وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با بیان این که این وزارتخانه در پهنهٔ وسیع فرهنگ غوطه‌ور است، گفت که باید میراث فرهنگی را در بستر فرهنگ چند هزارساله بررسی کنیم و پژوهشگران باید به راه‌های طی نشده و پیموده نشده وارد شوند.

«عزت‌الله ضرغامی» پژوهش را از جنس آگاهی و بیداری دانست که مانند یک نورافکن به نقاط تاریک نور می‌افکند: «پژوهش درست انسان‌ها را از نگرانی‌های بی‌مورد و بی‌مبنا نجات می‌دهد.»

عزت‌الله ضرغامی با تاکید بر این که پژوهشگر باید شجاع باشد و آدم ترسو پژوهشگر نیست، اظهار کرد: «پژوهش خط قرمز ندارد و در هر موضوعی می‌تواند راه را نشان دهد. مجموعه‌ای از نظام مسائل مختلف در وزارتخانه وجود دارد که پژوهشگران باید به آن ورود کنند و با صراحت واقعیات را برای مردم روشن کنند. پژوهشگر باید پرتوافکنی کند و حقیقت را بگوید.»

 

او در بخش دیگری از سخنانش گفت: گاهی انتقادهایی درباره کوروش به ما می‌کنند که چرا اصلا حرف کوروش را می‌زنید، وقتی به قرآن و ذوالقرنین استناد دادم، ابتدا مقاومت کردند، اما پرسیدم شما بگویید ذوالقرنین کیست، کافی است فیلم هالیوودی اسکندر را ببینید، آیا این ذوالقرنین ماست؟ از این دست تفکرات داریم و تا آن دسته تفکراتی که کوروش را خدا می‌دانند. او با اشاره به برگزاری نشست «کوروش، از افسانه تا واقعیت» گفت: «این نشست بی‌نظیر بود و من مشابه این موضوع را با این صراحت ندیدیم. شما با افراط و تفریط مقابله کردید، زیرا پژوهش بلای جان افراط و تفریط است. البته که در افتادن با افراط و تفریط سخت است، زیرا قدرتمند است و تریبون و منافع دارد. کار پژوهشگران وقتی بین افسانه تا واقعیت روشنگری می‌کنند، بسیار تاثیرگذار است. یک عده کوروش را قبول ندارند. در مقابل برای هفتم آبان ماه برخی‌ها می‌گویند باید یک هفته بزرگداشت برگزار کنیم. همین نشست به ما با شجاعت می‌گوید کوروش چه کسی بود.»

به گفتهٔ ضرغامی، پژوهشگران وقتی بین افسانه تا واقعیت روشنگری می‌کنند، بسیار تاثیرگذار است: «در این حوزه کار زیادی داریم و با مسائل متنوعی مواجه هستیم. در حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز پژوهشگران دارای مسئولیت هستند و در حوزه میراث‌ناملموس نیز وظیفه بزرگی دارند.»

 

ضرغامی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره‌ به واکنش‌های سلبی با شادی‌های جمعی، گفت: «داریوش می‌گوید «به نام خدا که شادی را آفرید»، درحالی‌که کارکرد دین هم آرامش و شادی است، اما چیزهای که گاهی معرفی می‌کنند دین نیست. یکی از کارهای دین انبساط روحی، شادی و نشاط است. امروز شادی را مبتنی بر ویژگی‌های اسلامی می‌خواهیم تعریف کنیم. اگر کسی یا پیرمردی در یک بازار شادی کرد و فولکلور خواند و دوتا شعر محلی خواند اگر در مقطع ایام‌الله و ۲۲ بهمن باشد می‌گوییم آفرین! در راستای انقلاب اسلامی شادی می‌کند و تشویق می‌کنیم، اما اگر در آن مقطع زمانی نبود، همان شادی از نظر ما متهم است. ببینید ملاک‌های ما چندگانه است.»

 

ضرورت نقش کنشگرانه در پژوهش

سخنران دیگر این آیین، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی بود که معتقد است ساختارشکنی هزینه دارد و نباید اجازه داد فضای میراثی کشور مه‌آلود شود. «مصطفی ده پهلوان» گفت: «در این هفته قرار است خودمان را ارزیابی کنیم تا بتوانیم به آسیب‌شناسی و به درستی طرح مسئله کنیم. تلاش شده است در نمایشگاهی که در دو بال این موزه در حال حاضر برپاست، نقاط قوت و ضعف خود را ببینیم.»

او با بیان اینکه پژوهشگاه در دنیای امروز باید نقش کنشگرانه‌ای داشته باشد، گفت: «این نقش کنشگرانه کمک می‌کند نسبت به درک و هویت و تجربه زیستی ایران در زندگی امروز برسیم تا در این مسیر بتوانیم به محیط‌زیست پایدار و اقتصاد درست میراثی و گردشگری راه پیدا کنیم. پژوهشگاه باید از متاورس تا تحقیقات و تحلیل‌های اجتماعی و فرهنگی را داشته باشد.»

ده پهلوان با بیان اینکه باید سره از ناسره مشخص شود و این ساختار‌شکنی هزینه دارد،‌ افزود: «نباید اجازه دهیم فضای میراثی کشور فضای مه‌آلودی شود. پژوهش‌های میراث فرهنگی می‌تواند در حوزه‌های علمی گام بردارد و به سمت سیاستگذاری یکپارچه علمی در کشور پیش برود.»

 

تدوین اطلس زبان‌شناسی  

«ذات‌الله نیکزاد»، معاون پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی هم در این همایش با نشان دادن نقشه پژوهش‌های انجام شده در کشور گفت: «این نقشه برای آسیب‌شناسی فعالیت‌های باستانی و پژوهشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نقشه نشان می‌دهد ما کجا کم کار کرده‌ایم و کجا بیشتر.»

او با بیان اینکه اطلس زبان‌شناسی در حال تدوین است، اظهار کرد: «زبان‌ها و گویش‌های ایرانی در خطر، مطالعات حوزه فرهنگی ایران، میراث در خطر بناها و شهرهای ایرانی، مخاطرات محیطی، تغییر اقلیم و میراث طبیعی، احیای هنرهای فراموش شده و نوآوری در هنرها و صنایع، اطلس‌های میراثی، گردشگری و هنرهای ملی از جمله موضوعات پژوهشی است.»

نیکزاد ادامه داد: «تعمیق دانش در حوزه میراث فرهنگی و نشر و احیای اندیشه و رفتار پژوهشی در بدنهٔ وزارتخانه، کاربردی‌سازی پژوهش و تاکید بر رویکردهای فناورانه، تبادل دانش در مقیاس بین‌المللی و تقویت بنیه علمی از برنامه‌ها و سیاست‌های پژوهشگاه میراث فرهنگی است.»
 

معاون پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی با بیان اینکه پژوهشگاه در قالب ۵ پژوهشکده و ۳ گروه مستقل پژوهشی شامل ۸۷ عضو هیأت علمی،  ۶۹ کارشناس پژوهشی، ۱۱ پژوهشگر آزمایشگاهی و ۶۰ هنرمند پژوهشی فعالیت می‌کند، گفت: «بدنه علمی پژوهشگاه نیازمند تقویت است.»

نیکزاد با نمایش نمودار مقایسه‌ای از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۲ حاوی طرح‌های پژوهشی و فعالیتهای مختلف پژوهشگاه، گفت: «همانطور که نمودار نشان می‌دهد در برخی از حوزه‌ها پیشرفت حاصل شده و برخی نیازمند کوشش است تا بتوانیم به نتایج بهتری برسیم. البته آمارها نشان می‌دهد که پژوهشگاه به وضعیت ثبات نزدیک است که امیدواریم در سالهای آتی پیشرفت‌های بیشتری حاصل شود.»

او با ارائه نقشه پراکندگی پژوهش‌های پژوهشگاه در سطح ایران گفت: «این نقشه که به قصد آسیب‌شناسی و تحلیل پژوهش‌های انجام شده در استان ها طراحی و کمیت و پراکندگی پژوهش‌ها را به خوبی نشان می‌دهد و باید بازنگری‌هایی را از نظر پراکنش جغرافیایی در مورد پژوهش‌ها انجام دهیم.»
 

تعمیق دانش در حوزه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، نشر و احیای اندیشه و رفتار پژوهشی در بدنه وزارتخانه، کاربردی‌سازی پژوهش و تأکید بر رویکردهای فناورانه، تبادل دانش در مقیاس بین‌المللی، تقویت بنیه علمی با توجه به بازنشستگی یک سوم نیروها در آینده نزدیک از رویکردهای این پژوهشگاه در آینده است که نیکزاد به آن اشاره کرد.