مرکز پژوهش‌هاى مجلس از وضعیت اقتصادى ۶ ماه نخست امسال گزارش داد

کاهش ۳۲ درصدى درآمد دفاتر خدمات مسافرتى

رشد بخش خدمات در سال 99 صفر درصد برآورد می‌شود

اثرگذاری تحریم‌ها بر روی اقتصاد ایران در حال ثبات بود که بار دیگر شوک ناشی از فراگیری ویروس کرونا تاثیرات جدیدی را بر روی اقتصاد ایران گذاشت. یکی از اصنافی که در این دوره در تمام دنیا و همچنین ایران از این شوک بیشترین ضربه را دید بخش گردشگری بود. نرخ رشد فروش در دفاتر مسافرتی تنها در فروردین ماه به منفی 3/74 رسید. میانگین نرخ رشد فروش این بخش در 6 ماه نخست سال 99 هم منفی  58/32  محاسبه شده‌است.

بر اساس اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اقتصاد ایران 11 درصد نسبت به سال 96 کوچک‌تر شده است و علت این مساله رشد اقتصادی منفی متأثر از جهش نرخ ارز و مدیریت نامناسب کسری بودجه دولت در سالهای 1397 و 1398 است.

با این حال بروز نشانه‌هایی از رشد اقتصادی مثبت در فصول پایانی سال 1398 نشان از تخلیه اثر شوک های داخلی و خارجی بر اقتصاد کشور داشته است که با شیوع ویروس کرونا از ابتدای اسفند ماه 1398 اقتصاد کشور متحمل شوک جدیدی شد.

 صندوق بین المللی پول و بانک جهانی با تعدیل پیش‌بینی خود از اقتصاد ایران، رشد اقتصادی کشور را در سال2020 (1399) به ترتیب 5/4- و 5/5- درصد برآورد کرده‌اند.

اما مرکز پژوهش‌های مجلس معتقد است نهادهای بین المللی در برآورد آثار شیوع ویروس کرونا بر بخش حقیقی اقتصاد ایران دچار بیش برآوردی شده‌اند.

براساس آخرین شواهد از عملکرد اقتصاد در 6 ماه اول سال 1399 و روندهای قابل تحلیل تا پایان سال، رشد اقتصادی 5/0 درصد، رشد اقتصادی بدون نفت 8/0 درصد، رشد کشاورزی 1/2 درصد، رشد نفت 6/1-  درصد، رشد صنعت 4/6 درصد، رشد آب، برق و گاز 2/4 درصد، رشد بخش ساختمان  6/14-  درصد و رشد بخش خدمات صفر درصد برآورد می‌شود.

مهم‌ترین عامل اثرگذار بر اقتصاد در نیمه اول سال 1399 شیوع ویروس کرونا بوده است. بزرگترین ویژگی شیوع این ویروس اثرگذاری بسیار متفاوت آن از اعمال تحریم‌ها بود. در واقع در حالی که اعمال تحریم‌ها عمدتاً بخش نفت و صنایع بزرگ مثل خودروسازی را متأثر ساخته بود با این حال شیوع ویروس کرونا عمدتاً بر بخش‌های خدماتی و صنایع کوچک اثرگذار بود.

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران پس از نزدیک به دو سال سکوت آماری در بهار 1399 حساب‌های ملی را منتشر کرد. با این وجود تفاوت‌های بسیاری در آمارهای اعلام شده توسط  2 نهاد آماری مشاهده می‌شود. برای مثال در حالی که بانک مرکزی رشد بخش صنعت و ساختمان را در فصل اول سال 1399 مثبت اعلام کرده از نظر مرکز آمار ایران رشد این دو بخش منفی بوده است.

این نحوه انتشار آمار حساب‌های ملی به نوعی موجب سردرگمی تحلیلگران، تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران شده است و برای رفع این موضوع به نظر می‌رسد هر چه زودتر بایستی اصلاح نظام آماری کشور در دستور کار دولت و مجلس قرار گیرد.

بخش کشاورزی

بر اساس اعلام مرکز آمار رشد این بخش در 3 ماهه اول سال 1399 حدود 1/0 درصد بوده است که تفاوت بسیاری با برآورد بانک مرکزی از رشد این بخش در 3 ماهه اول سال  1399 (7/3 درصد) دارد.

رشد بخش کشاورزی در سال 1399 حدود 1/2 درصد پیش‌بینی می‌شود.

نفت خام و گاز طبیعی

با اعمال تحریم‌های آمریکا، رشد بخش نفت خام و گاز طبیعی از زمستان سال 1396 منفی شد و در سال‌های 1397 و 1398 به ترتیب رشدهای 14- و 35- درصدی را تجربه کرد. همچنین رشد این بخش در 3 ماهه اول سال 1399 براساس اعلام مرکز آمار ایران 3/14 – درصد بوده است. با این حال براساس شواهد آماری از گزارش ماهیانه اوپک به نظر می‌رسد با تخلیه کامل اثر تحریم‌ها بر این بخش رشد این بخش در ادامه سال از دامنه منفی خارج شده و مثبت شود.

به طور کلی بر اساس شواهد موجود رشد بخش نفت در سال 1399 ، 6/1- درصد پیش‌بینی می‌شود.

معدن

با توجه به عملکرد شاخص تولید شرکت‌های معدنی بورسی در 6 ماهه اول سال، می‌توان رشد حدود 6/8 درصدی بخش معدن را انتظار داشت.

صنعت

رشد این بخش در بهار سال 1399 براساس اعلام بانک مرکزی مثبت 3/1 درصد و براساس اعلام مرکز آمار 4/0- درصد برآورد شده است. به نظر می‌رسد یکی از علل این تفاوت را بتوان در کانال‌های اثرگذاری ویروس کرونا بر صنایع کشور توضیح داد. به طور کلی در محاسبه ارزش افزوده بخش صنعت توسط بانک مرکزی عمدتاً صنایع بزرگ وزن بیشتری دارند این در حالی است که در شاخص صنعت مرکز آمار ایران صنایع کوچک و متوسط سهم چشمگیری دارند.

رشد بخش صنعت در سال 1399 حدود 4/6 درصد پیش‌بینی می‌شود.

بخش ساختمان

آمار بانک مرکزی رشد 3/9  درصدی و آمار مرکز آمار ایران رشد 2 – درصدی این بخش را در 3 ماهه نخست سال  1399 نشان می‌دهد.

شواهد موجود از پروانه‌های ساختمانی صادره در نیمه دوم سال 1398 و برخی شاخص‌های مرتبط با تولید و فروش نهاده‌ها و مصالح ساختمانی در نیمه اول سال 1399 نشان دهنده رشد منفی و نسبتاً قابل توجه سرمایه‌گذاری در بخش ساختمان است. به نظر می‌رسد بخش اعظم این رشد منفی مربوط به بخش ساختمان‌های مسکونی باشد

شواهد و برخی شاخص‌های مرتبط با تولید و فروش نهاده‌ها و مصالح ساختمانی در نیمه اول سال 1399 نشان دهنده رشد منفی و نسبتاً قابل توجه سرمایه‌گذاری در بخش ساختمان است و بر این اساس رشد این بخش 6/14- درصد پیش‌‌بینی می‌شود

بخش خدمات

براساس اعلام مرکز آمار ایران رشد این بخش از فصل سوم سال 1397 تا بهار 1399 همواره منفی یا نزدیک به صفر بوده است که عمده‌ترین زیربخش‌های منفی کننده رشد این بخش، بخش‌های عمده‌فروشی و خرده‌فروشی و امور عمومی بوده‌ا‌ند. دلیل اصلی رشد منفی این بخش را می‌توان کاهش قدرت خرید خانوارها و کاهش مصرف خصوصی و همچنین منفی شدن رشد هزینه‌های جاری دولت در اثر کاهش قابل توجه درآمدهای نفتی کشور بیان کرد. با این حال با شیوع ویروس کرونا و اعمال محدودیت‌ها این بخش را بسیار بیشتر از سایر بخش‌ها تحت تاثیر قرار داده‌است.

هرچند با شیوع ویروس کرونا در سال 1399 ارزش افزوده بخش خدمات در فصل بهار کاهش 5/3 درصدی داشته است، با این حال به نظر می‌رسد با توجه به شواهد موجود رشد این بخش در ادامه سال مثبت خواهد بود. به طور کلی با توجه به عملکرد بخش‌های صنعت، کشاورزی و معدن و تاثیر آن بر بخش‌های خرده‌فروشی و عمده فروشی و مستغلات، مخارج هزینه‌ای دولت و تاثیر آن بر بخش خدمات عمومی، شرایط تورمی و تأثیر آن بر ارزش افزوده حقیقی خدمات واسطه گری مالی و سایر زیربخش‌های خدمات، رشد این بخش حدود صفر درصد برآورد می‌شود.

خدمات بازرگانی

رشد بخش خدمات بازرگانی از فصل تابستان سال 1397 تا بهار 1399 منفی بوده است. هرچند شواهد نشان می‌دهد در فصول منتهی به زمستان سال 1398 رشد منفی این بخش روند نزولی طی کرده با این حال از زمستان1398  و با شیوع ویروس کرونا رشد منفی این بخش مجدداً فزاینده شده است. مرکز آمار و بانک مرکزی رشد این بخش را در فصل بهار سال 1399 به‌ترتیب 7/6 – و4 – اعلام کرده‌اند.

با سپری شدن ماه‌های ابتدایی شیوع ویروس کرونا، کاهش درآمد اصناف به میزان چشمگیری کاهش یافته است. در واقع در حالی که درآمد ازدست رفته اصناف در اسفند 1398 حدود 616 هزار میلیارد ریال بوده است این درآمد ازدست رفته در ماه‌های اخیر به حدود 120  هزار میلیارد ریال رسیده است.

خدمات گردشگری

بر اساس این آمار اصناف گردشگری از جمله اصنافی هستند که بیشترین درآمد از دست رفته را دارد.  رشد فروش دفاتر خدمات مسافرتی گردشگری و زیارتی در مقایسه با قیمت‌های سال 95، در فروردین ماه سال جاری منفی 3/74 ، در اردیبهشت منفی 7/54 در خرداد منفی 1/35 ، در تیرماه 35 در مردادماه منفی 9/38 و در شهریورماه منفی 5/27 بوده است. که میانگین آن برای 6 ماه نخست سال 99 حدود منفی 58/32 محاسبه می‌شود.

همچنین میزان رشد فروش مراکز مربوط به گردشگری شامل هتل‌ها، هتل آپارتمان‌ها و مجتمع‌های جهانگردی و … نسبت به قیمت‌های سال 95، در فرودین ماه سال 99 منفی 3/69 ، در اردیبهشت ماه منفی 4/38، در خردادماه منفی 8/11، در تیرماه منفی 66/10، در مرداد منفی 8/18 و در شهریور منفی 4/9 بوده است. که میانگین آن برای 6 ماه نخست سال 99  حدود منفی 39/26 محاسبه می‌شود.

با توجه به عملکرد 6 ماهه اول و پیش‌بینی عملکرد آن تا پایان سال، رشد بخش خدمات در سال 1399 صفر درصد برآورد می‌شود.