اصرار کارشناسان مختلف به گفتن از اثرات جبران‌ناپذیر آلودگی هوا بر سلامت جسم و روان بی‌فایده است. تهران حتی در آلوده‌ترین روز سال 99 هم تعطیل نشد. دیروز همه ایستگاه‌های سنجش آلوده هوای نصب شده در نقاط مختلف تهران، از شرق تا غرب و از شمال تا جنوب، وضعیت هوا را «قرمز» نشان می‌دادند، یعنی ناسالم برای همه افراد. در حالی که قانون هوای پاک هم برای در این شرایط برای تماس حداقلی با این هوای دودآلود، از تعطیلی و محدودیت‌های ترددی گفته اما این شهر تعطیل نشد. حتی ستاد عملیات مدیریت بیماری کرونای پایتخت تعطیلی هم کارساز نشد و دیروز یک روز بسیار آلوده اما عادی برای تهران بود.

هفته پیش هم که تهران در شرایط اضطرار قرار داشت و پیشنهاد تعطیلی مطرح شده بود، واکنش هیات دولت به این پیشنهاد سکوت بود. همان وقت بهزاد اشجعی، کارشناس آلودگی هوا و دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای زیست‌محیطی سازمان حفاظت محیط‌زیست گفته بود که « اصرار ما برای تعطیلی، رفع آلودگی هوا نیست، بلکه تماس حداقلی افراد با هوای آلوده است و در این شرایط باید حتماً کمیته اضطرار تشکیل و برای تعطیلی تهران فکری شود.» حالا رویدادهای هفته پیش باز هم در حال تکرار است. آلودگی تداوم پیدا کرده. هفته گذشته روزهای نارنجی تداوم داشتند و این هفته روزهای قرمز. طبق آیین‌نامه‌های قانون هوای پاک تداوم دو روز با شرایط قرمز مساوی با شرایط اضطرار است و تصمیم‌های اتخاذ شده باید مساوی با شرایط بنفش باشد، اما دیروز هم این‌طور نشد، حتی در شمیرانات، تنها نقطه بنفش تهران. این تداوم آلودگی و تعطیل نشدن در شرایطی است که پیش از این علیرضا زالی، فرمانده عملیات مقابله با کرونا در تهران گفته بود که در شرایط آلودگی هوا، خطر ابتلا به کرونا هم تشدید می‌شود.
کرونا در آلودگی بیشتر دوام دارد
صحبت‌های فرمانده ستاد عملیات مدیریت بیماری کرونای پایتخت دیروز هم به آلودگی هوا گره خورد. او گفت: «در شرایط فعلی تعطیلی چنده روزه می‌تواند برای بهبود وضعیت تهران و کاهش آلودگی هوا کمک کند.» زالی که در حاشیه نشست کارگروه اجتماعی، فرهنگی، سلامت، زنان و خانواده استان تهران سخن می‌گفت، توضیح داد: «با هر بیماری تنفسی هم شانس ابتلا به کرونا افزایش می‌یابد و هم شدت علائم را تغییر می‌دهد و هم در مرگ‌و‌میر موثر خواهد بود. در کسانی که بیماری تنفسی دارند که در تهران به برخی دلایل، تعداد آنان کم هم در میان اطفال و هم در میان سالمندان کم نیست، کسانی که زمینه بیماری آلرژیک و اسم دارند با آلوده‌تر شدن هوا، امکان دارد، بیماری آنان شعله‌ور شود و در ادامه زمینه تشدید خود بیماری تنفسی و ابتلای همزمان به بیماری کرونا خطر مرگ‌و‌میر افزایش پیدا می‌کند.»
به گفته او در تهران علاوه بر آن‌که با پدیده وارونگی هوا روبه‌رو هستیم و در روزهای اخیر میزان نزدیکی این لایه‌ها به سطح زمین بیشتر شده است. همچین برخی نقاط شهر از یک سیستم دو لایه‌ای تبعیت می‌کند و حتی در بعضی نقاط به ارتفاع ۲۰۰ متر نیز رسیده است.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: «ویروس کرونا، ویروس سنگینی است و در شرایط نبود تهویه و چرخش هوا، زمان بیشتری می‌تواند در آن محیط حضور داشته باشد و بر همین اساس مدت زمان بقای آن افزایش می‌یابد و شانس ابتلای شهروندان نیز بیشتر می‌شود.»
او در ادامه به شاخص‌ها اشاره کرد و اینکه «حتی افراد سالم نیز در این وضعیت در معرض خطر هستند» و «سطح آلودگی به میزانی است که آنان را نیز تحت شعاع قرار می‌دهد.»
از سوی دیگر به گفته زالی در این میان نیز افرادی که بیماری قلبی و تنفسی دارند، بیماری تنفسی مزمن دارند، کودکانی که زمینه بیماری آسم دارند، کسانی که دچار بیماری‌های قلبی مزمن هستند و افراد مسمن بیشتر در معرض خطر هستند چون ظرفیت حیاتی ریه آنان کاهش یافته است و در کودکان نیز تا سن ۱۰ سالگی ظرفیت ریه کاهش دارد و بر همین اساس آنان بیشتر مستعد مواجهه با مشکلات هستند.
فرمانده ستاد عملیات مدیریت بیماری کرونای پایتخت ادامه داد: «در خود فصل سرما نیز به دلایلی بر میزان آلودگی هوا تاثیر مستقیم داشته باشد و میزان آلاینده‌ها را نیز افزایش دهد؛ متاسفانه آلاینده‌هایی که در تهران علاوه بر این‌که قدر مطلق آلاینده‌ها بالاست، تنوع و گوناگونی آلاینده‌ها نیز مشکل دار است و با بسته‌ای از آلاینده‌ها روبه‌رو هستیم. هر کدام از این آلاینده‌ها می‌تواند آثار تخریبی و تاثیرات بیولوژیکی بر انسان‌ها داشته باشد و برای افراد مشکل‌ساز شود.»
تعطیلی چند روزه لازم است
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه توصیه‌های آشنا در روزهای آلوده را تکرار و از نهادهای اجرایی درخواست مشارکت کرد «چرا که شهروندان مجبور به حضور در شهر هستند» او توصیه کرد که افراد پرخطر که بیماری‌های زمینه‌ای دارند، زنان باردار و افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و سرطانی در این روزها از خانه خارج نشوند و فعالیت‌های ورزشی متوقف شود.
زالی خارج نشدن از خانه را تنها راهبردی دانست که در این شرایط می‌توان در پیش گرفت و به تعطیلی اشاره کرد: «تعطیلی شهر و اقدامات مداخله‌ای از این دست می‌تواند موثر باشد که اجرای آن از اختیار شهروندان خارج است.»
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی خواستار تعطیلی چند روزه پایتخت شد و افزود: «باید مراقبت کرد تا این تعطیلی منجر به خروج از شهر نشود و مردم بدانند که خود خروج از شهر و سفر به دیگر نقاط که شرایطی مشابه دارند، خطر جدی را برایشان به دنبال دارد.»
از طرف دیگر او با اشاره به رعایت نشدن فاصله گذاری اجتماعی در حمل‌و‌نقل عمومی شهر تهران، گفت: «حمل‌و‌نقل عمومی پایتخت به عنوان معضلی جدی هم در آلودگی هوا و هم در موضوع کرونا ویروس نقش دارد و نیازمند راه‌حل‌های حمایتی است.»
تهران آلوده بدون آمبولانس
در قانون هوای پاک برای شرایط اضطرار آلودگی هوا (قرار گرفتن در وضعیت قرمز ـ ناسالم و همین‌طور بنفش‌بسیار ناسالم) توصیه‌ها و اقداماتی متناسب با شرایط هر شهر مطرح شده است. تشدید اعمال محدودیت‌های نوعی و زمانی برای خودروها و موتورسیکلت‌ها در محدوده‌های ترافیک مصوب یا کل محدوده شهر، ممنوعیت‌های ترددی دیگر و مواردی درباره فعالیت‌های عمرانی از دیگر موارد مورد اشاره در قانون است.
در بند پ وزارت بهداشت موظف به استقرار پایگاه‌های سیار فوریت‌های پزشکی (اورژانس) و هلال‌احمر با جانمایی مناطق آلوده‌تر و پرتردد برای کاهش زمان دسترسی به پایگاه‌ها شده است. اما این وظیفه جز در دو روزی که احتمال تعطیلی تهران مطرح شد و به سرانجام نرسید، اجرا نشد.
از سوی دیگر اما با این‌که شرایط اضطرار آلودگی هوای پایتخت تایید شده و در اعداد ایستگاه‌های سنجش هم هویداست، و در حالی که شهرهایی چون تهران در شرایط کرونا، نیمه تعطیل‌اند، دلیل تصمیم نگرفتن درباره تعطیلی مشخص نیست. تعطیلی مقاطع تحصیلی به واسطه شیوع کرونا اتفاق افتاده اما وزراتخانه‌ها، نهادها، سازمان‌های دولتی، عمومی و خصوصی و اصناف برنامه‌ای برای مدیریت ساعات کار روزانه‌ طبق آنچه در قانون هوای پاک آمده در نظر نگرفته است. علاوه بر این‌ها آمار مراجعه به بیمارستان‌ها به دلیل آلودگی هوا به همه‌گیری کرونا گره‌خورده و پیدا نیست تداوم نفس‌کشیدن در این هوا، چند نفر را به مراکز درمانی کشانده است.
کارشناسان سازمان حفاظت محیط‌زیست معتقدند وزارت کشور متهم اول تداوم آلودگی است چون طرح کاهش را اجرا نکرده، بر اجرای معاینه‌فنی نظارت نداشته، در نوسازی و توسعه ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی ناتوان بوده، فیلتر جاذب دوده روی خودروهای عمومی درون شهری نصب نکرده، مدیریت غلطی در ترافیک داشته، در کاهش تقاضای سفرهای درون شهری ناتوان بوده و همه این‌ها در کنار توسعه‌ندادن فضای سبز وضعیت آلودگی را در تمام کلان‌شهرها بغرنج کرده است.