مصدق در پیشگاه تاریخ
به مناسبت 29 اردیبهشت ماه زادروز دکتر محمد مصدق:
1. هنگامی که مصدق در ایران به اصلاحات اساسی دست زد ما به وحشت افتادیم. این مرد که من بر خود می‌بالم که او را دوست خود بدانم، مردی دموکرات بود. ما با انگلیس‌ها هم‌دست شدیم تا او را از میان برداریم. در این راه توفیق یافتیم، ولی از آن روز دیگر در خاورمیانه از ما به نیکی یاد نشد. (ویلیام دوگلاس قاضی دیوان عالی کشور امریکا)
2. باید به ملت ایران تبریک بگویم که بعد از مدت‌ها یک شخص مخلص و باتدبیر زمام امور را در دست گرفته و موجبات ترقی ایران را فراهم کرده است. (مولانا عبدالکریم آزاد، 16/04/1330)
3. دکتر مصدق مردی‌ست که در امور سیاسی استعداد خارق‌العاده‌یی دارد. (دکتر هنری گریدی سفیر و رئیس انجمن فرهنگی ایران و آمریکا، آبان 1330)
4. ما جرأت و شهامت بی‌پیرایه و مقرون به بدبختی مردی شریف هم‌چون دکتر مصدق را که قربانی نفتی‌های بین‌الملل شد می‌ستاییم و به تقدیم احترامات خودمان اکتفا می‌کنیم. (پی‌یر فونتن، نویسنده‌ی کتاب جنگ سرد نفت)
5. من در واقع عاشق دکتر مصدق هستم و در تمام عمر خود در عالم سیاست شخصی را به شایستگی او ندیده‌ام. دکتر مصدق یک زمامدار ایده‌آل است که برای ملت خود فداکاری می کند. نخست‌وزیر ایران یکی از سیاستمداران بزرگ قرن بیستم است. (غضنفر علی‌خان سفیر کبیر پاکستان در ترکیه و در ایران)
6. با کمال صراحت می‌گویم که افزایش عایدات نفت عراق و دیگر کشورهای خاورمیانه مرهون تلاش و محبت دکتر مصدق است. ما عراقی ها برای نهضت ملی ایران ارزش بسیار قائل‌ایم. بدون شک این نهضت در بیداری ملل شرق موثر واقع شده است. (صالح جبر رهبر حزب ملی عراق، 16 ماه می 1953)
7. در کشوری که تهمت‌های سیاسی رواج کامل دارد، این مرد شرافت و عزت‌نفس خود را به نیکوترین شیوه حفظ کرده‌است. آقای دکتر مصدق مخالف هرگونه نفوذ بیگانه است. (مجله تایم، 08/02/1330)
8. وجود نحیف و ناتوان دکتر مصدق از کوه البرز محکم‌تر و از نفت آبادان آتشین تر و سوزان‌تر است. (مجله تایم،1951)
9. دکتر مصدق را پدر ملت ایران می نامند. او یکی از کسانی‌ست که وطن‌پرستی را به معنای واقعی تجسم بخشید و منافع کلت خود را بر همه چیز ترجیح داد. (روزنامه ابزرور، چاپ لندن، 02/03/1330)
10. مردم اسکاتلند همه از کلیه ی اقدامات وطن‌پرستانه‌ی دکتر مصدق تعریف و تمجید می‌کنند. (روزنامه گلاسکو هرالد، چاپ اسکاتلند،08/03/1330)
11. تاریخ جهان نشان خواهد داد که دکتر مصدق بزرگ‌ترین خدمت‌گزار ایران بوده است. (روزنامه‌ی بوئنوس آیرس، هرالد چاپ آرژانتین)
12. صریحاً می‌گویم که یاران در سده های کنونی تاریخ استقلال خود چنین نخست‌وزیر باشهامتی نظیر دکتر مصدق را به خود ندیده است. (روزنامه‌ی ثروت، چاپ لندن)
13. دکتر مصدق استادِ فن ملی‌شدن در شرق است. تمام رهبران نهضت ملی‌گرایی خاورمیانه در مکتب مصدق درس خوانده‌اند. دکتر مصدق مردی سال‌خورده و پیر است که فعالیت و نشاط او، نیروبخش جوانان کشورش شده است و آنان را تحت تأثیر خود قرار داده است. دکتر مصدق قدرت و توان شگفتی‌آور و سرسختی بی‌نظیر خود را به انگلیسی‌ها نشان داد و آنان را مجبور ساخت در برابر قدرت نیروی معنوی او زانو بر زمین بزنند. (موسسه‌ی مطبوعاتی دارالهلال مصر،07/07/1330)
14. دکتر مصدق با اشک‌های تیزابی خود پایه های عظمت امپراطوری انگلستان را پوسانید و با دست‌های لرزان خود چرخ‌های بیداری مردم را در خاورمیانه علیه امپریالیسم روغن‌کاری کرد. سر موفقیت دکتر مصدق مهارت او در تهییج افکار عمومی‌ست. (مجله تایم)
15. مصدق مردی بود که در تاریخ معاصر ایران فروزان‌ترین ستاره بود و گمان نمی‌رود امروز پس از مرگش اندکی از فروغ او و صحت افکار و روش و آرمانش کاسته شده باشد. این بزرگ‌مرد نخستین مقام فکری همه‌ی انقلابیون آسیا و آفریقا از جمله رهبر مصر جمال عبدالناصر و مردانی چون قوام نکرومه، سوکارنو، لومومبا، بن‌بلا و حتا کاسترو بود. گذشت زمان افکار و اندیشه‌های او را تغییر نداد و کهولت و بیماری را به بستر محافظه‌کاریش نینداخت. (حسنین هکل، سردبیر نشریه‌ی الاهرام مصر)
16. و باید صریحاً گفت که دکتر مصدق بهترین و با تجربه‌ترین سیاست‌مدار خاورمیانه به‌شمار می‌رود و پشتیبانی ملت ایران از دولت وی در تاریخ خاورمیانه و شاید جهان سابقه نداشته است. (فوتنگیس گازت، چاپ اسپانیا، 09/08/1330)
17. مصطفی فهمی وکیل دادگستری مقیم قاهره و استاد دانشکده‌ی حقوق طی نامه‌یی به زبان فرانسه به دکتر مصدق نوشته است که ترجمه‌ی آن به فارسی به‌شرح زیر می‌باشد:
«دکتر مصدق! آزادمردان تمام کشور به فداکاری شما نسبت به هم‌میهنان عقیده دارند و به شما به عنوان بزرگ‌ترین نمونه‌ی میهن‌پرستی ارج می‌نهند. ما از خداوند خواهانیم که به شما پیروزی دهد. ما حاضریم که افتخار دفاع شما را داشته باشیم. امضا».
18. هنگامی که حکومت مولود سیا بعد از کودتای ننگین 28 مرداد دکتر مصدق را به محاکمه جلب می‌نماید، یک نفر ایتالیایی به نام فیلس‌چی به زبان فرانسه نامه‌یی به دکتر مصدق می‌نویسد که ترجمه ی ان در صفحه‌ی 29 کتاب دکتر مصدق در دادگاه تجدیدنظر به شرح زیر چاپ شده است:
«دکتر مصدق! عالی‌جناب! از جناب‌عالی تقاضا دارد لطف فرموده مراتب تقدیس این‌جانب را نسبت به شخص شما و نسبت به اقدامات حکومت خود بپذیرید. در این زمان سخت که نه تنها هدف شما، بلکه شخص خود شما در خطر نابودی قرار دارید، من احساس می‌کنم که یک ضرورت انسانی قلب مرا، زبان مرا و قلم مرا وادار می‌سازد که علاقه‌ی مخصوص خود و میلیون‌ها ایتالیایی را نسبت به عظمت سیاست و جسارت رفتار شما در برابر دادگاهی که می‌خواهد شما را محکوم نماید، ابراز دارم. من گفته‌ام که میلیون‌ها ایتالیایی وجود دارند که از نام شما تجلیل می‌کنند، عالی‌جناب، من هم به همین نحو، زیرا در این روزها در روزنامه‌های آزادی‌خواه کشور من، عکس شما به‌طور روشن وجود دارد و به همه‌ی مردم نجابت قابل احترام سیمای شمار ار نشان می‌دهد و میلیون‌ها خواننده با اضطراب در ستون‌های این روزنامه‌ها مراحل محاکمه‌ی شما را تعقیب می‌کنند. جریان محاکمه‌ی شما به کجا خواهد انجامید [به هر کجا بینجامد]، من به شما می‌گویم که شما پیروز شده‌اید، آقای دکتر شما پیروز شده‌اید، در روح ایرانیان واقعی. درست به همان نحو که در روحی ایتالیایی‌های واقعی و آزادی‌خواهان در سراسر جهان. من به شما اطمینان می‌دهم که شما را هرگز فراموش نخواهم کرد و اگر روزی بتوانم صدای خود را به اطراف بفرستم شما را ـ آقای مصدق ـ به‌صورت یک قهرمان و پیشوای ترقی و آزادی و اتحاد ملی ایران نشان خواهم داد».
19. مرحوم ناصر قشقایی در صفحات 407 و 408 کتاب خاطراتش تحت عنوان اما چه‌گونه کودتا شد؟ چنین توضیح داده است:
«گودوین یک نفر آمریکایی با محمد حسین ‌خان و خسروخان ملاقات نمود و اظهار داشت دولت آمریکا تصمیم گرفته که مصدق‌السلطنه را از کار برکنار کند. خسروخان جواب داد: قول شرف می‌دهم تا دو ماه طول نکشد. حال شما بیایید نقداً پنج میلیون دلار بگیرید و سرلشکر زاهدی را بردارید بیایید داخل ایل قشقایی، در آن‌جا فرمان نخست‌وزیری را که شاه به زاهدی داده، اعلام کنید و از آن‌جا زاهدی را بردارید بیایید به طرف تهران. آن‌وقت ما همه نوع تضمین می‌کنیم، دو نفر از خودتان وزیر بشوید، یک نفر هم سفیر کبیر، در هرجا مایلید. کلیه‌ی اختیارات فارس و جنوب هم برای شما و بعد از آن‌هم ماهی پنج میلیون دلار می‌دهیم، مرتب از آن‌هم سهم بگیرید. آقایان جواب داده بودند که ما با مصدق همکار بوده‌ایم و حالا نمی‌توانیم خیانت کنیم؛ ولو این‌که شما پانصد دلار بدهید. غیر ممکن است که ما مرتکب چنین کاری شده و فامیل خودمان را ننگین و لکه‌دار کنیم».
فرداهای آن‌روز کودتا شروع شد، معروف است که چند صاحب منصب آمریکایی داخل تانک بوده و بر اهالی تهران با مسلسل و تانک تیراندازی می‌کرده‌اند.
20. صدرالاشراف نخست‌وزیر، وزیر، استاندار، سناتور و رییس مجلس پیشین سنا و خادم حکومت‌های استبدادی محمدعلی‌شاه، رضا شاه و محمد رضا شاه در عین مخالفت شدید و پیکاری که با دکتر مصدق رهبر جبهه‌ی‌ ملی داشته و با وجود زمینه ی انفعالی نامساعدی که نسبت به مصدق داشته در خاطراتش به نکته ی اساسی اعتراف نموده که ذکر آن با توجه به شهادت دشمن حایز کمال اهمیت است:
در صفحه‌ی 416 خاطرات خود راجع به رد امتیاز نفت شمال، روس‌ها و استیفای حقوق ملت ایران از نفت جنوب نقل می‌نماید:
«زمانی‌که رشته‌ی مطالب به‌دست مجلس شورای ملی افتاد و نطق‌های بلیغی در اطراف نفت و امتیاز نفت جنوب که انگلیس‌ها داشتند به‌عمل امد، سرآمد همه‌ی نطق‌ تاریخی دکتر [مصدق] نخست‌وزیر فعلی بود که اطلاعات جامعی به دست آورده و با ذکر معایب اساسی این امر و عملیات انگلیس‌ها در مدت گذشته راجع به نفت جنوب و ندادن حساب به تشریح موضوع پرداخت و در حقیقت رشته‌ی امر نفت را از آن‌روز به‌دست گرفت و هنوز در حسن شهرت آن و تحریک عوام که خاص خود اوست، بهره‌برداری می‌کند».