۲۱ فروردین‌ماه امسال، استاندار هرمزگان از مشارکت مردم در کاشت حرا تشکر کرد و گفت با «استفاده از ظرفیت‌های مردمی و جوامع محلی، ایجاد بسترهای تحقق ظرفیت تولید و کاشت سالانه شش میلیون و ۵۰۰ هزار اصله نهال در استان هرمزگان را در حال توسعه است.» کاشت این تعداد نهال حرا هرچند در برخی از مناطق جنوب کشور اتفاق مهم و خوبی بود، اما کاشت نهال‌ها در سواحل گِلی که زیستگاه پرندگان مهاجر و در معرض انقراض هستند، باعث نگرانی بسیاری از فعالان شده است. چنانچه «ایمان ابراهیمی»، مدیرعامل انجمن حفاظت پرندگان آوای بوم، بار دیگر به انتقاد از مناطقی که برای کاشت حرا انتخاب می‌شود پرداخته و به «پیام ما» می‌گوید «در جنگل حرا قسمت‌هایی هست که در آن درخت مانگرو وجود ندارد. در خور آذینی لکه‌هایی وجود دارد که درخت‌های حرا و مانگرو در آن نیست و این مکانی است برای حضور پرندگان آبزی و کنارآبزی. محل تغذیهٔ اینها در تالاب‌های ساحلی همین پهنه‌های گِلی و جزرومدی حراست که در یک نقطه ناگهان می‌توان دو هزار پرنده را کنار هم دید که نشسته و غذا می‌خورند. مسئله‌ای که دربارهٔ کشت حرا وجود دارد، این است که در همین لکه‌ها حرا در حال کشت است.»

 

پیش‌ازاین «میثم قاسمی»، کارشناس محیط‌‌زیست، نیز «پیام‌ ما» گفته بود با وجود اهمیت جنگل‌های حرا، اما کاشت آنها در هر نقطه‌ای توجیه ندارد. «توسعهٔ حرا نباید بدون مطالعه و در هر نقطه‌ای شکل بگیرد. یک بخشی از این کاشت‌ها به خواست منابع‌طبیعی و بخشی هم به خواست سازمان فضای سبز شهرداری است. آنها مسائل را به‌صورت کلان و بدون توجه به جزئیات می‌بینند، اما برای ما توجه به جزئیات اهمیت زیادی دارد؛ ما روی تک‌تک گونه‌ها تمرکز می‌کنیم و می‌بینیم کاشت حرا یعنی از بین رفتن زیست این گونه‌ها و تغییر در اکوسیستم!» تغییر در اکوسیستم نگرانی مهمی برای فعالان محیط‌زیست است. نگرانی‌ای که کاشت بی‌ضابطه نهال و درخت در بسیاری از نقاط کشور به‌وجود آورده است و تاکنون نیز پاسخی علمی و درخور به آن داده نشده است.

 

ساحل گِلی نباید آسیب ببیند

سطح قابل‌ملاحظه‌ای از سواحل جنوب کشور ما شرایط احیای رویشگاه‌های گذشتهٔ حرا را دارد. این را «رسول اشرفی‌پور»، رئیس شورای‌عالی جنگل، مرتع و آبخیزداری کشور، به «پیام ما» می‌گوید. به‌گفتهٔ او، مهیا بودن شرایط نشان از آن دارد که رویشگاه‌های حرا در گذشته سطح بسیار بیشتری را از آنچه الان هست، دارا بوده و ما تا بخواهیم به مرحلهٔ توسعه برسیم زمان زیادی می‌برد. «ابتدا باید آنچه را که طی سالیان گذشته از دست داده‌ایم، احیا کنیم. ما در بهترین شرایط تاکنون فقط توانسته‌ایم پنج هزار هکتار از جنگل‌های حرا در هرمزگان را احیا کنیم. یعنی سطح جنگل‌های طبیعی حرای ما در هرمزگان از ۱۹ هزار هکتار به ۲۴ هزار هکتار رسیده است. این درحالی‌است که در هرمزگان، خوزستان، چابهار و بوشهر این سطح بسیار بیشتر بوده است.»

 

بالا گرفتن نقدها به حراکاری‌های بی‌ضابطه در سواحل جنوب و بی‌توجهی به زیستگاه بسیاری از پرندگان هم عاملی شد تا «سید هاشم موسوی‌نژاد»، رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری کشور، با این مورد مخالفت کند. او به «پیام ما» می‌گوید «حراکاری در مناطقی عملی می‌شود که از قبل پیش‌بینی شده باشد و به‌غیر از این موارد ثبت نمی‌شود.» 

او در پاسخ به این پرسش که کارشناسان محیط‌زیست معتقدند زیستگاه در برخی مناطق با این کار در حال نابودی است، می‌افزاید «زیستگاه‌های در معرض خطر انقراض و تخریب‌شده در حال بازسازی است. تحقیقاتی توسط دکتر محمدرضا غریب‌رضا انجام گرفته است و براساس آن اعلام شده که این مناطق ظرفیت کاشت ۵۰۰ میلیون اصله نهال را دارند و حتی یک میلیارد نهال می‌تواند در آن مناطق کاشته شود. اما این کار در نقاط مصوب‌نشده عملی نمی‌شود.» 

 

به‌گفتهٔ او، فعالیتی مشارکتی در جریان است و کارشناسان حفاظت محیط‌زیست هم در این باره نظر می‌دهند «در طرح‌های مصوب مطالعات حیات‌وحش داریم و زیستگاه و رویشگاه با هم مورد بررسی قرار می‌گیرد. در برخی موارد هم کارشناسان محیط‌زیست در منطقه حاضر می‌شوند و نظر می‌دهند و طرحی در منابع‌طبیعی سراغ ندارم که حیات‌وحش در آن مطالعه نداشته باشد. ما در ارتقای سطح مناطق با یکدیگر همکاری داریم و به‌سمت افزایش ذخیره‌گاه و مناطق حفاظت‌شده رفته‌ایم و در همکاری با یکدیگر هستیم.» 

هرچند حرا گونه‌ای مناسب برای اقلیم جنوب ایران است و مناطق بسیاری شامل این گونه بوده‌اند که از بین رفته‌اند، بااین‌حال احیا و توسعهٔ آن باید با دقت کافی انجام گیرد و نباید سواحل گِلی را بیش‌ازپیش تحت‌تأثیر قرار دهد. این سواحل زیستگاه‌های مهمی هستند که باید حفظ شوند و امید است منابع‌طبیعی با جدیت بیشتری به طرح‌های احیا و توسعه در این مناطق توجه کند.