مسئولیت‌های فراموش شده شرکت‌هااز زمانی که بشر دریافت – یا ادعا کرد که دریافته - توسعه بدون احترام به طبیعت و حقوق انسان‌ها پشیزی نمی‌ارزد؛ مفاهیم جدیدی خلق شدند تا صاحبان سرمایه را تشویق کنند که برای «پایداری» کسب و کار خودشان، مسئولیت‌های اخلاقی و اجتماعی برای خودشان متصور باشند.

امین شول ‌سیرجانی

سردبیر

1399/11/26

از زمانی که بشر دریافت – یا ادعا کرد که دریافته – توسعه بدون احترام به طبیعت و حقوق انسان‌ها پشیزی نمی‌ارزد؛ مفاهیم جدیدی خلق شدند تا صاحبان سرمایه را تشویق کنند که برای «پایداری» کسب و کار خودشان هم که شده به صورت داوطلبانه مسئولیت‌های اخلاقی و اجتماعی برای خودشان متصور باشند. مسئولیت‌هایی که عمل به آن‌ها در نهایت هم به پایداری سرزمینی منجر شود و هم کسب و کار آنها را از گزند مخاطرات مختلف در امان نگه دارد. مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) هم زائیده همین تفکر است. این رویکرد اما در جهان و ایران منتقدانی جدی دارد. آن‌ها بر این عقیده‌اند که چون شرکت‌ها همواره به دنبال حداکثر کردن سودشان هستند، پس عمل به مسئولیت‌های اجتماعی شعاری سطحی است و در نهایت هم اقدامات آن‌ها از حرکت‌هایی نمادین فراتر نمی‌رود. مدافعان این رویکرد هم بر این نظرند که کم‌هزینه‌ترین راه برای توسعه، توجه به مفهوم پایداری (‌Sustainability) است. در ایران هم شرکت‌های پرشماری مدعی‌اند به مسئولیت‌های اجتماعی‌شان واقف‌اند. از جمله در صنعت نفت و گاز ایران این مبحث آشنا است. اما شرکت‌های نفتی در عمل چه کرده‌اند؟ آیا روزگار امروز استان‌های خوزستان و ایلام و بوشهر و… نشان‌ دهنده نتایج این رویکرد است؟ اگر صرفا به آلودگی‌های محیط زیست در خوزستان و بوشهر دقت کنیم می‌بینیم که میان آن ادعاها و آنچه در زیست روزمره مردمان این مناطق می‌گذرد فاصله چنان زیاد است که نمی‌توان با «تولید گزارش» آن را پر کرد. وقت آن رسیده که مدیران ارشد شرکت‌های صنعت نفت و گاز سیاست‌های اجتماعی و محیط زیستی‌شان را مورد بازنگری جدی قرار دهند. دست کم اگر به مسئولیت‌های اجتماعی و اخلاقی‌شان عمل نمی‌کنند؛ مسئولیت‌های قانونی‌شان را فراموش نکنند.