سه روز پیش حمیدرضا  خان‌محمدی، معاون وزیر آموزش‌وپرورش در رابطه با موضوع معدل دانش‌آموزان گفته بود: «این وضعیت بیشتر در مناطق کم‌برخوردار مشاهده شده که برای توسعه عدالت در آن مناطق برنامه‌هایی در نظر داریم و قرارگاه عدالت در آموزش پرورش برای حل مشکلات مناطق کم برخوردار راه اندازی شده و حدود هفتاد منطقه کم برخوردار شناسایی شده است.»

 

اما وزیر آموزش و پرورش در حالی از ارائه گزارش دربارهٔ نمرات «واقعی» معدل امتحانات نهایی دانش‌آموزان پایه دوازدهم امتناع کرد که جدیدترین گزارش وزارت آموزش و پرورش درباره نتایج تحلیل امتحانات نهایی خرداد ۱۴۰۲ نشان‌‌دهندهٔ اُفت معدل دانش‌آموزان در برخی رشته‌ها از سال ۱۳۹۸ است. به‌طور مثال میانگین معدل دانش‌آموزان سال ۱۳۹۸ در رشتهٔ علوم تجربی، ۱۳.۷۷ بود که در سال ۱۴۰۲ به ۱۱.۲۳ رسیده است. در رشتهٔ علوم ریاضی، میانگین معدل دانش‌آموزان سال ۱۳۹۸، ۱۳.۲۸ و در سال ۱۴۰۲ به ۱۰.۷۹ رسیده است. همچنین در رشتهٔ علوم انسانی، میانگین معدل دانش‌آموزان سال ۱۳۹۸ معادل ۱۰.۷۶ بود که در سال ۱۴۰۲ به ۸.۷۵ رسیده و در رشته علوم و معارف اسلامی، میانگین معدل دانش‌آموزان سال ۱۳۹۸ برابر ۱۲.۸۸ بود که در سال ۱۴۰۲ به ۱۰.۵۶ رسید.

 

آنطور که در این گزارش آمده بود ۱۷ استان از جمله استان‌های جنوب‌غربی و جنوب‌شرقی و استان‌های مرزی شمال‌غربی و شرقی شامل گیلان و اردبیل و خراسان شمالی و گلستان در میانگین نمرهٔ امتحان نهایی به ۱۰ هم نرسیده‌ بودند.

 

تغییر رویکرد عامل افت نمرات امتحان نهایی

بازتاب رسانه‌ای این گزارش و نگرانی فعالان حوزه آموزش از افزایش فقر آموزشی بود که سه روز پیش حمیدرضا خان‌محمدی، معاون وزیر اموزش‌وپرورش از در همایش توسعه عدالت آموزشی و تربیتی گفت: «با تحول در امتحانات نهایی یک افت چشمگیر در معدل‌ها مشاهده کردیم که این اقدام امتحان محوری شدن برای افزایش عدالت صورت گرفته است.» او همچنین با اشاره به این افت چشمگیر معدل در مناطق کم برخوردار، اضافه کرد: «برای توسعه عدالت در آن مناطق برنامه‌هایی در نظر داریم و قرارگاه عدالت در آموزش پرورش برای حل مشکلات مناطق کم برخوردار راه اندازی و حدود هفتاد منطقه کم برخوردار شناسایی شده است.»

پیش از این رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش هم  دربارهٔ آمار افت معدل دانش‌آموزان در امتحانات خرداد ۱۴۰۲ که اخیرا آمار آن منتشر شده اظهار کرده بود که قیاس آزمون خرداد ۱۴۰۲ با آزمون سال‌های قبل «مع الفارق» است. چراکه این آزمون‌ها با یکدیگر هم‌وزن نبودند و در آزمون خرداد ۱۴۰۲ هدف اصلی آموزش و پرورش تغییر رویکرد بود. در اجرا و تصحیح نیز برای اینکه کوچک‌ترین خطایی انجام نگیرد، دو بار تصحیح الکترونیکی رقم خورد که برای استانداردسازی کامل این اقدام انجام شده است. او همچنین دلایل اُفت نمرات امتحانات نهایی خرداد ۱۴۰۲ را به‌گردن دانش‌آموزان انداخته بود و راهبرد مطالعهٔ آنها را غلط دانسته بود، اما کارشناسان فعال حوزه آموزش موضوع را جدی‌تر از تقصیر دانش‌آموزان تلقی کردند. همچنین «مسعود کبیری»، دانشیار پژوهشگاه مطالعات آموزش‌وپرورش پیش از این دربارهٔ نحوه نمره‌گذاری امسال امتحانات نهایی و تغییرات آن نسبت به گذشته به «پیام ما» گفته بود: «نمره‌دهی امسال دقیق‌تر بود. به این معنا که قبلاً نادقیق بوده است. به بیان دیگر قبلاً بیشتر دانش‌آموزان با خطای مصحح ممکن بود نمره‌ای بگیرند اما امسال با تغییر دادن نحوهٔ نمره‌دهی طبیعی است که نمرات واقعی‌تر شده و کاهش پیدا کند.»

 

از سال آینده امتحان نهایی در سایر پایه‌ها هم برگزار می‌شود

صحرایی همچنین از برگزاری امتحانات نهایی از خرداد ۱۴۰۳ در پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم خبر داد و گفت: «خرداد سال آینده علاوه بر پایه دوازدهم در پایه‌های دهم و یازدهم امتحانات نهایی برگزار می‌شود.» او در ادامه بدون ذکر معدل واقعی پایه دوازدهم درباره وضعیت «واقعی» معدل دانش‌آموزان کشور گفت: «در دوره ابتدایی، ارزشیابی توصیفی است و معدل نداریم، در دوره متوسطه اول معدل پایه هفتم ۱۶.۹۴، پایه هشتم ۱۶.۸۵ و پایه نهم ۱۶.۸۹ است. در پایه دهم معدل دانش‌آموزان رشته تجربی ۱۵.۶۲، رشته ریاضی ۱۶.۹، علوم انسانی ۱۳.۸۴ و علوم و معارف اسلامی ۱۵.۸۴ است. در پایه دهم معدل دانش‌آموزان رشته ریاضی ۱۵، تجربی ۱۵.۶۱، علوم انسانی ۱۳.۸۸ و معارف اسلامی ۱۵.۱۶ است، این موارد که معدل کل است، نمرات واقعی دانش‌آموزان کشور است و ماجرای معدل کتبی دیپلم تفاوت‌هایی دارد.»

 

یک احتمال با دو رویکرد

صحرایی با اعلام این خبر که از خرداد ۱۴۰۳ امتحان نهایی در پایه‌های دهم و یازدهم هم برگزار می‌شود، گفت:‌ «حتماً در امتحانات نهایی کاهش نمره خواهیم داشت و نمی‌خواهیم با مردم دو رو باشیم در حالی که می‌توانستیم به جای معدل کتبی دیپلم، معدل کل را منتشر کنیم اما معدل کتبی دیپلم برای راهیابی به دانشگاه تأثیر دارد.»

او ادامه داد: «چرا افرادی که نسبت به معدل پایه دوازدهم که ضریب ۴۰ درصدی قطعی در کنکور دارد، دغدغه‌مند هستند وقتی فقط کنکور به تنهایی سهم داشت و میانگین دروس تخصصی داوطلبان کنکور در رشته ریاضی فیزیک کمتر از ۱۰ درصد بود، حساس نبودند؟ هم‌اکنون معدل ۱۱.۵ از ۲۰ یعنی ۵۷.۷ از ۱۰۰ درصد و تأثیر مستقیم در راهیابی به دانشگاه.»

 

این سخنان در حالی به میان آمده است که پیش از این «پیام ما» در گزارشی با اشاره به هشدار اقتصاددانان دربارهٔ افزایش نرخ فقر و جمعیت فقرا در دههٔ ۱۳۹۰، درباره گزارش وزارت آموزش‌و‌پرورش از معدل امتحان نهایی خردادماه سال جاری به تحلیل جامعه‌شناسان و اقتصاددانان از احتمال افزایش فقر آموزشی نوشته بود. «رضا امیدی»، جامعه‌شناس درباره افت معدل دانش‌آموزان در استان‌های مرزی و جنوبی کشور به همپوشانی آن با نقشۀ فقر کشور اشاره کرده بود و در تحلیلی آورده بود: «تقریباً در دهۀ اخیر معدل امتحانات نهایی در محدودۀ ۱۱.۵ تا ۱۲.۵ بوده است و در رشته‌های تجربی و ریاضی کمی بالاتر و در رشته‌های علوم انسانی و معارف کمی پایین‌تر، روند افت کیفیت آموزش عمومی را نشان می‌دهد.»

 

احمد میدری، اقتصاددان هم در این باره به «پیام ما» گفته بود: «استان‌های حاشیه‌ای کشور در وضعیت وخیم‌تری نسبت به استان‌های مرکزی کشور قرار دارند. البته در هر منطقه و استان‌ تفاوت‌های زیادی نسبت به‌هم وجود دارد که از این زاویه باید مورد توجه سیاست‌گذاران قرار بگیرد.»