درباره آثار و پژوهشهای «محمدعلی علومی»، نویسنده و اسطورهشناس که روز یکشنبه درگذشت
سوگ راوی اسطورهها
۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۳، ۱۵:۵۹
انگار که کارش زنده نگهداشتن قصهها و اسطورهها بود. میگفت اسطورهها را كسى نه مىداند و نه مىشناسد و مخاطب برای درک آنها نیاز به یک پیشزمینه دارد. او قصهگویی را قالبی میدانست تا مخاطب بتواند در دنیای اسطورهها چرخ بزند و با آنها آشنا شود. سالهای طولانیای را هم برای کار بر روی این حوزه گذاشت. «محمدعلی علومی»، نویسنده، پژوهشگر و طنزپرداز اهل بم که از چهرههای برجسته ادبیات داستانی بود، روز یکشنبه، شانزدهم اردیبهشت، در سن ۶۳ سالگی از دنیا رفت.
زاده ۱۶ فروردین سال ۱۳۴۰ در شهر بم بود. جایی گفته است که در زادگاهش هنوز باورهای به جا مانده از دوره ساسانی رایج بوده؛ همین هم شاید دلیلی بوده تا به قصههای اساطیری علاقهمند شود و بعدها در پژوهشهایش به آنها توجه کند.
در رشته علوم سیاسی دانشگاه تهران تحصیل کرد و زندگی در تهران باب آشناییهای مختلفی را برایش باز کرد. علومی عموما بهعنوان رماننویس شناخته شده است اما او روزنامهنگار نیز بوده است. فعالیت خود را از دهه ۶۰ در روزنامه «اطلاعات» آغاز کرد و مدتی هم در مجله «جوانان» در بخش آموزش داستاننویسی فعالیت داشت. دهه ۷۰ آغاز فعالیت جدی او در حوزه داستاننویسی بود. گفته میشود بهطور خودآموز اصول داستاننویسی را از کتابهای آموزشی معدود آن دوران فراگرفت و اولین آموزگارانش مردم عادی کوچه و بازار، روستاییها و عشایر بودند. در سالهایی که در مجله جوانان فعالیت میکرد، یک روز تلفن نشریه زنگ میخورد؛ «سید ابوالقاسم انجوی شیرازی»، مشهور به پدر فرهنگ مردم به او میگوید: «بیا تا شیوه علمی و اصولی کار تحقیقی در این حوزه را یادت بدهم.» آشنایی با فردی که به «پدر فرهنگ مردم» مشهور بوده، باعث شد تا او وارد این حوزه شود و در آثارش به آن توجه کند.
علومی دهها عنوان کتاب با موضوعات داستانی و پژوهشی و صدها عنوان مقاله مطبوعاتی و پژوهشی را در طول عمر خود به نگارش درآورده است.
یکی از شاخصترین آثار او «قصه اساطیر» است که حدود ۸ سال زمان برای تالیف آن صرف شد. اثری تحقیقی و پژوهشی با عنوان فرعی «بررسی و توضیح هزار و یکشب و قصههای ایرانی براساس مبانی اسطورهها» که از سوی نشر آموت در سال ۹۷ منتشر شده است.
به گفته او در مصاحبهای با روزنامه شهرآرا، این کتاب دو قسمت دارد. یک بخش آن تحلیل و بررسى داستانهاى «هزار و یک شب» است. بخش دیگر کتاب، به افسانههاى شفاهى مــىپــردازد، مثل افسانههاى دختر نارنج و ترنج یا بلبل سرگشته: «این قصهها نیز باز اسطورههاى دوره خودشان را بیان مىکنند و بر پایه اسناد آورده شده در کتاب، چند منبع قدرتمند اسطورهاى افسانههاى ایران را شکل دادهاند.» بنا به گفتههای او، در این بخش یکى از این منابع اسطورههاى بابل است و بخش دیگر اسطورههاى مشترک هند و ایران و همچنین اساطیر مصر و یونان که از دوران هخامنشیان به بعد با آنها ارتباطات وسیعى داشتهایم: «اما جوانترین قصههایى که داریم در دوران ساسانیان و با رجوع به آبان یشت و تیریشت قالب قصوى یافتهاند چون در سرزمین نیمه خشک و بیابانى ما این ۲ ایزد مرتبط با آب و باران بسیار مهم شمرده مىشدند.»
او در زمینه پژوهشهای مربوط به طنز نیز بنا به توصیه «عمران صلاحی» آثار متعددی را منتشر کرده است. یکی دیگر از آثار پژوهشی علومی، «داستان طنز جدید در ایران» است که سال ۹۸ از سوی انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شد. این کتاب چند بخش دارد؛ طنز پیش از مشروطه، هنگام مشروطه، طنز در دوران پهلوی اول، پهلوی دوم و طنزنویسی در سالهای اخیر. در بخشی از معرفی ناشر از این کتاب آمده است: «کتاب به بررسی و تحلیل طنز جدید در ایران میپردازد. در مقدمه آمده است که «تعریف طنز در ادبیات ایران و جهان تعریف جدیدی است. قبل از آن طنزنویسان خود را فکاهینویس میدانستند. در دوران قدیم هزل و هجو داشتیم که هجو صورت ابتدایی طنز و هزل شکل اولیهای از فکاهی است. حتی در همان دوران کهن و مثلا در نظر ارسطو، کمدی یا شکل نمایشی طنز مقامی نازلتر از تراژدی داشت. کم بودند بزرگانی نظیر مولانا که هزل و هجو را جدی بدانند. اما طنز جدید ایران با مشروطهخواهی شروع میشود، که در نوع خود رنسانسی ایرانی بود. سرگذشت حاجی بابای اصفهانی و سفرنامه ابراهیم بیگ اثر زینالعابدین مراغهای فصلهای درخشانی از طنزنویسی جدید دارند. هموطنان بینام و نشان و مردم عادی کوچه و بازار با طنز جدید وارد بازار میشوند. طوری که دیگر هیچ قدرت قاهری نتوانست این قهرمانان بینام را از میدان به در کند و نادیده بگیردشان.»
علومی در زمینه طنز آثار دیگری چون «طنز در آمریکا (جلد اول)»، «طنز در مثنوی مولانا جلالالدین»، «انواع طنز در گلستان سعدی»، «طنز و شیوههای داستانی در بوستان»، «طنز در دوره پهلوی با نقد و بررسی آثار طنزنویسان آن زمان»، «طنز ایران از مشروطه به بعد (جلد اول)» و «بررسی انواع طنز در خارستان اثر حکیم قاسمی کرمانی» را منتشر کرده است.
همانطور که پیشتر گفته شد، آثار او به پژوهشهایش خلاصه نمیشود. داستان کوتاه «بمانی» او در آخرین شماره ماهنامه «فرجاد» در اواخر دهه ۶۰ یا اوایل ۷۰ چاپ شد. «ایمنا» نوشته است رمان «آذرستان» او در سال ۷۷ کتاب برگزیده سال از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت و رمان طنز «شاهنشاه در کوچه دلگشا» برنده ۳۰ سال رمان طنز ایران شد.
دیگر رمانهای طنز علومی شامل «من نوکر صدامم»، «وقایعنگاری بن لادن» و «جناب آقای دیو» است. او درباره رمان «جناب آقای دیو» گفته بود این رمان حدیث نسل سوخته ایرانی و مصائب و ناکامیهای آن است.
علومی همچنین در زمینه ادبیات کودک و نوجوان کتاب «گذر از کوه کبود» را منتشر کرده است و در تحلیل قصههای ایرانی نیز میتوان به کتاب «اساطیر افسون وش» او اشاره کرد.
این نویسنده بمی همچنین رمانهای «سوگ مغان»، «ظلمات»، «اندوهگرد»، «پریباد»، «داستانهای غریب، مردمان عادی»، «هزار و یک شب نو»، «خانه کوچک» و «عطای پهلوان» را در پرونده کاری خود دارد.
«سوگ مغان» او که از سوی نشر «آموت» به چاپ رسیده، داستان فردی است که دچار نوعی بیماری روانی شدیدی شده و به توصیه پزشک روانکاو خود به زادگاهش شهر بم برمیگردد. اما حین سفرش به بم، راوی با نشانههای ترسناکی روبرو میشود. او در سفرش به ظاهر به زادگاهش و در خیالش به شهری ماقبل تاریخی میرسد و در آنجا با موجودی اهریمنی آشنا میشود. این مسئله باعث میشود که او حین صحبت با دوستانش درباره ظلم پادشاهان و اربابان محلی، مغان را ببیند که همواره با آداب و شکوهی خاص مراسم سوگواری برگزار میکنند. علومی با نگارش این رمان کاندیدای دریافت جایزه ادبی کتاب فصل و جلالآل احمد شد.
کتاب «داستانهای غریب، مردمان عادی» او هم درباره شهر بم است. او درباره کتابش گفته بود: «زلزله شهر ما را ویران کرد و من وظیفه خودم دیدم که به نسلهای بعد سابقه فرهنگی درخشان شهر بم را بازگو کنم.» و معتقد بود اگرچه بم رفته است اما قصههایش مانده است.
او نویسندهای بود که دغدغه نوشتن درباره فرهنگ عامه مردم را داشت و این دغدغه در آثار پژوهشیاش هم پیداست. علومی یکبار در گفتگو با «پیام ما» دراینباره گفته بود: «فرهنگ مردم شرق ظرفیتهای زیادی برای تولید محتوای مدرن دارد. ویلیام فاکنر در مصاحبهای با یک خبرنگار ژاپنی میگوید: نوشتن، برای شرقیها کار بسیار سادهای است. چون سابقه فرهنگ قدیم را دارند.»
برچسب ها:
پیشنهاد سردبیر
مسافران قطار مرگ
مطالب مرتبط
بارش برف و باران امروز ادامه دارد
۲۲ استان کشور تا پایان هفته بارش برف و باران سنگین را تجربه میکنند
انسداد راه دسترسی ۱۶۰ روستای لرستان
گزارش «پیام ما» از نشست بررسی کاربرد فناوریهای نوین در صنایع خلاق
اکوسیستم استارتاپی عامل آشتی کسبوکاری مردم و نوآوران
گروهی از زنان مکزیک جان خود را برای رساندن غذا به مهاجران به خطر میاندازند
مسافران قطار مرگ
دود نیشکرهای سوخته هوای خوزستان را آلوده کرد
چتر سیاه بر آسمان اهواز
کشمکش بین ارگانهای دولتی و تولیدکنندگان کمبود شیرخشک را تشدید کرد
مداخلهٔ بینتیجهٔ دولت در بازار شیرخشک
وزیر نیرو و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با معاون رئیسالوزرای طالبان دیدار کردند
موضعگیری دوگانه دربارهٔ حقابهٔ هیرمند
فعالان جهانی هشدار میدهند
میراث «غزه» زیر بمباران
پیگیری برای ثبت یک میراث ناملموس ادامه دارد
فصل انارچینی
بیماران «آتروفی عضلانی نخاعی» معطل پاسکاری وزارت بهداشت برای تدوین پروتکلهای توزیع دارو هستند
توزیع قطرهچکانی داروهای بیماران SMA
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- تعمیر رطوبت گیر پمپ باد
- دکوراسیون سبک مدرن: توصیه و ایده ها برای خانه شما
- بررسی سه محصول سرمایشی محبوب در فصل گرما
- بهترین تریدهای فارکس: 6 خفنترین تریدر تاریخ فارکس جهان!
- بازی ماکان آریا پارسا در قطب شمال در شعبه زعفرانیه پارس پندار نهاد + ویدیو
- چطور خودمان را برای پروازهای لحظه آخری آماده کنیم؟
- طریقه نصب دستگیره مخفی کابینت هوایی
- چالشهای رزرو هتل در جزایر جنوب کشور
- بهترین برند چرم ایران کدام برند است؟
- روغن صنعتی مایعی جادویی برای افزایش عمر مفید ماشین آلات بیشتر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید