دهیچ در سرشماری سال ۱۳۹۵ تنها ۳۷۰ نفر جمعیت با ۸۰ خانوار داشت،‌ حالا جمعیت روستا کمتر از یک دهه به ۷۰۰ نفر با ۱۳۰ خانوار رسیده که ۶۰ خانوار معیشتشان به دامداری گره خورده است؛ هر کدام آنها بین ۱۰ تا ۱۰۰ دام دارند که جمع آنها به عدد دو هزار می‌رسد. نزدیک شدن به تابستان برای خانواده‌های دامدار و کارشناسان حیات‌وحش به‌معنای افزایش تعارض پلنگ و دام‌ها است. «در تابستان دامداران به‌سمت کوه می‌روند که مراتع بهتری برای چرا دارد. ارتفاعات، قلمرو پلنگ است و احتمال تعارض را بالا می‌‌برد.»

 

منطقه‌ای که دامداران در آن هستند، منطقه آزاد است. به‌گفتهٔ کمالی پرسنل محیط‌زیست سری به آنجا نمی‌زنند، ‌مگر آنکه شکایتی رخ دهد یا دهیاری درخواست حضورشان را سالی یک‌بار داشته باشد. همین موضوع هم سبب شده است شکارچیان غیرمجاز با خیال راحت به کارشان مشغول باشند، شکارچیانی که همه در روستا آنها را می‌شناسند. «سه نفر هستند که هر کدامشان یکی-دو همراه دارند. یکی از آنها به‌ویژه خیلی شلوغ می‌کند و وارد منطقه می‌شود. محیط‌زیست چندماه قبل اسلحه‌اش را توقیف کرد، اما همچنان به کارش ادامه می‌‌دهد.»

 

به‌گفتهٔ کمالی شکار غیرمجاز این شکارچیان برای نیاز مالی نیست و حالت تفریحی دارد. «برای تفریح است که دم عید از طبیعت بره می‌گیرند یا قوچ و میش‌ها را شکار می‌کنند. کل و بز در اینجا کم و دسترسی به آنها هم سخت‌تر است.»

سال‌هاست در ایران بحث بیمهٔ پلنگ مطرح شده است و زمانی هم با یکی از شرکت‌های بیمه در این باره صحبت شده بود. با وجود تعارض بالا آیا تابه‌حال بیمه‌ای به روستاییان در دهیچ پرداخت شده است؟ پاسخ کمالی یک کلمه است: «نه»! او کسی را سراغ ندارد که توانسته باشد این بیمه را بگیرد. ضمن آنکه روال هم پیچیده و دشوار است. «اگر خسارت دامدار را بدهند، دنبال تله‌گذاری یا ریختن سم روی لاشه نمی‌رود.»

 

امکانات محدود جوابگوی حفاظت از مناطق نیست

«میثم قاسمی»، ‌معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی هرمزگان، یکی از چالش‌های حفاظت در این استان را وسعت بالا و نیروی کم می‌داند. «تقریباً ۷۰ درصد استان ما کوهستانی و زیستگاه پلنگ است. اگر نیرو و امکانات بیشتر باشد، بازدارندگی بیشتری داریم؛ اما با محدودیت این دو عامل، حفاظت از مناطق آزاد دشوار می‌شود.»

به‌گفتهٔ قاسمی ‌در مواردی جامعهٔ محلی با شکارچیان غیرمجاز همراه می‌شود و یا گزارش‌‌دهی تخلفات توسط آنها به‌واسطهٔ مناسبات صورت نمی‌گیرد. همین موضوع ضرورت بحث‌های آموزشی را نشان می‌دهد، کاری که مؤسسهٔ «حامیان حیات‌وحش هرموز» در این منطقه انجام می‌دهد. «این مؤسسه تلاش کرده واکسیناسیون دام‌ها در مناطق صعب‌العبور انجام شود. به‌علاوه آنها در بحث اطلاع‌رسانی هم به‌شکل موفقی عمل کرده‌اند.»

 

مرتضی آریانژاد مدیر مؤسسهٔ «حامیان حیات‌وحش هرموز» است که در استان هرمزگان و شهرستان میناب فعالیت می‌کند. به‌گفتهٔ او، شرق هرمزگان در سال‌ها‌ی اخیر به‌واسطهٔ کشته شدن پلنگ‌ها‌ و ثبت گزارشات متعدد از تعارضات دامداران و پلنگ، به‌عنوان یکی از پرتعارض‌ترین مناطق شناخته شده است. « به‌عنوان مدیر حامیان حیات‌وحش هرموز کارهای مطالعاتی مختلفی در منطقه انجام داده‌ام؛ از شناسایی جمعیت پلنگ در منطقه گرفته تا بررسی روی رژیم غذایی پلنگ! ما می‌دانستیم طعمهٔ طبیعی پلنگ در این منطقه کم است و برایمان جالب بود که این گونه چطور غذایش را تأمین می‌کند. این مطالعه نشان می‌دهد ۹۰ درصد تغذیهٔ پلنگ در این محدوده از دام اهلی است.»

 

عددی که آریانژاد از آن صحبت می‌کند نشان‌دهندهٔ سطح بسیار بالای تعارض است. او و همکارانش پروژه‌ای را برای آموزش و کاهش تعارض پیگیری کردند که از سوی صندوق کمک‌های کوچک سازمان ملل به‌عنوان پروژه‌ای موفق ارزیابی شد،. یکی از اقدامات انجام‌شده در این پروژه ارائهٔ خدمات دامپزشکی بود. «ما نمی‌توانستیم به دامدار آسیب‌دیده از حملهٔ پلنگ خسارت پرداخت کنیم،. بنابراین به‌جای خسارت خدمات دامپزشکی ارائه و تلفات را کاهش دادیم تا سود سالانهٔ دامدار بالا برود. به‌علاوه اگر دام سالم باشد، بیماری به کل و بز و قوچ و میش وحشی هم کمتر سرایت می‌کند. البته ما می‌پذیریم که آنچه انجام شده، در حکم مسکن است و باید  دولت و سازمان حفاظت محیط‌زیست برای پرداخت خسارت پیگیری لازم را انجام دهد.»

 

آنها کارگاه‌های متعددی هم برای دامداران برگزار کردند. «به دامداران آموزش دادیم که دام را بدون چوپان رها نکنند و با ارائهٔ مثالی برای آنها مشخص کردیم که چطور این کار سطح تعارض را کاهش می‌دهد. خوشبختانه استقبال دامداران از این کارگاه خوب بود و حتی شکارچیان سابق هم با ما همراه شدند. با‌این‌حال، تا زمانی که وضعیت شکار بی‌رویه در این منطقه کنترل نشود، حملات پلنگ به دام نیز باقی خواهد ماند،‌ این موضوعی است که دامداران هم نسبت به آن گله‌مند هستند.»

 

آریانژاد تأکید دارد جلوگیری از شکارچی غیرمجاز جزو وظایف او یا اعضای مؤسسه نیست و در کنار آموزش‌های آنها،‌ بایستی سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز وارد عمل شود. «ما می‌دانیم که سازمان محیط‌زیست ماشین‌، نیرو و امکانات کمی دارد. انتظار هم نداریم که محیطبان کوه برود و شکارچی دستگیر کند. ولی اینکه گشت‌های هفتگی داشته باشند، انتظار زیادی نیست.»

او از دفتر معاونت محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست در این باره پیگیری کرده و با مدیرکل استان هم جلسه‌هایی داشته. بااین‌حال، نتیجهٔ تمام این مذاکرات به چنین گشت‌هایی منجر نشده است. «در هرمزگان نیروهای محیط‌زیست کم است‌، اما در حاجی‌آباد، ‌بندرلنگه یا رودان شاهد گشت‌های منظم هستیم،‌ رویه‌ای که در میناب کمرنگ است یا به چشم نمی‌خورد.»

 

علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، چندین‌بار به استان هرمزگان سفر کرده،‌ بااین‌حال این فرصت برای آریانژاد مهیا نشده تا با او دربارهٔ پروژه و تعارضات پلنگ صحبت کند. رایزنی‌های او با مدیرکل محیط‌زیست استان هم درنهایت به یک گشت منجر شد. «در جلسات با مدیرکل هرمزگان گفتم شکار زیادی در محدودهٔ پروژهٔ ما در شهرستان میناب انجام می‌شود و پیشنهاد دادم یک هفته یگان استان وارد منطقه شود تا ببینند حرف‌ها‌ی ما درست است یا نه. در یکی از حضورهای یگان استان در زیستگاه‌ها‌ی پروژه، دو پروندهٔ سنگین تشکیل شد؛ یک شکارچی که لاشهٔ شکار غیرمجاز در یخچال و یک بره در خانه‌اش گرفتند و متخلف دیگری که لاشه در ماشین و شش عکس در گوشی‌اش داشت. این دو پرونده نشان می‌داد که در شرق هرمزگان چه خبر است.»

 

به‌گفتهٔ مدیر مؤسسهٔ «حامیان حیات‌وحش هرموز» گرچه حضور یگان باعث بازدارندگی خوبی در منطقه شد، ولی پیگیری پرونده درست انجام نگرفت و یا آنقدر لاک‌پشتی بود که شکارچیان غیرمجاز دوباره سراغ تخلف‌شان رفتند. «در حاجی‌آباد و رودان طی ۲۰ روز پرونده را جمع می‌کنند، ولی ما فردی را در میناب داریم که از سال ۱۳۹۹ هنوز پروند‌ه‌اش باز است،. متخلفانی هم که دستگیر شدند هنوز پرونده‌شان بسته نشده است. اگر در این پرونده کسی جریمه شود،‌ خبرش در منطقه می‌پیچد و باعث می‌شود کسی سراغ فعالیت غیرمجاز نرود. ولی وقتی این اتفاق نمی‌افتد، متخلف تشویق به شکار می‌‌شود.»