اجلاس اقلیمی دوبی موسوم به کاپ ۲۸ (COP28) در نخستین روز خود یک مصوبه داشت و آن تشکیل صندوق جبران خسارات ناشی از تغییر اقلیم برای کشورهای درحال توسعه و فقیر بود. ساعتی پیش از اعلام تشکیل این صندوق، روزنامه «فایننشیال تایمز» انگلستان اعلام کرده بود که امارات متحده عربی قصد دارد صندوقی با ذخیرهٔ ۳۰ میلیارد دلار برای سرمایه‌گذاری اقلیمی راه‌اندازی کند و چند سرمایه‌گذار بزرگ مورد تأیید خود را نیز به این صندوق دعوت کند. در آیین افتتاحیه کاپ ۲۸ موضوع راه‌اندازی صندوقی برای جبران خسارت کشورهای فقیر و در حال توسعه توسط امارات متحده عربی و آلمان مطرح شد که تصویب شد. تصویب این صندوق، با تشویق طولانی حاضران در جلسه همراه بود.

امارات و آلمان متعهد شدند هر کدام ۱۰۰ میلیون‌دلار در این صندوق راه‌اندازی کنند. علاوه بر این، اتحادیه اروپا علاوه بر ۱۰۰ میلیون دلار آلمان، ۱۴۵ میلیون دلار دیگر تعهد سرمایه‌گذاری کرد، انگلستان ۷۵ میلیون دلار، ایالات متحده ۲۴.۵ میلیون دلار و ژاپن نیز ۱۰ میلیون دلار متعهد شدند که به سرمایه این صندوق اضافه کنند. با این‌حال آنطور که رویترز گزارش کرده، نگرانی‌هایی از آیندهٔ تأمین مالی این صندوق و پایداری آن در بلندمدت وجود دارد.

«اسونیا شولتز»، وزیر توسعه المان درباره این صندوق گفت: «آلمان و امارات متحده عربی به‌طور مشترک راه را پیش می‌گیرند. در عین حال، ما به‌طور مشترک از همه کشورهایی که مایل و قادر به کمک به صندوق جدید هستند دعوت می‌کنیم تا به جبران ضرر و زیان کشورها از رویدادهای اقلیمی بپردازند. به این ترتیب، ما در حال ایجاد پل بین کشورهای اهدا کنندهٔ سنتی و اهدا کنندگان جدید و غیرسنتی هستیم. علاوه بر این، بسیاری از کشورهایی که 30 سال پیش هنوز کشورهای در حال توسعه بودند، اکنون می‌توانند سهم خود را از مسئولیت جبران خسارات جهانی تغییر اقلیم بپردازند.»

«سیمون استیل»، دبیر اجرایی چارچوب کنوانسیون ملل متحد دربارهٔ تغییر اقلیم (UNFCCC) گفت: «کنفرانس اقلیمی برای دولت‌ها با اخبار امروز دربارهٔ جبران خسارت‌های تغییر اقلیم آغاز می‌شود مذاکره کنندگان باید از این فرصت به‌عنوان یک مربی برای ارائه نتایج واقعاً بلندپروازانه در دوبی استفاده کنند. ما باید چشممان به جایزه باشد و هر دقیقه آن هم باید در نظر داشت.» 

سلطان الجابر، رئیس اجلاس بیست‌وهشتم نیز گفت: «من بیش از هر زمان دیگری اطمینان دارم که ما نتیجهٔ بی‌سابقه‌ای خواهیم داشت.» 

همچنین «گیوا ناکات»، مدیر اجرایی «صلح سبز» در منطقهٔ منا (خاورمیانه و شمال افریقا) گفت: «آنچه از کشور میزبان انتشار داریم، همین نوع رهبری است و از کشورهای دیگر می‌خواهیم که از آن پیروی کنند. کشورهای ثروتمند توسعه‌یافته باید سهم عمده‌ای در این صندوق جدید داشته باشند و صنایع آلاینده نیز باید سهم خود را پرداخت کنند. اگر ریاست اجلاس بتواند با یک توافق، برای حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی یک اجماع ایجاد کند، کاپ ۲۸ یک رویداد تاریخی خواهد بود.»

 دفاع سلطان الجابر در برابر اتهامات

به‌نظر می‌رسد امارات موضوع تشکیل صندوق جدید را به‌عنوان یک پیروزی بزرگ برای خود می‌بیند چرا که کاپ ۲۸ با اختلافات گسترده و انتقادات زیاد درباره ریاست همزمان «سلطان الجابر» بر شرکت ملی نفت امارات و اجلاس اقلیمی بیست و هشتم همراه بوده است. اوج این اختلافات مربوط به چند روز پیش و رسوایی درز اسنادی بود که نشان می‌داد مقامات اماراتی قصد داشته‌اند در حاشیهٔ اجلاس اقلیمی، مذاکراتی برای فروش بیشتر نفت‌وگاز را با دیگر کشورها ترتیب دهند. 

اما سلطان الجابر در آیین افتتاح اجلاس در سخنانی به دفاع از خود پرداخت و با لحنی آشتی‌جویانه گفت: «بگذارید تاریخ این واقعیت را منعکس کند که این ریاست تلاش کرده تا تعاملی فعال با تولیدکنندگان نفت و گاز ایجاد کند. ما بحث‌هایی طولانی داشتیم و بگذارید بگویم که آسان نبود. ولی امروز بسیاری از این شرکت‌ها برای اولین بار به انتشار صفر متان تا سال ۲۰۳۰ متعهد شده‌اند و بسیاری از شرکت‌های ملی نفت برای نخستین بار متعهد به انتشار صفر تا سال ۲۰۵۰ شده‌اند.» 

جابر اضافه کرد: «از این شرکت‌ها متشکرم که برای این مسیر تغییر پا پیش گذاشتند اما باید بگویم این کافی نیست و می‌دانم که آنها می‌توانند بیشتر از این نیز انجام دهند.»

خروج ایران از اجلاس

اما در ساعات پایانی روز نخست اجلاس، خبر خروج ایران از اجلاس نیز روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت. «علی‌اکبر محرابیان»، وزیر نیرو که به‌عنوان رئیس هیئت اعزامی از ایران برای شرکت در کاپ ۲۸ به دوبی سفر کرده بود اعلام کرد که در اعتراض به حضور رژیم صهیونیستی، اجلاس را ترک خواهد کرد. 

آنطور که پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو (پاون) نوشته است، محرابیان هنگام ترک این کنفرانس گفت: «از سران حدود ۱۵۰ کشور برای حضور در کاپ ۲۸ دعوت شده بود و ارزیابی‌ها نشان می‌داد که احتمالاً تعداد قابل توجهی از این مدعوین از جمله مسئولان رژیم صهیونیستی در این کنفرانس حضور نخواهند داشت.» 

او گفته است که هیئت اعزامی از ایران قصد داشته از فرصت حضور در اجلاس برای «تبیین شرایط، مذاکره با مقامات و هیئت‌های کشورهای مختلف و دفاع از ملت مظلوم فلسطین» استفاده کند اما «در روز سخنرانی سران و مقامات کشورها، اخبار منتشرشده حاکی از سفر رئیس رژیم صهیونیستی به شهر محل برگزاری کنفرانس تغییرات اقلیمی (کاپ ۲۸) و حضور در این رویداد بود.» 

وزیر نیرو همچنین گفته است: «بر این اساس، هیئت جمهوری اسلامی ایران، حضور سیاسی، جانبدارانه و بی‌ربط رژیم جعلی صهیونیستی در کنفرانس تغییراقلیم را که با محوریت ارزیابی عملکرد و پیشرفت جامعه جهانی در مواجهه با تغییراقلیم در سطح جهان برگزار می‌شود، مغایر با اهداف و راهبرهای این کنفرانس می‌داند و در اعتراض به آن، محل کنفرانس را ترک می‌کند.»

افزایش حمایت بانک جهانی از پروژه‌های اقلیمی

اما یک روز پس از اعلام ایجاد تشکیل صندوق جبران خسارت‌های اقلیمی، بانک جهانی نیز اعلام کرد حمایت‌های خود از پروژه‌های مرتبط با تغییر اقلیم را افزایش خواهد داد. بر اساس گزارش خبرگزاری رویترز، بانک جهانی روز جمعه اعلام کرد که حمایت مالی از پروژه‌های تغییر اقلیم را از ۳۵ درصد به ۴۵ درصد افزایش خواهد داد. این افزایش به‌معنی آن است که اعتبارات این بانک برای چنین پروژه‌هایی ۴۰ میلیارد دلار بیشتر از قبل خواهد بود.

رهبران جهان چه گفتند؟

اجلاس اقلیمی دوبی روز جمعه با حضور رهبران و مقامات ارشد جهان آغاز شد و در روز دوم چند تن از شرکت‌کنندگان به ایراد سخنرانی پرداختند. 

«ملک عبدالله»، پادشاه اردن گفت: «کنفرانس امسال باید بیش از هر زمان دیگری نشان دهد که ما نمی‌توانیم بدون توجه به تراژدی‌های انسانی که در اطراف ما رخ می‌دهد در مورد تغییراقلیم صحبت کنیم.»

او به جنگ در جهان خصوصاً در غزه اشاره کرد و ادامه داد: «همان‌طور که ما برای رسیدن به زمان از دست‌رفته و پیشرفت تلاش می‌کنیم، نمی‌توانیم آسیب‌پذیرترین افراد را فراموش کنیم. جوامع درگیر جنگ، پناهندگان و کشورهای در حال توسعه نباید برای مواجهه با یک مشکل جهانی تنها گذاشته شوند. ما همچنین نمی‌توانیم در حالی که تخریب گستردهٔ یک جنگ بی‌امان در غزه مردم را تهدید می‌کند و پیشرفت به سمت جهانی با آیندهٔ بهتر را متوقف می‌کند، ایستادگی کنیم. نسل‌های فعلی و آینده، همهٔ ما را پاسخگو خواهند کرد.»

«نارندرا مودی»، نخست وزیر هندوستان نیز گفت: «دوستان، ما زمان زیادی برای اصلاح اشتباهات قرن گذشته نداریم. در طول قرن گذشته، بخش کوچکی از بشریت بدون تبعیض از طبیعت بهره‌برداری کرده است. با این حال، کل بشریت در حال پرداخت هزینهٔ این کار است، به‌ویژه افرادی که در جنوب جهان زندگی می‌کنند. ما باید تصمیم بگیریم که هر کشوری باید به اهداف اقلیمی که برای خود تعیین می‌کند و تعهداتی که انجام می‌دهد، عمل کند.»

«لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا»، رئیس جمهوری برزیل در سخنرانی خود گفت: «هیچ کشوری به تنهایی مشکلات را حل نخواهد کرد. همهٔ ما موظفیم با هم فراتر از مرزهایمان عمل کنیم. برزیل حاضر است به عنوان یک الگو رهبری کند.» 

او اضافه کرد: «جهان در حال حاضر دربارهٔ پتانسیل منابع تجدیدپذیر انرژی متقاعد شده است. اکنون زمان آن است که با بحث در مورد سرعت حرکت آهستهٔ کربن‌زدایی از سیاره، برای رفتن به سمت اقتصادی که کمتر به سوخت فسیلی وابسته باشد، کار کنیم. ما باید این کار را به‌نحوی فوری و عادلانه انجام دهیم.»

«چارلز سوم»، پادشاه بریتانیا نیز گفت: «من با تمام قلبم دعا می‌کنم که کاپ ۲۸ یکی دیگر از نقاط عطف مهم به سمت اقدامات تحول‌آمیز در زمانی باشد که دانشمندان هشدار می‌دهند که در حال رسیدن به نقاط اوج هستیم. اگر به سرعت، اقتصاد طبیعت را بر اساس هماهنگی و تعادل ترمیم نکنیم، اقتصاد و بقای ما به خطر خواهد افتاد.»

«آنتونیو گوترش»، دبیرکل سازمان ملل نیز گفت: «ما نمی‌توانیم به‌کمک شلنگ آتش‌نشانی، یک سیارهٔ در حال سوختن را از سوخت‌های فسیلی نجات دهیم. محدودیت 1.5 درجهٔ سانتیگراد تنها در صورتی امکان‌پذیر است که ما سوزاندن تمام سوخت‌های فسیلی را متوقف کنیم؛ با کاهش سوزاندن این سوخت‌ها، دمای زمین کاهش نمی‌یابد.» 

او ادامه داد: «من از دولت‌ها می‌خواهم که به صنعت کمک کنند تا انتخاب درست را با تنظیم مقررات، قانون‌گذاری، تعیین عادلانهٔ قیمت کربن، پایان‌دادن به یارانه‌های سوخت فسیلی و تعیین مالیات انجام دهند.»

قرار است در کاپ ۲۸ چه اتفاقی بیفتد؟

اجلاس بیست‌وهشتم از این جنبه اهمیت دارد که در آن نخستین برآورد از اقدامات جهانی بعد از توافق اقلیمی سال ۲۰۱۵ در پاریس را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. در اصطلاح کنوانسیون تغییر اقلیم، نخستین «ذخیرهٔ جهانی» (global stocktake) توافق پاریس در پایان سال جاری میلادی به پایان می‌رسد و کشورهای عضو باید بررسی کنند تا ببینند آنچه در اجلاس پاریس تعهد و توافق کرده بودند، در چه وضعیتی قرار دارد. از جمله این تعهدات اصلی، نگه‌داشتن افزایش دمای کره زمین در محدوده ۱.۵ درجه سانتیگراد نسبت به دوران پیش از انقلاب صنعتی است. به همین دلیل کشورها باید میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در سال ۲۰۳۰ را به نسبت سال ۲۰۱۹ رقمی معادل ۴۳ درصد کاهش دهند. یکی از راهکارهای مهم برای رسیدن به این تعهد، ایجاد صندوق‌های مالی و حمایت از کشورهای در حال توسعه و فقیر برای رسیدن به ابزارهای پایدار در توسعه است که همواره مورد بحث کشورها بوده است. به‌نظر می‌رسد در کاپ ۲۸ یکی از مهمترین بحث‌ها در روزهای آینده بر سر سازوکارهای مالی باشد. سازوکارهایی که تشکیل صندوق مالی جدید در نخستین روز اجلاس، یکی از آنها محسوب می‌شد. هرچند هنوز اما و اگرهای فراوانی دربارهٔ تأمین سرمایهٔ صندوق‌های مالی، سبزشویی و انحراف سرمایه‌گذاری‌ها در صنایع سبز وجود دارد.