نقش کرمانیان در آزادسازی خرمشهر

مهندس منصور ایران پور نویسنده و پژوهشگر تاریخ
عملیات بیت المقدس یکی از مهمترین نبردهای دفاع مقدس است که به واسطه آن بخشهای مهمی از کشور عزیز ایران آزاد گردید و نیروهای بعثی از بیشتر مناطق اشغالی کشورمان بیرون رانده شدند. این عملیات حدود بیست و چهار روز به طول انجامید و از ساعت 30 دقیقه بامداد مورخه دهم اردیبهشت ماه سال 1361 با شروع عملیات توسط رزمندگان کرمانی در طی چهار مرحله آغاز شد. سپس تا سوم خرداد ماه سال 1361 ادامه یافت و منجر به فتح خرمشهر گردید.
در این عملیات رزمندگان کرمانی تحت فرماندهی حاج قاسم سلیمانی دومین تجربه عملیاتی خود را پس از تشکیل تیپ مقتدر ثارالله انجام میدادند. نفرات این تیپ شامل رزمندگانی از کرمان و هرمزگان و سیستان و بلوچستان بودند. خط مقدم استقرار تیپ ثارالله در شمال خرمشهر به وسعت تقریبی 1800 متر معین گردیده بود که به نام جبهه سید جابر، کرخه کور و کوهه شناخته می‌شد. به سبب هموار بودن زمین این منطقه، محدودیت های فراوانی برای محافظت رزمندگان از دید دشمن وجود داشت. فرماندهی محور عملیاتی نیز بر عهده حمید عرب‌نژاد بود. فرمانده دلاور کرمانی که از ابتدای غائله کردستان مسئولیت شهر مهاباد را در استان آذربایجان غربی بر عهده داشت.
به طور کلی عملیات بیت المقدس تحت فرماندهی قرارگاه مرکزی کربلا هدایت می‌گردید و بر اساس آن سه قرارگاه فرعی به نام‌های قدس و فتح و نصر زیر نظر این قرارگاه برای انهدام دشمن سازماندهی شدند که رزمندگان تیپ ثارالله کرمان جزو قرارگاه قدس بودند. این قرارگاه مأموریت داشت در مرحله اول عملیات با تهاجم به خاکریزهای مقدم دشمن در شمال شهر خرمشهر اقدام به فریب و کشاندن نیروهای بعثی به سمت خود نماید و تظاهر کند که رزمندگان ایرانی قصد دارند حمله سراسری و اصلی خود را از این جبهه بر علیه ارتش تا دندان مسلح بعث عراق آغاز نمایند. اگر اینان موفق می‌شدند که این تاکتیک فریب را انجام دهند، موجبات ورود دشمن با تمامی قوا و چندین لشکر و تیپ و حجم وسیعی از تجهیزات را به منطقه استقرار خود فراهم میساختند و گرچه بسیار آسیب پذیر می‌گردیدند، اما موقعیت بسیار مناسبی را برای رزمندگان دو قرارگاه فتح و نصر بوجود می آوردند تا با فراغ بال بیشتر و بدور از تمرکز قوای دشمن، به سمت اهداف اصلی که مهمترین آنها فتح خرمشهر بود، پیشروی نمایند. بر این اساس مقرر گردید که عملیات در جبهه تیپ ثارالله چند روز زودتر از سایر قرارگاه‌ها آغاز شود. در شب اول عملیات رزمندگان کرمانی موفق گردیدند با عبور از زمین‌های باتلاقی به سمت دشمن حرکت نمایند و طی یک درگیری شدید و خونین مواضع آنها را فتح کنند. سپس این رزمندگان با استقرار در خط دشمن و درگیر نگاه داشتن آنها، عملأ موجبات فریب ارتش بعث را فراهم ساختند و بیشتر سربازان و تجهیزات نظامی دشمن را از سایر مناطق اطراف خرمشهر به سمت خود کشاندند.
این چنین شد که بعثی ها از دو قرارگاه اصلی فتح و نصر که وظیفه تصرف شهر بندری خرمشهر را بر عهده داشتند، غافل ماندند و به جنگ خونین با کرمانیان پرداختند. گر چه این اقدام به معنای شهادت رزمندگان کرمانی در زیر هجوم‌های بی امان و آتشباری پر حجم دشمن بود، اما میبایست کرمانی شهید شود تا خاک ایران اسلامی از چنگال دشمنان این مرز و بوم رهایی یابد. به گونه ای که روز دوم از عملیات بیت المقدس را می‌توان روز خونین عملیات برای کرمانیان نامید. زیرا سه تن از فرماندهان نام آور کرمانی به همراه بسیاری از نیروهایشان آنقدر در مقابل دشمن ایستادگی کردند تا به شهادت رسیدند. سردارانی از موسم دلپذیر عشق به نامهای حمید عرب نژاد و حمید ایران‌منش معروف به حمید چریک و ناصر غلامی. این اتفاق ناگوار در اولین روزهای عملیات به وقوع پیوست اما کرمانیان روحیه خود را از دست ندادند و همچنان به رغم شهادت‌های فراوان به مدت 21 روز در مقاومت خود پایداری نمودند و با تداوم جنگ و گریز به سمت خرمشهر، پیشروی‌های قابل توجهی به دست آوردند و موفق شدند در ادامه بر سرعت حرکت خود بی‌فزایند. گر چه در این مرحله از عملیات دو گردان از رزمندگان کرمانی به اسارت دشمن بعثی درآمدند، اما پیشروی‌های تیپ ثارالله تا قسمت‌های شمال و شمال‌غربی شهر خرمشهر گسترش یافتند و رزمندگان کرمانی با اقتدار کامل در منطقه مرزی کوشک پشت سر دشمن را مسدود نموده و در همان جا مستقر شدند.
در چنین شرایطی امکان هر گونه تحرکی از سوی ارتش بعث برای حمله به رزمندگان ایرانی و یا کمک به نیروهای در محاصره خود که در داخل خرمشهر به شدت با رزمندگان کشورمان درگیر بودند، سلب گردید و فتح خرمشهر توسط رزمندگان دو قرارگاه فتح و نصر امکان پذیر شد. در این وضعیت حمله رزمندگان ایرانی از مورخه 21 اردیبهشت ماه شدت یافت و پس از ورود به شهر خرمشهر به مرور بخش‌های بیشتری از آن را تحت تصرف خود قرار دادند. خرمشهر در سوم خرداد ماه سال 1361 در شرایطی آزاد شد که حدود نیمی از رزمندگان تیپ ثارالله کرمان شهید و یا مجروح و اسیر گردیده بودند و با آزادی خرمشهر تلاش این جان برکفان بی نتیجه نماند و ما امروز با اقتدار و اطمینان می‌توانیم بگوییم که برای آزادسازی خرمشهر از چنگال دشمن بعثی، بزرگترین پیروزی را شهیدان کرمانی به دست آوردند. اینان خود را به مرگ با عزت سپردند تا ایران و ایرانی برای همیشه زنده و پاینده بماند.