سدهای ترکیه خون همسایگان را می‌مکد

فعالان محیط زیست با صدور بیانیه‌ای نسبت به عواقب آبگیری سد ایلیسو ترکیه هشدار دادند

 

تعدادی از فعالان محیط زیست ایران با صدور بیانیه‌ای نسبت به کاهش حقابه دجله و فرات از سوی دولت ترکیه و انفعال وزارت خارجه در این زمینه انتقاد کرده‌اند. در این بیانیه همچنین بار دیگر نسبت به خطرات آبگیری سد ایلیسو هشدار داده شده است.

کشور ترکیه از سال 2006 ساخت سد ایلیسو را شروع کرد. حجم مخزن این سد سه برابر بزرگ‌تر از بزرگترین سد ایران یعنی کرخه است. این سد گنجایشی معادل ۴۳ میلیارد متر مکعب دارد.

محمد درویش فعال محیط زیست در این خصوص به پیام ما می‌گوید: اگر سد ایلیسو آبگیری شود عملا وضعیت در میانرودان و بین‌النهرین بسیار بحرانی‌تر می‌شود. 

او معتقد است: دولت باید با رایزنی‌هایی که با دولت ترکیه انجام می‌دهد آن‌ها را متقاعد کند حقابه تالاب‌هایی که در منطقه میانرودان وجود دارد تامین شود. تا به این ترتیب آب شور خلیج فارس وارد اروند رود و شط‌العرب نشود و مردم آبادان، خرمشهر درگیر آب شور نشوند. به همین دلیل باید حقابه دجله و فرات به همان رقم سابق یعنی 750 متر مکعب در ثانیه برگردد درحالیکه اکنون ترکیه این رقم را یک سوم کرده است و به 250 متر مکعب در ثانیه کاهش داده است.

فعالان محیط زیست بارها نسبت به عواقب ساخت مجموعه سدهای ترکیه بر روی سرشاخه‌های دجله و فرات هشدار داده‌اند.

کهرم پیش از این، به پیام ما گفته بود: «ترک‌ها در غرب کشور شروع به سد سازی‌های گسترده کرده‌اند و هم اکنون نیز در حال ساخت سد ایلیسو بزرگترین سد جهان هستند که آبگیری آن 4 سال زمان می‌برد و در صورت راه اندازی آن دجله و فرات که مرکز تمدن‌های بزرگ جهانی است از بین خواهد رفت ،کشور عراق به طور کامل نابود خواهد شد و نواحی شمالی تالاب هورالعظیم در کشور ما هم کاملا خواهد خشکید.»

حالا اما حزب مهستان( به گفته محمد درویش اولین حزب فعال محیط زیستی ایران) در بیانیه‌ای آورده است: «نزدیک به نیم‌قرن از آغاز پروژه‌ی موسوم به «گاپ» در ترکیه می‌گذرد. هرچند از همان آغاز نگرانی‌هایی جدّی در مورد عواقب اجرای این پروژه در سطح ایران، منطقه و جهان مطرح بود؛ اما دولت‌های وقتِ ترکیه هرگز تا زمانی که حکومت‌های مقتدری در سوریه و عراق حضور داشتند، این پروژه را عملاً اجرایی نکردند. اینک اما در شرایطِ بی‌توجهی وزارت امور خارجه و سازمان محیط‌زیست تمامی دولت‌های گذشته در ایران و ضعف دولت‌های مرکزی در سوریه و عراق کار از کار گذشته و دولت ترکیه، مخزنی به ظرفیت حدودی ۱۲۰میلیارد مترمکعب (تقریباً 40 میلیارد متر مکعب بیشتر از کل توان آب قابل استحصال ایران در یک سال) بر سرشاخه‌های دجله و فرات، که از کوه آرارات سرچشمه می‌گیرند، ساخته است (آخرین اقدام دولت ترکیه در این زمینه ساخت سد ایلی‌سو است که سه برابرِ بزرگترین سد ایران، کرخه، ظرفیت دارد). 

عقوبت چنین ساخت و ساز گسترده‌ای، کاهش محسوس آورد رودخانه‌های دجله و فرات در عراق و سوریه بود؛ رخدادی که منجر به خشک ‌شدن اراضی کشاورزی، نابودی تالاب‌های اقماری، افزایش کانون‌های بحرانی فرسایش بادی و مهاجرت و تشدید حاشیه‌نشینی در شهرهای بزرگ سوریه و عراق شد. و توجه داشته باشیم همین اتفاق و تشدید فقر و در نهایت گسترش نارضایتی‌ها یکی از مهم‌ترین زمینه‌های ترویج خشونت و ظهور داعش بود که به همه‌ی مردمان و دولت‌های منطقه هزینه‌هایی هنگفت را تحمیل کرد.»

پیش از این بیانیه که توسط حزب مهستان صادر شده است، فعالان محیط زیستی کشور با تشکیل کمپینی ملی، منطقه‌ای و جهانی با نام «پویش میان‌رودان» در صدد رساندن صدای  اعتراض خود به مجامع قضایی بین المللی برای مقابله با این بی‌عدالتی بودند. این پویش هم که حدود دو سال از راه اندازی آن می‌گذرد حرکتی برای اعتراض به  بستن سد آتاتورک روی دجله و فرات از سوی ترکیه است.  

راه حل؟

کهرم، تنها راه حل این معضل را دیپلماسی قوی می‌داند و می‌گوید: متاسفانه ترکیه با ادامه فعالیت سد سازی این کار را حق طبیعی خود می‌داند. 

اسماعیل کهرم فعال محیط زیست در این خصوص به پیام ما می‌گوید: «متاسفانه وزارت خارجه کشورمان در این زمینه بسیار ضعیف عمل کرده است  و همین موضوع سبب شده که همچون کشوری مظلوم  و منفعل باشیم و همسایگان شرقی و غربی در قبال کارهای بین المللی خود جواب پس ندهند، به طور مثال عراق زمانی که پای منافعش در میان است، حاضر نیست ذره‌ای به ایران امتیاز دهد اما وقتی که در موضوعی مانند هورالعظیم به مشکل می‌خورد سریع از کشور ما درخواست کمک می‌کند.» 

«حزب مهستان ایران» هم به نقش پررنگ وزارت خارجه در این زمینه اشاره دارد. در این بیانیه آمده است: «ما خواهان آن هستیم که وزیر محترم امور خارجه، جناب آقای دکتر ظریف، بر طبق ادعای مقامات دولتی در ترکیه که پیوسته اعلام می‌کنند: «ما فقط آب را تنظیم کرده و از حقابه‌ی خود عدول نکرده و نخواهیم کرد»، دولت ترکیه را مجاب کند که همچنان همان حقابه‌ی سابق، یعنی 750 مترمکعب بر ثانیه، را از دو رودخانه‌ی دجله و فرات رها کنند ــ در حالی که به گفته‌ی مقامات عراقی این رقم هم‌اینک به کمتر از یک‌سوم کاهش یافته است ــ و ضمن هماهنگی با دولت‌های سوریه و عراق، مطابق کنوانسیونUNCCD و رامسر، اجازه دهند مسیر طبیعی این رودخانه‌ها تا خلیج فارس ادامه یابد.»

نقش پررنگ وزارت خارجه

همسایه‌ای به اسم ترکیه با ایجاد سدهای بسیار بزرگ بر روی رود دجله و فرات و ندادن حق آبه کشورهای همسایه، مشکلات بسیاری را برای کشورهای منطقه از جمله ایران به وجودآورده است حسن روحانی رییس جمهوری در همایش بین‌المللی مقابله با گرد و غبار ، از پروژه سدسازی ترکیه انتقاد کرده و گفته است: «طرح ایجاد ۲۲ سد بزرگ در یکی از کشورهای همسایه می‌تواند تاثیرات بسیار مخربی بر فرات و دجله بگذارد و کشورهای منطقه و سازمان‌های بین‌المللی در این زمینه مسوولیت دارند» 

اما در این بین به نظر می‌رسد نقش وزارت خارجه از همه پررنگ‌تر است، وزارت خانه‌ای که موظف است با دیپلماسی قوی و با برقراری ارتباط موثر با همسایگان، آنها را متقاعد کند که به وظایف و تعهدات خود پایبند بوده و از ایجاد مشکلات و دردسرهای اینچنینی برای کشورمان خودداری کنند.