مردم‌شناسی در سالیان گذشته از جمله رشته‌های مهم و تاثیرگذار در ایران و جهان بوده. رشته‌ای که به گفته «ژانت بلیک»، استاد دانشگاه شهید بهشتی نقش مهمی در تدوین کنوانسیون میراث ناملموس از سوی یونسکو داشت و در هیچ کنوانسیون جهانی مردم‌شناسی تا این اندازه نقش نداشته است. او که در دومین همایش روز جهانی مردم‌شناسی که از سوی پژوهشکده مردم‌شناسی با همکاری موسسه باغ میراث زنده پارسی،هسته پژوهشی مردم‌شناسی دانشگاه مازندران، پژوهشکده گیلان شناسی دانشگاه گیلان برگزار شد صحبت می‌کرد؛ در کنار دیگر پژوهشگران این عرصه، مردم شناسی را عنصری کلیدی در قرن آتی برای ایرانیان دانست. در این همایش همچنین به نقش هوشنگ پورکریم، مردم‌شناس روستایی پرداخته شد و حاضران از آثار حضور او گفتند.

پس از او محمد میرشکرایی، رئیس پیشین پژوهشکده مردم‌شناسی و پیشکسوتان مردم‌شناسی ایران گفت: «حوزه ایران فرهنگی با نقش برجسته ابوریحان بیرونی یکی از بنیان‌گذاران این رشته در جهان است و هیچ رشته‌ای به این اندازه نمی‌تواند رابطه هویت امروزی ایرانیان با تاریخ کهن و قدیمی ایران را در کشور ما روشن سازد.»
نعمت‌الله فاضلی، استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دیگر سخنران این همایش بود که به بحث درباره نقش مهم رشته مردم‌شناسی در قرن جاری و قرن آتی شمسی پرداخت و یادآور شد که این رشته در صد سال اخیر مهم‌ترین نقش را در آشنایی ایرانیان با هویت خود و پاسخ به پیچیدگی‌های جامعه ایرانی و مسائل آن داشته و توسعه پایدار در قرن آتی بدون توجه به نقش این رشته ممکن نخواهد بود.
آتوسا مومنی، محقق حوزه میراث ناملموس و باستان‌شناسی نیز سخنرانی خود را در مورد رابطه میراث ناملموس و مهاجرت مطرح کرد و گفت: «مهاجرت می‌تواند با سفر گروه‌هایی که حامل میراث ناملموس هستند به حفظ این میراث آسیب وارد کند و به این دلیل جنگ که خود یکی از دلایل عمده مهاجرت مردم جهان است از عوامل آسیب‌زا به میراث ناملموس به نظر می‌رسد.» او در ادامه به بررسی آیین‌ها و سنن ایرانی در ادامه نشست در نزد اجتماع ایرانیان خارج از کشور پرداخت.
پس از این محقق، حسین میرزایی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی، یکی از مشکلات رشته مردم‌شناسی را نبود همگرایی مردم‌شناسان ایران دانست و گفت: «باید کوشش شود از طریق گسترش زیرساخت و بهبود امر آموزش و درک تفاوت‌‌های این رشته در جایگاه رشته‌ای با تاکید بر کار میدانی از سوی وزارت علوم مشکلات محققان و اساتید این رشته برای حضور در میدان تحقیق حل شود.»
در ادامه این همایش قاسم حسنی، استاد دانشگاه مازندران و رئیس هسته پژوهشی مردم‌شناسی دانشگاه مازندران دانشگاه مازندران گفت: «مردم‌شناسی حل کننده چالش‌های توسعه بیمار یعنی نبود رابطه هنجارمند انسان با تنوع زیستی و فرهنگی است و در کشور ما هم باید از مردم‌شناسی استفاده بیشتری شود.»
همچنین مریم نعمت‌طاووسی، عضو هیئت علمی و مدیر گروه مردم‌شناسی اجتماعی پژوهشکده مردم‌شناسی نیز در این نشست عنوان کرد: «مردم‌شناسی می‌تواند به حفظ عناصر میراث ناملموس کند و توجه به این عنصر را به ثبت آن محدود کند.» او توجه به اهمیت بعد کسب و کار را در زمینه حفظ میراث ناملموس با تاکید بر هنر سوزن‌دوزی در نزد زنان بلوچ مورد توجه قرار داد و از ظهور بن‌مایه کرونا در هنرهای سنتی این خطه از کشور یاد کرد که نشان دهنده انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری میراث ناملموس است.
فریده مجیدی، عضو هیئت علمی پژوهشکده مردم‌شناسی نیز به بررسی جایگاه کهنسالان و پیر شدن جمعیت ایران در ارتباط با میراث ناملموس پرداخت و خواهان توجه به جایگاه کهنسالان در کشور در انتقال و حفظ میراث ناملموس شد. پس او نیز گلفام شریفی، عضو هیئت علمی پژوهشکده مردم‌شناسی به چالش‌های موجود در مسیر ثبت ملی عناصر میراث ناملموس در ایران پرداخت و راه‌هایی برای رفع این چالش‌ها پیشنهاد کرد.

در ستایش پورکریم مردم‌شناس روستایی

از دیگر بخش‌های این همایش مروری بود بر آثار مردم‌شناس فقید هوشنگ پورکریم؛ کسی که مدیر بخش مردم‌شناسی روستایی مرکز مردم‌شناسی بود و در توسعه مطالعات مردم‌شناسی روستایی در ایران نقش به‌سزایی داشت. پورکریم از مردم‌شناسانی است که با تاسیس مرکز مردم‌شناسی ایران در سال ۱۳۳۹ کمک شایانی به شکل‌گیری دانش انسان‌شناسی در ایران کرد. در همایش روز جهانی مردم‌شناسی نیز محمد میرشکرایی، رئیس پیشین پژوهشکده مردم‌شناسی و از پیشکسوتان این رشته درباره او صحبت کرد و پس از او باجلان فرخی به جایگاه هوشنگ پورکریم در تاریخ مطالعات مردم‌شناسی کشور پرداخت و گفت: «او تاثیر زیادی بر بسیاری از مردم‌شناسان ایران چون جلال‌آل‌احمد، کاظم سادات اشکوری، محسن میهن‌دوست، مرتضی هنری و …داشت و او را می‌توان شاخص‌ترین مردم‌شناس مرکز مردم‌شناسی تلقی کرد.»
در ادامه هاشم موسوی، رئیس پژوهشکده گیلان‌شناسی نیز از نقش بارز پورکریم در مطالعات ترکمن‌شناسی یاد کرد و گفت: «به واقع نه مردم‌شناس ایالات متحده ویلیام آیرونز و دیگر مردم‌شناسان خارجی که هوشنگ پورکریم را باید بنیانگذار مطالعات ترکمن‌شناسی در ایران دانست.» اشاره او به آیرونز از این رو بود که انسان‌شناسان خارجی، مانند ویلیام آیرونز و بیبی رابعه لوکاشوا، برای تحقیقات و تالیفات درباره ترکمن‌های ایران از پژوهش‌های پورکریم به عنوان منبعی معتبر بهره گرفته‌اند.
پس از موسوی، هوشنگ عباسی، محقق و مدیر مسئول فصل‌نامه ره‌آورد گیل از حضور هوشنگ پورکریم و کارگاه‌ها و کلاس‌های او برای آموزش مردم‌شناسان محلی گیلان چون محمد بشرا و مرحوم ابوالقاسمی گفت که با حضور و کار عملی در روستای شیخانبر همراه بود. او سپس به تاثیر و نقش هوشنگ پورکریم در شکل‌گیری نهاد و موسسه مرکز مردم‌شناسی، آموزش مردم‌شناسان جوان زمان خود، و تولید مقاله و کتاب پرداخت و مونوگرافی «فشندک» را اولین مونوگرافی اتنوگرافیک ایران دانست. فشندک یکی از کتاب‌های پورکریم درباره روستایی در طالقان است. این کتاب یک بخش تک‌نگاری (به قلم پورکریم) دارد و بخش دومش نوشتاری به نام «جغرافیای طالقان» به قلم محمد حسن صنیع‌الدوله است که به کتاب ضمیمه شده است.

برای طرح مردم‌شناسی در جامعه

در پایان علیرضا حسن‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشکده مردم‌شناسی با جمع‌بندی سخنرانی‌ها اعلام کرد که پژوهشکده مردم‌شناسی نخستین مرکز در بزرگداشت روز ملی مردم‌شناسی از سال ۱۳۹۲ بعد از ثبت روز تولد ابوریحان بیرونی در تقویم رسمی کشور به عنوان روز ملی مردم‌شناسی و کار ارزشمند ابراهیم فیاض در شورای فرهنگ عمومی برای ثبت این روز به عنوان روز ملی در پایان سال ۱۳۹۱ بوده و روز جهانی مردم‌شناسی نیز از سوی این پژوهشکده با همکاری هسته پژوهشی مردم‌شناسی دانشگاه مازندران دانشگاه مازندران از سال ۱۳۹۸ گرامی داشته شده است. او افزود: «فعالیت‌های این پژوهشکده منجر به مطرح شدن روز ملی و جهانی مردم‌شناسی در سطح عمومی در کشور شده است و پژوهشکده مردم‌شناسی در طی سال‌های گذشته همایش‌ها، نشست‌ها و پژوهش‌های متعدد در زمینه مسائل مربوط به محیط زیست یا اقتصاد سبز و میراث‌فرهنگی اقتصاد فیروزه‌ای داشته و کوشیده تا نشان دهد بدون توجه به این دو عنصر توسعه پایدار ممکن نمی‌شود.»
حسن‌زاده عنوان کرد: «ما در زمان نگارش و تدوین برنامه ششم توسعه با طرح مفاهیم راهبردی چون مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها خواستار تصویب قانونی از سوی مجلس برای تبدیل مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در زمینه میراث‌فرهنگی محیط زیست آموزش و بهداشت و درمان شدیم و حال این درخواست و مطالعه را برای حضور بیشتر علوم انسانی و بخصوص مردم‌شناسی در تدوین و تالیف برنامه هفتم توسعه به ویژه توجه به مسئولیت اجتماعی شرکت‌های خصوصی و دولتی در زمینه آموزش بهداشت میراث‌فرهنگی و محیط زیست اعلام می‌داریم.»
این عضو هیئت علمی پژوهشکده مردم‌شناسی در مروری بر آثار هوشنگ پورکریم گفت: «هر یک از اقوام ایرانی و دانشگاه‌ها و مراکز علمی استان‌های کشور نقشی در رشد رشته مردم‌شناسی در ایران داشته‌اند. اگر علمای علوم اجتماعی دانشگاه مازندران چون غلامحسین صدیقی در شکل‌گیری جامعه‌شناسی در ایران نقش داشته‌اند، مردم‌شناسان گیلانی چون هوشنگ پورکریم، کاظم سادات اشکوری، عسگری خانقاه و….در مرکز مردم‌شناسی نقشی عمده در بالندگی این رشته ایفا کرده‌اند.»