کاهش بارش‌ها و افزایش زودهنگام دمای‌هوا، حالا بحران را علاوه بر حوزه آب به حوزه برق هم کشیده است. ایران در فروردین ماه 1400 با افزایش بی‌سابقه مصرف برق روبه‌رو بوده و این مساله در کنار کاهش ظرفیت تولید در نیروگاه‌های برق‌آبی و دیگر مشکلات، تراز تولید و مصرف برق را منفی کرده است.

رضا اردکانیان، وزیر نیرو روز گذشته نامه‌هایی جداگانه به استانداران سراسر کشور ارسال کرد او در این نامه‌ها آخرین وضعیت صنعت برق کشور را برای استانداران تشریح کرد و هشدار داد که تراز تولید و مصرف برق در کشور منفی است.
او در این نامه‌ها به استانداران گفت که به منظور پیشگیری از بروز خاموشی در سال جاری، 3200 مگاوات بیشتر از سال گذشته نیازمند اجرای برنامه‌های مدیریت بار هستیم .
اردکانیان دلیل افزایش بی‌سابقه مصرف برق را افزایش قابل ملاحظه و زودهنگام دمای هوا دانست که منجر شده مصرف برق به میزان 22 درصد در فروردین ماه سال جاری در مقایسه با سال گذشته افزایش پیدا کند.
وزیر نیرو عنوان کرد که این افزایش مصرف در شرایطی است که کم بارشی موجب کاهش 34 درصدی حجم آب مخازن نیروگاه های برق‌آبی شده است و متناسب با آن ظرفیت تولید برق این نیروگاه‌ها کاهش پیدا کرده و این مسائل توازن تولید و مصرف برق در کشور را بر هم زده است.
اردکانیان در نامه به استانداران گفت:« وزارت نیرو با هدف تامین برق پایدار، در یک سال گذشته به احداث واحدهای جدید نیروگاهی و شبکه‌های مورد‌نیاز اقدام کرد و برای اجرای برنامه‌های مدیریت مصرف با همکاری مشترکان برنامه‌ریزی لازم را به عمل آورد اما با توجه به کاهش تولید نیروگاه‌های برق‌آبی، برای جلوگیری از بروز خاموشی نیاز به اعمال برنامه‌های مدیریت مصرف به میزان 3200 مگاوات بیشتر از سال گذشته خواهـد بود.»
وزیر نیرو همچنین به به پاداش‌های در نظر گرفته شده برای مشترکانی که در هر استان با برنامه‌های مدیریت بار همکاری می‌کنند اشاره و اختیار نحوه اختصاص این پاداش‌ها را به استانداران واگذار کرد.
او تاکید کرد:« سقف مصرف هر استان در ماه‌های اردیبهشت، خرداد و سه ماه تابستان تعیین شده و راهکارهای مدیریت مصرف در بخش‌های مختلف نیز به استان‌های به صورت جداگانه، ارائه شده است.»
دلیل مصرف بالای برق چیست؟
بی‌شک همانطور که وزیر نیرو اشاره کرد بالا رفتن زودهنگام و زیاد دمای هوا مهم‌ترین دلیل مصرف بالای برق است اما مصرف بی‌سابقه برق در زمستان سال گذشته بر خلاف سال‌های دیگر هم سبب بروز خاموشی در سراسر کشور شد.
در مورد دلیل این افزایش مصرف، گمانه‌زنی‌هایی انجام شد برخی مراکز استخراج رمزارزها را مقصر دانستند و برخی دیگر به صادرات برق اشاره کردند اما محمد‌حسن زربخش کارشناس انرژی و عضو هیات مدیره انجمن علمی مدیریت مصرف انرژی به «پیام‌ما» ضمن اینکه تجهیزات خانگی و صنعتی غیربهینه در مصرف برق را از عوامل پر مصرف بودن مشترکان کشور برشمرد و اشاره کرد:« ظرفیت اسمی نیروگاه‌های برق کشور حدود ۸۰ هزار مگاوات است اما در بخش انتقال و توزیع شبکه برق کشور حداقل ۲۰ تا ۳۰ درصد از این مقدار تلف می‌شود یعنی چیزی حدود ۱۶ هزار مگاوات، این یعنی ۸ برابر تولید نیروگاه شهید رجایی. این تلفات ناگزیر است اما می‌توان مقدار آن را کاهش دارد مثلا این تلفات در کره‌جنوبی ۷ درصد و در ژاپن ۴ درصد است.»
این کارشناس حوزه انرژی همینطور تاکید کرد:« بخش خانگی در ایران، مصرف برقی ۲ تا ۳ برابر متوسط دنیا دارد.»
کاهش توان نیروگاه‌های برق‌آبی
کاهش بارش‌ها منجر به کاهش آب ورودی به سدها شده است و در نتیجه توان نیروگاه‌های برق‌آبی که سهم 10 تا 15 درصدی در تولید برق دارند، کاهش یافته است.
البته در زمستان سال گذشته بر خلاف سال‌های پیش از آن از ظرفیت نیروگاه‌های برق‌آ‌بی استفاده شد.
در جریان خاموشی‌های پر جنجال و سراسری که سال گذشته در کشور رخ داد، وزارت نیرو برای تامین انرژی نیروگاه‌ها و همین‌طور شهرها، اقدام به رهاسازی آب در سدها و تولید برق در نیروگاه‌های برق‌آبی کرد، اقدامی که در همان مقطع با انتقاداتی از سوی کارشناسان و اعتراضاتی از طرف صاحب نظران حوزه انرژی روبه‌رو شد.
پیش از این ایمان گرامی‌مقدم مدیر بهره‌برداری نیروگاه‌های برق‌آبی سازمان آب و برق خوزستان در رابطه با عوامل کاهش ظرفیت نیروگاه‌های برق‌آبی در این استان، به «پیام‌ما» گفته است: «علت اصلی این امر کاهش بارش‌ها نسبت به سال قبل و نسبت به یک سال نرمال است. همه کشور تحت تاثیر این کم بارشی قرار گرفتند، اما چند عامل دیگر هم مزید بر علت شد و وضعیت را بغرنج‌تر کرد، یکی از موارد این بود که در زمستانی که گذشت، به دلیل بروز مشکلاتی در تامین سوخت، بسیار بیشتر از میزانی که باید، از نیروگاه‌ها انرژی گرفته شد.»
او همچنین به افزایش فشار به نیروگاه‌ها در زمستان گذشته و اثراتی که در تابستان پیش‌رو خواهد داشت اشاره کرد و گفت: «نیروگاه‌های برق‌آبی یا انرژی محدود، برنامه‌ریزی بسیار دقیقی دارند، چون این نوع از نیروگاه‌ها اغلب مخزنی هستند و برنامه‌ریزی کشاورزی و آب شرب و … تحت تاثیر این برنامه‌ریزی قرار دارد. وقتی بدون برنامه و خارج از دستورالعمل انرژی از نیروگاه اخذ شده و آب رها می‌شود، این انحراف کاملا برنامه‌ریزی‌های دقیق را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این اثرات در ماه‌های گرم سال بیشتر نمایان می‌شود و تقریبا تا مهرماه شاهد تاثیر این اقدامات خواهیم بود.» هفته پیش هم وزیر نیرو اعلام کرده بود: «کاهش بارندگی موجب شده در بخش برق‌آبی‌ها نسبت به سال گذشته سه هزار مگاوات ظرفیت تولید برق کمتری داشته باشیم.»
کاهش مصرف از ادارات شروع می‌شود
در روزهای گذشته مدیرعامل توانیر با اشاره به تعریف 40 برنامه در صنعت برق برای رویارویی با فصل گرما گفت: «در این برنامه به تفکیک وزارتخانه و شرکت‌های مادر تخصصی تقسیم کار شده و مسئولیت‌های هر یک از شرکت‌های توزیع و برق منطقه‌ای در این ارتباط ابلاغ می‌شود.»
محمدحسن متولی‌زاده هم گرمای زودرس و کمبود آب نیروگاه‌های برق‌آبی را از مهم‌ترین چالش‌های امسال عنوان کرد و افزود: «اجرای زود هنگام برنامه‌های صنعت برق را ناگزیر ساخته است.»
مدیرعامل توانیر با اشاره به اینکه که ادارات باید در اولویت نخست برنامه‌های مدیریت مصرف باشند، تاکید کرد: «این اقدام را باید از خودمان شروع کنیم و موضوع سیستم‌های سرمایشی و روشنایی در ادارات باید با جدیت دنبال شود.»
او همچنین مکاتبه با مراکز حساس و بیمارستان‌ها برای اطمینان از آمادگی دیزل ژنراتورهای این مراکز را ضروری دانست و با اشاره به طراحی بروشورهای اطلاع‌رسانی جهت رعایت الگوی مصرف برق به مشترکان، بر لزوم هماهنگی در اطلاع‌رسانی به مردم تاکید کرد.