش نگهداری او موافق نبود و از آنجایی که میان شهرداری و این خانم اختلاف نظر به وجود آمد به همین علت این خانم با فضاسازی این فیلم را در فضای مجازی منتشر کرده است. با این حال او هم تاکید کرده که اظهارات متناقض زیاد است و به همین دلیل از شهرداری توضیح بیشتری خواسته شده است.
مساله عمیق‌تر از کشتار است
«کشتار سیستماتیک حدود 10 سال است که در تبریز اتفاق نمی‌افتد اما احتمال دارد که گاز بیهوشی به درستی تزریق نشده باشد اما مساله ما تنها سگ‌کشی و کیفیت زنده‌گیری نیست، مساله عدم شفافیت شهرداری تبریز در کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد است.» مجید رحمانی، رئیس تشکل محیط زیستی همیاران زیست سبز تبریز این‌ها را به روزنامه «پیام‌ما» می‌گوید و مساله را عمیق‌تر می‌داند. او می‌گوید که در ماجرای این ویدیو کیفیت زنده‌گیری پایین بوده است و مقصر احتمالا زنده‌گیران بودند اما طناب پیچ شدن سگ‌ها توجیهی نداشته:«بستن سگ‌ها در وانت مساله‌ای است که ما هم به آن اعتراض داشتیم و سلیقه‌ای بوده» این فعال محیط زیست اما انتقاداتی به نحوه کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد در تبریز دارد و می‌گوید که دستورالعمل سال 86 وزارت کشور در تبریز اصلا اجرا نمی‌شود زیرا شبکه زنده‌گیران و پیمانکاران عموما به دلیل ارتزاق مالی، نمی‌گذارند این دستورالعمل اجرایی شود: «شهرداری تبریز حدود دو و نیم سالی است که مرکز مدیریت حیوانات شهری را در چارت سازمانی‌اش تصویب کرده و ردیف بودجه و مدیر برای آن مرکز در نظر گرفته است این مرکز باید تاکنون برای مدیریت جمعیت اقدام می‌کرده، اما چنین نکرده است به عبارت دیگر مصوبه و قانون از سوی شورا بوده اما شهرداری مصوبه را اجرا نکرده است.»
رحمانی می‌گوید اقدام دیگر شهرداری برای کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد هم رویکرد درستی ندارد و اتفاقا خطرناک است: «ما بارها گفتیم که دورکردن سگ‌های ولگرد از سطح شهر اقدام درستی نیست، گرفتن سگ‌ها و رها‌سازی آن‌ها در 100 کیلومتری شهرها باعث آسیب به زیستگاه‌های طبیعی می‌شود. سگ‌ها را در بستان آباد یا نزدیکی منطقه شکار ممنوع میشو با گونه‌های حساس رها سازی می‌کنند. سگ‌های دورسازی شده عموما به این مناطق هجوم می‌آورند و تبعاتی برای این مناطق خواهند داشت.»
طبق بررسی‌های غیررسمی و تخمین‌های انجمن‌های محیط زیستی، در شهر تبریز بین 800 تا 1000 هزار قلاده سگ ولگرد وجود دارد، رحمانی می‌گوید آمار شهرداری در زنده‌گیری رقم دیگری را نشان می‌دهد: «باورش سخت است اما شهرداری تبریز هر ماه حدود 300 صورت وضعیت برای زنده‌گیری رد می‌کند. این آمار بسیار عجیب است و خودشان هم متوجه این مساله هستند، این نیاز به رسیدگی دارد، ما خواستار این هستیم که نهادهای بازرسی به این مساله ورود کنند و صورت وضعیت‌هایی که رد شده و محل‌هایی که این سگ‌ها منتقل شدند برای نگهداری مشخص شود، ما تاکنون نتوانستیم یک گزارش به صورت مکتوب از شهرداری بگیریم که این سگ‌ها از کجا گرفته می‌شود و به کجا منتقل می‌شود، آیا شناسنامه برایشان گرفته شده یا نه؟»
با کشتار قلمرو سگ‌ها خالی می‌شود
هرچند که به گمان فعالان محلی حقوق حیوانات در تبریز ظاهرا سگ‌های در نیسان زنده مانده‌اند اما هفته گذشته در شاهین شهر اصفهان چند قلاده سگ بعد از کشتن یک نوازنده، کشته شدند. سگ‌کشی هرچند که همواره سوی شهرداری‌ها تکذیب می‌شود اما به نظر می‌رسد که همچنان راهی برای کنترل جمعیت حیوانات ولگرد است. سپهر سلیمی فعال حقوق حیوانات به روزنامه «پیام‌ما» توضیح می‌دهد که سگ کشی اتفاقی است که همواره رخ می‌دهد: «چه با طناب ببندند، چه خفه کنند و چه با اسید یا تیر بکشند چه در پناهگاه بکشند، این شیوه حداقل 20 سال است که به کار گرفته شده و تصور می‌کنم 20 سال برای آزمون و خطا و فهمیدن ناکارآمدی یک روش کافی باشد.» او می‌گوید علت ادامه این روش این است که متولیان هیچگاه به فکر مدیریت اخلاقی جمعیت حیوانات نبودند: «ما 8 گروه سگ در ایران داریم، یک بخشی سگ‌های گله هستند، یک بخشی سگ‌هایی هستند که از سگ‌های گله جدا می‌شوند، یک گروه سگ‌هایی هستند که وارد کشور می‌شوند، یک گروه سگ‌هایی هستند که در خانه نگهداری می‌شوند و گروهی دیگر توله‌کشان در ایران پرورششان می‌دهند و گروه دیگر سگ‌های شکارند و گروه دیگر سگ‌های امداد و نجاتند. ما عملا به جز دسته آخر تمام 7 گروه دیگر امکان اینکه از کنار انسان جدا شوند را دارند. و هیچوقت ما فکری به حال آن‌ها نکردیم.» طبق اطلاعات بدست آمده از سوی فعالان محیط زیست اما حداقل 2 میلیون سگ گله در ایران وجود دارد که حدود 500 هزارتای آن‌ها سگ مادر است، اگر هر سگ مادر حداقل سالی یکبار هم حدود 6 سگ به دنیا بیاورند یعنی سالانه حدود 3 میلیون سگ به جمعیت سگ‌ها اضافه می‌شود. سلیمی می‌گوید: «حدودا سالی 3 میلیون سگ به دنیا می‌آید، طبق ادعاهای کارشناسان اتفاقا سگ‌های گله بیشترین آسیب را به طبیعت دارند، زیرا این سگ‌ها پرورش داده می‌شوند تا گرگ و انسان بگیرند.» او می‌گوید باوجود این گفته‌ها هیچ سگ گله‌ای عقیم نشده و عموما گله‌دارها اجازه این کار را نمی‌دهند: «ما هیچوقت جرات نکردیم این سگ‌ها را عقیم سازی و مدیریت کنیم، بخشی از این سگ‌ها عموما در حاشیه شهرها می‌آیند و بخش دیگری توسط چوپانان کشته می‌شوند.»
عقیم سازی سگ‌های گله راه‌حل است
حل ریشه‌ای مساله و عقیم‌سازی سگ‌های گله از دیدگاه سلیمی درست مقابل کشتار سگ‌هاست زیرا با کشتار قلمرو سگ‌ها خالی می‌ماند: «بر فرض ما امسال ده هزار سگ بکشیم، بنابراین ما باید سال بعد هم 10 هزار سگ بکشیم زیرا مادر و مولد این‌ها زنده‌اند، آمار شهرداری تهران مشهد هنوز حدود 10 هزار سگ است، ما می‌بینیم که هیچ تاثیری هم ندارد، شما وقتی می‌کشید قلمرو را خالی می‌کنید، وقتی قلمرو خالی شود، سگ ها از منطقه دیگری وارد می‌شوند، یعنی سگی که سال پیش زایمان کرده، این‌بار بچه‌هایش به منطقه می‌آیند و زاد و ولد می‌کنند» این فعال حقوق حیوانات می‌گوید که براساس تجربیات جهانی، کشتار و انتقال سگ‌ها به پناهگاه جوابگوی کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد نیست و در مقابل ایمن‌سازی، نشانه‌گذاری، عقیم‌سازی و واکسیناسیون راه‌حل است.