هنر حجمی بافی قالی/ یادداشتی از استاد منوچهر مظفری

استاد منوچهر مظفری یکی از این افراد است که سهم بسزایی در اعتلای فرشبافی کرمان داشته، وی خود اهل کرمان است و از حدود سال 1353 یعنی از دوران کودکی، به کار پرداخت و رفوگری فرش روی آورد و در کنار این شغل، بافت قالی را نیز به طور کامل فرا گرفت و در این هنر به حدی مهارت یافت که مرمت فرشهای موزه ای ابداع کرد که با این روش می توان فرش‌های نفیسی را که آسیب دیده اند، به بهترین شکل ممکن مرمت و بازسازی کرد. این روش که بر روی دار انجام می شود، بسیار سخت و دقیق است و به مهارت بسیار نیاز دارد. این هنرمند در نمایشگاه بین المللی فرش تهران که یکم تا هفتم شهریور79 برگزار شد, در غرفه هنرمندان، فرشی را به نمایش گذاشت که توجه همگان را به خود جلب کرد. این فرش حجمی، میوه دانی است به ابعاد80 در80 سانتیمتر و با قطر 30 سانتیمتر که با گره فارسی بافته شده است. نکته قابل توجه این است که کلیه مواد مصرفی فرش آن از جمله از جمله نخ چله، پود نازک، همه از پنبه طبیعی است و از مواد مصنوعی استفاده نشده است. حجمی بافی با این شکل برای اولین بار و انحصارا توسط استاد مظفری بافته می شود و هنوز کسی موفق به تکرار این هنر منحصر به فرد نشده است برای آشنایی شما با نحوه شکل گیری و کیفیت آثار حجمی استاد از ایشان خواستیم مقاله ای برای معرفی این هنر خاص به رشته تحریر در آورنده که در ادامه به طور اختصاصی در پیام ما می خوانید:

اگر بخواهیم قالی ها را از نظر فیزیکی مورد بحث قرار دهیم به 4 دسته تقسیم می شوند:
1- قالی های زیر پایی یا پاخور2- قالی های پرده ای و تابلوئی 3- قالی های برجسته و سه بعدی 4- قالی های حجمی
2- می توان بالاترین هنر قالی بافی را حجمی بافی نام برد.
3- شاید سوال شود چرا حجمی بافی بالاترین هنر قالی بافی است.
4- هنرمندی که حجمی بافی کار می کند در واقع بایستی همه اطلاعات در مورد قالی را بداند که این اطلاعات عبارت است از:
1- شناخت کامل از طرح و طراحی
2- شناخت کامل از رنگ و رنگرزی و رنگ سازی
3- شناخت کامل از نوع بافت ها –لول بافت-نیم لول- تخت
4- شناخت کامل از انواع گر ه ها در قالی دستباف1- گره متقارن2- گره نامتقارن 3- گره کمکی 4- گره تککاری 5- گره نیم گره 6- گره معکوس 7- گره مغلوب 8- گره آویز9- گره مخلوط 10- گره مضاعف
5- شناخت کامل از مواد اولیه نوع پشم و نوع پنبه و شناخت مواد ویژه
6- عیوب شناسی متخصص باشد- یعنی تمام معایبی که باعث ایراد در قالی می شود را بداند در واقع شخصی که هم از لحاظ تئوری و هم به لحاظ عملی بایستی اطلاعات کامل داشته باشد تا بتواند تجربیات چندین ساله خود را جمع آوری کند .آن زمان است که خلاقیت او شکوفا می شود و آثاری بی نظیر را به وجود می آورد.آثاری که نه تنها افراد عادی بلکه استادان قالی دستباف را به حیرت می آورد که سوال چطور امکان دارد را به ذهن بیننده می آورد؟
اینجاست که باید گفت عشق, عاشق تا به کجا رفته که او تمامی عمر خود را وقف معشوقش کرده تا ثابت کند عاشق واقعی به هدف خود را خواهد رسید. و حقیقت خالق اصلی که او را از روح خود در کالبد هنرمند دمیده را ثابت کند.
حال می پردازیم به چندی از این پدیده ها:
1- میوه دان حجمی چطور به افکار رسیدند؟
داستان از یک فیلم سینمایی شروع شد که یک هنر پیشه در نقش یک زن پادشاه رومی بود که در گردن خودگردنبندی شبیه به ظرفی که شباهت نزدیکی به همان کشکول درویشان خودمان داشت و این جرقهای بود برای بوجود آمدن یک اثر بی نظیر که تمامی مطالب بالا را نیاز داشت تا بتوان این چنین پدیده ای را آفرید.
اولین حرکت طراحی, دوم رنگ شناسی و رنگ سازی سوم نوع بافت چهارم نوع گره پنجم ساخت, ابتکاری در زدن یک گره مخصوص که خواسته هنرمند را برآورده کند تمامی کارها به خوبی پیش می رفت تا اینکه کار به جایی می رسد که استاد قبل از رسیدن به پایان کار به بن بستیاز هنر می رسد که شاید دیگر امکان ادامه دادن نباشد. استاد دل شکسته از نرسیدن به پایان کار در نگاهش اشک جاری می شود و چندی دست از کار می کشد ولی ذهنش همچنان به دنبال راهی برای به پایان رساندن کار بود تا اینکه پس از مدتی استاد در خواب می بیند که چطور کار نیمه تمام خود را باید به پایان برساند. و تکنیکی منحصر به فرد دست پیدا می کند و قالی حجمی آفریده می شود.
1- میوه دان
طول 80 سانت قطر 30 سانت و رجشمار50 می باشد مواد اولیه از بهترین پشم درجه یک جهت بافت نخ چله از بهترین پنبه درجه یک استفاده شده است. نوع بافت لول بافت و یک قسمت از بافت نیم لول است . نوع گره نا متقارن ,رنگ گیاهی استفاده شده است.
مورد استفاده :هم جنبهدکوری و هم جنبه کار بردی دارد به طوری که می توان تا 16 کیلو میوه از انواع اقسام میوه ها در آن جا داد و استفاده کاربردی روی میز پذیرائی داشته باشد.
2-گل در کویر
همه می گویند که گل در کویر نمی روید و این یک حقیقت است ولی می شود گل در کویر به وجود آورد گلی که هیچ وقت پژمرده نمی شود و آن گل قالی است که در کویر بافته شود.
مواد اولیه: 1- پشم درجه یک 2- نخ چله پنبه درجه یک بافت لول و گره متفارنو با رجشمار 50 بافته شده است.
3- درخت زندگی
نگاهی به نیاز موجودات را به هم نشان می دهد.
درختی که تنه اش تکیه گاه است شاخه برگش سایه آرامش, گلشعطر,طراوت و میوه اش جان می دهد
مواد اولیه:1- ابریشم درجه یک 2- نخ چله پنبه درجه یک3- بافت لول و گره نامتقارن و رجشمار 60 می باشد.
4-جام جهانی
هر 4سال یک بار در بالای سر میلیاردها عاشق به فوتبال به مانند ستاره ای درخشان می درخشد و دست کسی به آن می رسد که از همه عاشق تر باشد و امروز او آن قدر محبوب شده که در قالبهای دیگری به وجود می آید که دوستدارش حتی به همین شبح او قناعت می کنند که یکی از شبح ها بافت جام جهانی به صورت حجم در قالب قالی بافته شده قد آن 80 سانت,رجشمار 50 نوع بافت لول و گره متقارن, مواد اولیه پشم درجه یک و چله پنبه درجه یک می باشد.
5- توپ فوتبال
شاید هیچ کس در دنیا نباشد که یک بار با پای خود این شئ کروی شکل را لمس نکرده باشد. شئ که به میدان نبرد میرود .میلیاردها انسان را به هیجان می آورد وقتی به حرکت در میآید و از این سو به آن سو پرواز می کند. میلیاردها نگاه به دنبالش هستند و اینجا عاشقانی آنقدر دیوانه وار موضوع را دنبال می کنند و قلبشان آنقدر شدید می زند که گاه وقتی, قلب هم قفل می کند و می ایستد.
امروز توپ فوتبال آنقدر طرفدار پیدا کرده که ما هم آن را به شکل قالی بافته و در جایگاه ویژه خودش به معرض دید عاشقانش گذاشتیم بافت لول گره متقارن رجشمار 50 . نوع مواد اولیه پشم درجه یک چله پنبه درجه یک و همان ویژگی ها و شباهت به توپ فوتبال.
حرف آخر برای هنر
خواستم بگویم هنر قالی چیست
گفتم هنر همان قلمی است که طراح با عشق بر روی کاغذ شطرنجی به حرکت در می آورد و از زمین خلاقیت خود زیبایی طبیعت را به تصویر می کشد دیدم کم است.
گفتم هنر همان رنگ مواد رنگزا در دل طبیعت در میان درخت, گل, برگ صحراست که عاشق رنگرز آن را بر روی پشمی که از روی تن گوسفند زنده چیده و با علم و عشق خودش پشم سفید را به هزاران رنگ تبدیل می کند دیدم کم است
گفتم هنر همان انگشتانی است که در لابلای نخ چله می چرخد و پشم رنگ شده را با نگاهی به هنر کاغذ شطرنجی در هم می آمیزد تا جایی که خون از انگشتانش می چکد و درآخر پدیده زیبایی را که نامش قالی است به وجود می آورد کم است.
گفتم هنر همان عاشقانی است که با دیدن این پدیده زیبا که توسط هنرمندانی با ذوق که با دل و جان کار می کنند و این عجیب ترین را با آغوش باز می پذیرندو سالهای سال او را در کنار خود گذاشته و با دیدنش هر روز به آرامش ولذت می رسند, دیدم کم است. ولی در یک جمله خلاصه کنم اینها همه هست ولی هنر, هنر است.